.png)
2022 թվականի հուլիսի 1-ից ուժի մեջ է մտել Քրեական դատավարության նոր օրենսգիրքը, որը քրեական արդարադատության շղթայում էական վերադասավորումներ է ապահովել։ Օրենսգրքի ընդունմամբ ընտրվել է նաև քրեական գործերով մինչդատական վարույթի իրականացման եղանակը և քննչական մարմինների համակարգի նոր մոդելը, որը հանգում է հետևյալին՝
- վերացվել է քրեական գործի հարուցման (նյութերի նախապատրաստման) փուլը. այն ներառվել է նախաքննության՝ որպես մինչդատական վարույթի իրականացման միակ եղանակի, բովանդակության մեջ,
- փոխվել է «հետաքննություն» և «նախաքննություն» սահմանադրական հասկացությունների քրեադատավարական հարաբերակցությունը,
- հետաքննությունը կոչվել է օժանդակելու նախաքննության առջև դրված խնդիրների լուծմանը,
- փուլային սկզբունքով կոնսոլիդացվել են քննչական մարմիններն այն տրամաբանությամբ, որ հանրապետությունում գործեն ընդամենը 2 քննչական մարմիններ։
Iravaban.net-ի հետ զրույցում Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի փոխնախագահ, փաստաբան Մարատ Ատովմյանը նշում է՝ տեղի է ունեցել քննչական մարմինների միավորում։
«Այսօրվա դրությամբ մենք 2 քննչական մարմին ունենք, ոստիկանությունն ավելի օպերատիվ-հետախուզական գործունեություն իրականացնող մարմին է։ Նախկին ոստիկանությունը նաև առանձին հետաքննական գործունեություն էր իրականացնում։ Հիմա, ըստ էության, համակարգի փոփոխության արդյունքում օպերատիվ-հետախուզությունը համարվում է հետաքննություն, իսկ այդ ինստիտուտը դիտվում է որպես նախաքննության մաս»,-նշում է Ատովմյանը։
Փորձագետի խոսքով՝ պարեկային ոստիկանության ձևավորումից հետո արդեն պետք է ամբողջությամբ ձևավորվի քրեական ոստիկանությունը։ Նախկինում կար կազմակերպված հանցավորության դեպ պայքարի 6-րդ վարչությունը, առանձին քրեական հետախուզություն․ այդ բոլոր ստորաբաժանումները միավորվել են և ստեղծվել է քրեական ոստիկանությունը։
«Փոխվել է նաև այդ մարմիններում աշխատողների աշխատանքի ընդունման ընթացակարգը, դարձել է մրցութային սկզբունքով։ Վերանայվել ու վերանայվում է նաև կրթական բաղադրիչը։ Այդ բոլոր բարեփոխումները միտված են նշված ծառայությունների որակի բարելավմանը, աշխատակիցների պրոֆեսիոնալիզմի բարձրացմանը»,-նշում է նա։
Այսօր ոստիկանությունը ոչ միայն իրավապահ մարմին է, այլ նաև զբաղվում է օպերատիվ-հետախուզական (հետաքննական) աշխատանքով։ Սակայն վերջին տարիներին իրավիճակը փոխվել է, և նախկինում ընդունված մոտեցումները այլևս չեն աշխատում։ Այդ պատճառով պետք է վերանայել, թե ինչպես է իրականացվում այդ աշխատանքը, փոփոխել մոտեցումները և ապահովել, որ այն ճիշտ կերպով կիրառվի։
Բայց հանրությունն ավելի լայն փոփոխություններ է ակնկալում։ Որպեսզի հանցագործությունները կանխվեն, պետք է համագործակցեն բոլոր պատասխանատու կառույցները։ Դրա համար պետք է հստակ սահմանվեն բոլորի դերերը և մշակվեն համատեղ ծրագրեր։
Ռազմավարությունում էլ նշվում է, հանցագործությունների դեմ պայքարը պետք է հիմնված լինի վստահելի տվյալների ու ապացուցված մեթոդների վրա։ Այդ մոտեցումն անհրաժեշտ է ճիշտ քաղաքականության մշակման համար։
Այս տեսանկյունից արդեն վերափոխվել է Քրեական ոստիկանությունը՝ որպես ոստիկանության առանցքային կառույցներից մեկը։
Պարեկային ծառայության բարեփոխումների դրական փորձը հիմք է դարձել նաև Քրեական ոստիկանությունում փոփոխություններ իրականացնելու համար։ Մասնավորապես՝
- Ստեղծվել է Քրեական ոստիկանության նոր տեսլականը և կառուցվածքը՝ ներառյալ 3 տեսակի տարածքային ստորաբաժանումների մոդելներ։
- Օրենքով սահմանվել է նոր կարգ, որով պաշտոնին կարող են դիմել նաև քաղաքացիական անձինք՝ մասնակցելով բաց մրցույթին։
- Մրցույթների անցկացման կարգը մշակվել է Պարեկային ծառայության օրինակով։
- Մրցույթներին հետևել են միջազգային և հասարակական ներկայացուցիչներ, իսկ հոգեբաններն աջակցել են դիմորդների գնահատմանը։
- Ընտրված բոլոր թեկնածուները մասնակցել են պարտադիր ուսուցման, որից հետո նշանակվել են պաշտոնների։
- Վերջապես, 2024 թ. նոյեմբերի 1-ից Քրեական ոստիկանությունն աշխատում է նոր կառուցվածքով ու ավելի հստակ ղեկավարման համակարգով։
Նախատեսված է, որ ապագայում պետք է իրականացվեն նաև հետևյալ քայլերը՝
- Ստեղծել հանցագործությունների կանխարգելման համապարփակ ծրագիր՝ բոլոր համապատասխան մարմինների մասնակցությամբ։
- Մշակել նոր օրենք օպերատիվ-հետախուզական գործունեության վերաբերյալ՝ հաշվի առնելով մարդու իրավունքները և միջազգային չափանիշները։
- Թարմացնել հանցագործությունների վիճակագրությունը՝ այն դարձնելով ավելի հուսալի և արդիական, այդ թվում՝ բարելավել Ոստիկանության ինֆորմացիոն կենտրոնը։
- Ապահովել տվյալների ավտոմատ փոխանակում Ոստիկանության տարբեր ստորաբաժանումների միջև՝ օպերատիվությունն ու արդյունավետությունը բարձրացնելու համար։
- Շարունակել Քրեական ոստիկանության աշխատակիցների մասնագիտական զարգացումը՝ կազմակերպելով վերապատրաստումներ նաև այլ կառույցների հետ։
- Զարգացնել համագործակցությունը միջազգային կազմակերպությունների, վերլուծական կենտրոնների և այլ գործընկերների հետ։
«Արդյունավետ և ներառական ոստիկանական բարեփոխումների հանրային վերահսկողություն և իրազեկում» ենթադրամաշնորհը իրականացվում է «Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի» կողմից` Եվրոպական միության ֆինանսավորմամբ ընթացող «Հայաստանում արդարադատության ոլորտի բարեփոխումների մշտադիտարկում» (www.juremonia.am) ծրագրով` «Սոցիալական արդարություն» հասարակական կազմակերպության հայտարարած դրամաշնորհի շրջանակում:
Ծրագրի ընդհանուր նպատակն է բարձրացնել քաղաքացիական հասարակության մասնակցությունը ոստիկանական բարեփոխումների մոնիթորինգի և ազդեցության գնահատման գործում՝ ապահովելով կառուցվածքային ներգրավման մեխանիզմներ, անկախ գնահատում և հանրային իրազեկվածության բարձրացում: Նախատեսվում է ծրագրի իրականացման ընթացքում սերտ համագործակցություն և ներգրավում հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև ՆԳՆ համապատասխան ստորաբաժանումների հետ։
Այս հոդվածը պատրաստվել է Եվրոպական միության ֆինանսական աջակցությամբ: Բովանդակության համար պատասխանատվություն է կրում «Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա» հասարակական կազմակերպությունը և պարտադիր չէ, որ այն արտահայտի Եվրոպական միության տեսակետները:
