Դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թվականների ռազմավարությամբ սնանկության ոլորտում մի շարք փոփոխություններ են նախատեսված, այդ թվում՝ «Սնանկության մասին» օրենքում։ Նախատեսված է նաև վերանայել սնանկության կառավարչին ներկայացվող պահանջները և նշանակման կարգը:

Թեմայի վերաբերյալ Իրավաբան.net-ը զրուցել է սնանկության կառավարիչ Վահրամ Ապրեսյանի հետ։

-Պարոն Ապրեսյան, ռազմավարությունում նշվում է, որ անհրաժեշտ է մշակել և ներդնել կառավարիչների մասնագիտական ուսուցման կրթական ծրագրեր և կազմակերպել թեկնածուների ուսուցումը՝ նախքան որակավորում անցնելը: Որքանո՞վ կա սրա անհրաժեշտությունը, սա կբարձրացնի՞ կառավարիչների մասնագիտական հմտությունները։

-Սկսած 2002 թվականից, երբ սնանկության գործերով կառավարիչները լիցենզավորվում էին, մինչև լիցենզիայի քննություն հանձնելը նման դասընթացներ պարտադիր կերպով կազմակերպվել են Արդարադատության նախարարության կողմից։

Հետագայում, նախքան որակավորում անցնելը, դասընթացները իրականացվել են Սնանկության գործերով կառավարիչների կոլեգիա ինքնակարգավորվող կազմակերպության կողմից։ Սկսած 2020 թվականից օրենսդրորեն ամրագրվեց, որ որպես կառավարիչ կարող է որակավորվել ի թիվս այլի՝ ՀՀ արդարադատության նախարարի  2020 թվականի մարտի 12-ի N 106-Ն սահմանած կարգով համապատասխան ուսուցում անցած անձը։ Այսինքն սա ոչ թե անհրաժեշտության հարց է, այլ օրենքի հստակ պահանջ։ Ինչ վերաբերվում է կառավարչի մասնագիտական հմտությունների բարձրացմանը, ապա գտնում եմ, որ նման ուսուցումը իրոք անհրաժեշտ է, քանի որ տալիս է հավակնորդին առաջին պատկերացումը սնանկության վարույթի, դրա շրջանակներում իրականացվող գործողությունների և գործառույթների վերաբերյալ։ ՀՀ արդարադատության նախարարի մեկ այլ՝ 2020 թվականի մարտի 12-ի N 104-Ն հրամանով սահմանվել են, նույնպես օրենսդրությամբ ամրագրված, կառավարիչների շարունակական մասնագիտական զարգացումն ապահովելու նպատակով կառավարչի որակավորում ունեցող անձանց ամենամյա պարտադիր վերապատրաստումները։ Ինքս մասնակցել եմ կազմակերպված վերապատրաստման դասընթացներին և գտնում եմ, որ դրանք բավականին դրական արդյունք ունեն կառավարիչների թե՛ մասնագիտական հմտությունների բարձրացման, և թե՛ գիտելիքների որոշակի բացի լրացման համար։ Միևնույն ժամանակ հարկ եմ համարում նշել, որ ամեն կառավարիչ ինքը պետք է ձգտի իր մասնագիտական հմտությունները բարձ մակարդակի հասցնելուն։ Եթե չկա նման ձգտում, ոչ մի թեկուզ և պարտադիր դասընթաց, չի փոխի տվյալ կառավարչի որակը։

–Այսօր կառավարիչների վարձատրությունը շատ տարբեր է՝ գործերի քանակով պայմանավորված: Այս խնդիրը լուծելու համար առաջարկվում է նաև վերանայել սնանկության կառավարիչների նշանակման համակարգը և ներդնել կառավարիչների ընտրության նոր համակարգչային ծրագիր, որը կառավարչի ընտրության հարցում պետք է հաշվի առնի մի շարք գործոններ, ինչպես օրինակ՝ գործերի բարդությունը, մասնագիտական հմտություններն ու մասնագիտական տարածքը: Ի՞նչ եք կարծում, արդյո՞ք նման ծրագրի ներդնումը կնպաստի կառավարիչների միջև սնանկության գործերի առավել ճիշտ, միգուցե՝ արդարացի բաշխմանը:

-Սա բոլոր ժամանակների ամենախոցելի խնդիրն է։ Նախկինում, մինչև 2006 թվականի «Սնանկության մասին» օրենքի ընդունումը, կառավարիչը նշանակվում էր տվյալ գործը վարող դատավորի հայեցողությամբ։ Սկսած 2006 թվականից կառավարչի ընտրությունը անցկացվում էր համակարգչային ծրագրի միջոցով, կառավարիչների ինքնակարգավորվող կազմակերպության կայքում։ Այդ ժամանակ ամեն կառավարիչ ինքն էր որոշում՝ մասնակցել տվյալ սնանկության գործով կառավարչի ընտրությանը, թե ոչ։ Այժմ կառավարչի ընտրությունը իրականացվում է նույնպես համակարգչային ծրագրի միջոցով ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից, բայց լրիվ այլ չափանիշներով։ Սահմանվում է տվյալ խաղարկությանը մասնակցող, նվազագույն գործեր ունեցող կառավարիչների ցանկ, որոնք չեն կարող հրաժարվել ընտրությանը մասնակցելուց և պատահականության սկզբունքով ընտրվում է տվյալ գործով կառավարիչը։ Բոլոր նշված ընտրության ձևերն էլ միշտ արժանացել են քննադատության թե՛ կառավարիչների և թե՛ պարտատերերի կողմից։ Ներկայիս խաղարկությունը նույնպես առաջացրել է որոշ կառավարիչների դժգոհությունը տարբեր պատճառներով՝ ոմանք հին գործերի քանակի պատճառով չեն մասնակցում նոր գործերով խաղարկությանը, ոմանք դժգոհում են, որ իրենց քիչ գործ է ընկնում՝ ուրիշներին շատ, ոմանք ընդհանրապես չեն ուզում մասնակցել տվյալ գործի խաղարկությանը, բայց հրաժարվելու տարբերակ նախատեսված չէ։

Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով, դեռևս չկա գործերի բաշխման իրոք արդարացի տարբերակ։ Ինչ վերաբերվում է նոր համակարգչային ծրագրին, որը կառավարչի ընտրության հարցում պետք է հաշվի առնի գործերի բարդությունը, մասնագիտական հմտությունները և այլ չափանիշներ, ապա գտնում եմ, որ դա օբյեկտիվորեն իրականացնելն անհնար է այն պատճառներով, որ սնանկության ցանկացած գործ վարույթ ընդունվելիս անհնար է կանխատեսել կամ հասկանալ՝ դա բարդ գործ է, թե ոչ, կառավարիչը կվարձատրվի, թե կստանը փոխհատուցում նվազագույն աշխատավարձի չափով, անհնար է կանխատեսել պահանջների ծավալը, դրանց ապահովությունը և այլ բազմաթիվ հանգամանքներ։ Ուստի, ի սկզբանե որոշել գործի «արժեքը»՝ իրոք հնարավոր չէ:

Հնարավոր չէ նաև արդարացի գնահատել կառավարիչների մասնագիտական հմտությունները, որովհետև չկան օբյեկտիվ չափանիշներ, որոնք կարելի է կիրառել բոլոր կառավարիչների հանդեպ: Ոչ ոք չի կարող պնդել, որ եթե տվյալ կառավարիչը այ այս գործով աշխատել է էսպես, ուրեմն դա հմուտ կառավարիչ է, մեկ այլ գործով առաջանում են աշխատանքի այլ հանգամանքներ, որոնց առկայության պարագայում հայտնի չէ՝ ո՞նց կաշխատի նույն կառավարիչը։ Հնչեցվել է կարծիք, որ աշխատանքի գնահատման մեջ մեծ դեր է տրվելու տվյալ կառավարչի կողմից վարվող գործերում առկա առողջացման ծրագրերի քանակին, ինչը նույնպես արդարացի սկզբունք չէ, քանի որ անհնար է ստիպել պարտապանին առողջացման ծրագիր ներկայացնել, եթե նա չունի միջոցներ կամ եկամուտ։ Բացի այդ, սնանկության վարույթների զգալի մաս են կազմում նաև այն գործերը, որոնցով դիմումատուն ինքն է միջնորդել սնանկության գործով կառավարիչ նշանակելուն։ Այսինքն, այդ գործերը խաղարկության չեն գալիս։ Նշված գործերով հիմնական պահանջատեր են հանդիսանում ՀՀ առևտրային բանկերը, որոնք՝ ելնելով իրենց տարիների ընթացքում ձեռք բերված փորձից, ունեն արդեն իսկ նախընտրած կառավարիչներ, որոնց մշտապես առաջարկում են որպես իրենց դիմումով հարուցված սնանկության վարույթով կառավարիչ։ Բայց միևնույնն է՝ չեմ գտնում, որ այդ կառավարիչները կարող են համարվել ավելի հմուտ, քան որոշ՝ ավելի ուշ որակավորված կառավարիչներ։ Դա էլ, ըստ էության, բանկերի սուբյեկտիվ կարծիք է։

Արդյունքում կառավարչի ողջ գործունեության ընթացքում ձևավորվում են տարբեր սուբյեկտիվ գնահատականներ, որոնց հնարավոր չէ տալ օբյեկտիվ գնահատական։

-Ռազմավարությամբ առաջարկվում է փոփոխություններ կատարել «ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքում՝ ավելացնելով սնանկության դատարանի դատավորների թիվը: Ըստ Ձեզ, սա կնպաստի՞ գործերի քննության ժամկետների կրճատմանը։ Ձեր մասնակցությամբ դատական նիստերն ի՞նչ պարբերականությամբ են նշանակվում։

-Վերջին 2-3 տարիներում ՀՀ սնանկության դատարանը էլ ավելի է ծանրաբեռնվել թե՛ սնանկության վարույթներով և թե՛ սնանկության վարույթներին առնչվող քաղաքացիական գործերով, որոնց վարույթն առաջ չէր իրականացնում։ Այո՛, գտնում եմ, որ սնանկության գործերով դատավորների քանակը պետք է ավելացվի, բացի այդ պետք է սահմանվի նախկինում գործող տարածքային սկզբունքը։ Իմ կարծիքով դա անհրաժեշտ է, քանի որ ներկայիս գործող օրենքով Սյունիքի մարզի բնակչի, կամ այդ մարզում գործող ընկերության սնանկության գործի վարույթը կարող է էլեկտրոնային եղանակով մակագրվել ՀՀ սնանկության դատարանի Ստեփանավանի նստավայրի դատավորին։ Հաշվի առնելով, որ եթե պարտապանին դիմել են սնանկ ճանաչելու, ապա նրա ֆինանսական վիճակը ծանր է, ապա անհասկանալի է դառնում, թե օրենքով սահմանված իր իրավունքները դատարանում պաշտպանելու համար նա ի՞նչ միջոցներով և վերջապես ինչու՞ պետք է հասնի Ստեփանավան։

Իհարկե ՀՀ սնանկության դատարանի դատավորների թվի ավելացմամբ, որոշ չափով կկրճատվեն գործերի քննության ժամկետները։

-Պարոն Ապրեսյան, ռազմավարության մեջ նշվում է, որ սնանկության դատարանի արդյունավետության բարձրացման գործում իր դրական ազդեցությունը կունենա նաև էլեկտրոնային սնանկության համակարգի ներդնումը և փաստաթղթաշրջանառության իրականացումը՝ էլեկտրոնային եղանակով: Այս կարգավորման հետ կապված պրակտիկայում ի՞նչ հնարավոր խնդիրներ կամ դժվարություններ կարող եք նշել։

-Եթե չեմ սխալվում՝ 2020 թվականից գործարկվեց e-request.am կայքը, որի միջոցով հնարավոր դարձավ իրականացնել գրեթե բոլոր հարցումները, դիմումները և այլ հնարավոր փաստաթղթաշրջանառությունը։ Դա զգալի կրճատեց կառավարիչների կողմից կատարվող աշխատանքի ժամանակը։ Նշեմ նաև, որ 2020 թվականի ապրիլից գործող «Սնանկության մասին» օրենքի 29 հոդվածի 9-րդ կետով ամրագրվեց, որ սնանկության գործով կառավարիչն իրավունք ունի օրենքով սահմանված իր լիազորությունների շրջանակներում ծանուցումներն ուղարկել նաև էլեկտրոնային հաղորդակցության միջոցով։

Նշեմ, որ փոստային ծառայության միջոցով ուղարկվող ծանուցումները հաճախ ուշ էին հասնում հասցեատիրոջը, ինչպես նաև երբեմն չէին էլ հասնում, ինչը լուրջ խնդիրներ էր առաջացնում որոշ գործառույթներում՝ պարտատերերի ժողովի ծանուցում, պարտատերերի պահանջների նախնական ցուցակի ծանուցում, բաշխման ծրագրի ծանուցում և այլն։ Ներկայումս դատարանը հիմք է ընդունում էլեկտրոնային հաղորդագրության տեսքով պաշտոնական էլեկտրոնային փոստին ուղարկված բոլոր ծանուցումները և նույնիսկ դատարանն է իրականացնում էլեկտրոնային հաղորդագրության միջոցով ծանուցումներ։ Անշուշտ էլեկտրոնային սնանկության համակարգի ներդնումը և փաստաթղթաշրջանառության իրականացումը էլեկտրոնային եղանակով մեծ դրական ազդեցություն կունենա սնանկության գործերի վարույթի իրականացման վրա թե՛ որակական, թե՛ ժամանակային առումով։ Ինչ վերաբերվում է դժվարություններին, ապա կան դեռ ոլորտներ, որտեղ փաստաթղթերը թղթային տարբերակով ներկայացնելը դեռ պարտադիր է՝ օրինակ իրավաբանական անձի լուծարումը ՀՀ իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրում, ուստի փաստաթղթի թղթային օրինակի առկայությունը դեռ կպահպանվի։ Մեկ այլ խնդիր կարող է առաջանալ կապված էլեկտրոնային եղանակով ներկայացվող փաստաղթերի հնարավոր կեղծիքների հատ։ Հաշվի առնելով ներկայիս ծրագրային հնարավորությունները՝ ենթադրելի է, որ կարող է ներկայացվել նաև կեղծ ստորագրությամբ փաստաթուղթ, կամ այլ բնույթի կեղծիք։

-Այս շրջանակում նախատեսվում է նաև Սնանկության օրենսգրքի նախագծի մշակում, որով սահմանվում է, որ օրինակ՝ անհրաժեշտ է կրճատել սնանկության վարույթի ժամկետները: Ինչպե՞ս եք սա պատկերացնում: Պրակտիկայում որքա՞ն է հնարավոր կրճատել այդ ժամկետը և ի՞նչ եղանակներ կան ժամկետները կրճատելու և սպասված արդյունքի հասնելու համար:

-Բավականին երկար ժամանակ բոլորը խոսում են սնանկության վարույթի ժամկետի կրճատման մասին, սակայն իրականում ոչ մի պրակտիկ լուծում տրված չէ։ Դեռևս «Սնանկության մասին» օրենքի ամենահին խմբագրություններում կար հոդված, որը նույնաբովանդակ էր այսօրվա գործող օրենքի 89 հոդվածին, ըստ որի՝ սնանկության գործի ցանկացած փուլում կառավարչի կամ պարտապանի միջնորդության հիման վրա գործը կարող է ավարտվել, եթե պարտատերերի պահանջները բավարարվել են, սակայն հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ պարտատերերի պահանջները բավարարվում են միայն կառավարչի կողմից կազմված, դատարան ներկայացված և սահմանված ժամկետում չառարկված բաշխման ծրագրի համաձայն, ապա ցանկացած փուլ ասածը դառնում է սնանկ ճանաչվելուց մոտ 60-90 օր հետո։ Մշակված չէ օրինական մեխանիզմ մինչև պարտատերերի պահանջների ցուցակ հաստատելը սնանկության վարույթով պահանջների բավարարում իրականացնելը։ Ճիշտ է դա բխում է բոլոր հնարավոր պահանջատերերի շահերը պաշտպանելու միտումից, բայց կան բազմաթիվ գործեր, որոնցով միակ պահանջատերը Պետական եկամուտների կոմիտեն է, որը օրենքի պահանջով դիմում է սնակության դատարան, սակայն տվյալ պարտապան իրավաբանական անձը գործող հիմնարկ է, որը սնանկության դիմումի առկայության պարագայում բախվում է մի շարք լուրջ օրենսդրական խոչընդոտների՝ տենդերների մասնակցություն, լիցենզիաների ստացում, երկարաձգում և այլն։

«Սնանկության մասին» օրենքի մեկ այլ՝ 105 հոդվածի 1-ին մասով նույնպես սահմանվում է, որ՝ «Սնանկության վարույթի ցանկացած փուլում դատավորը, կառավարչի կամ պարտատիրոջ ներկայացմամբ և պարտատերերի առարկությունների բացակայության դեպքում, առանց դատական նիստ հրավիրելու վճիռ է կայացնում սնանկության վերաբերյալ գործի ավարտի մասին, եթե`

ա) պարտապանը չունի որևէ գույք կամ պարտապանի գույքի վրա Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով չի կարող բռնագանձում տարածվել.

բ) պարտապանի գույքը հայտնաբերել հնարավոր չէ.

գ) պարտապանի գույքն այնքան փոքրարժեք է, որ ողջամիտ չէ սնանկության հետագա ընթացակարգերի իրականացումը.

դ) պարտապանի գույքի հայտնաբերման կամ ակտիվների հավաքման ուղղությամբ իրականացվելիք ծախսերը չեն արդարացնում սնանկության հետագա ընթացակարգերի իրականացումը»։

Սակայն կրկին ցանկացած փուլ ասածը ենթադրում է պարտատերերի պահանջների վերջնական ցուցակի հաստատման որոշման առկայությունը և պարտատերերի առաջին ժողովի անցկացումը ֆիզիկական անձանց դեպքում, իսկ իրավաբանական անձանց և անհատ ձեռներեցների պարագայում նաև լուծարային վարույթ կամ գործունեության դադարեցման վարույթ սկսելու վերաբերյալ որոշումը և այդ որոշման հրապարակումը azdarar.am կայքում, ինչը այս պարագայում տևում է մոտ 100-130 օր։ Բացի այդ սահմանված չէ, թե դատարանը որքան ժամկետում պետք է կայացնի վճիռը, ինչը լրջորեն խանգարում է նման վարույթներն ավարտելուն։

Գտնում եմ, որ գոնե նշված հոդվածներով պետք է սահմանել շատ կարճ ժամկետներ կամ արագացված ընթացակարգ։ Հատկապես գույք չունենալու պարագայում իմաստազուրկ է դառնում պահանջերի հնարավոր ներկայացմանը սպասելը և պահանջների ցուցակ հաստատելը։ կարելի է հակադրել, որ նման պարտապանը իրավունք ունի ներկայացնել առողջացման ծրագիր և մարել իր հանդեպ ներկայացված բոլոր պահանջները կամ, թեև ճիշտ է՝ պարտապանը չունի գույք, բայց կարող է ունենալ վարկային պարտավորություններ 3-րդ անձանց գրավով։ Առաջին դեպքը անիրատեսկան է, չեմ կարող հիշատակել մի նման դեպք, որ պարտապանը՝ չունենալով գույք և միջոց, ներկայացրել է առողջացման ծրագիր։ Երկրորդ դեպքը շատ հավանական է, սակայն ունի լուծում՝ պարտապանը կարող է ազատված համարվել միայն դիմումատուի կողմից ներկայացված պահանջից, իսկ մնացած պահանջներով շարունակել տալ բավարարում սնանկության վարույթից հետո։

Բազմիցս հանդիպել եմ դեպքերի, երբ գործի ավարտի միջնորդություն դատարան ներկայացնելուց հետո, մինչև վճիռ կայացնելը, դատարան է ներկայացվել նոր պահանջ, որը գործող օրենքով ենթակա է հրապարակման և չառարկվելու դեպքում՝ գրանցման՝ պարտատերերի պահանջների գրանցամատյանում։ Դուք պատկերացրեք մի իրավիճակ, երբ կառավարիչն ավարտել է բոլոր հաշվարկները պարտատերերի հետ, բաշխել է բոլոր միջոցները և օրենքով սահմանված կարգով միջնորդել է դատարան գործն ավարտելու։ Տվյալ պահանջը կարող է առարկվել, ինչը էլ ավելի կերկարացնի սնանկության վարույթի տևողությունը, որի ընթացքում կարող են ներկայացվել նմանատիպ ուշացված պահանջներ։ Արդյունքում կառավարչի կողմից կատարվում են լրացուցիչ չհատուցվող ծախսեր և ի վերջո նույն վերջնական հաշվետվության ներկայացման ողջ գործընթացն իրականացվում է կրկին։ Ինձ թվում է պետք է սահմանափակել պահանջների ներկայացումը ոչ թե գործող օրենսդրությամբ նախատեսված կարգով, այլ մեկ այլ հանգամանքով, ենթադրենք նույն վերջնական հաշվետվությունը դատարան ներկայացված լինելու հանգամանքով։

Մնացած դեպքերում ինչ-որ ձևով կրճատել սնանկության վարույթի տևողությունը գրեթե անհնար է, քանի որ առաջանում են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք կանխատեսելն անհնար է՝ պարտապանի գույքագրման և գնահատման աշխատանքներին խոչընդոտելը ցանկացած տեսքով, անհիմն դատական հայցերի հարուցում պարտապանի կողմից, ծանուցվելու խնդիր, օրենքի բացերի օգտագործմամբ գործի ձգձգում և այլն։ Միգուցե դա հնարավոր կլինի ոչ միայն Սնանկության օրենսգրքի լավ մշակման արդյունքում, այլ նաև հարակից օրենքներում համահունչ փոփոխություններ իրականացնելու պարագայում։

-Ինչպե՞ս կգնահատեք սնանկության համակարգի վերաբերյալ հանրության իրազեկվածության մակարդակը։ Եթե իրազեկվածության մակարդակը ցածր է, ապա ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկվեն այդ ուղղությամբ։

-Գտնում եմ, որ ներկայումս հանրության իրազեկվածության մակարդակը շատ բարձր է և դրա մասին վկայակոչում են մի շարք հանգամանքներ։ Նախ սնանկության վարույթներով հարուցվող գործերի զգալի մեծ մասը կազմում են կամավոր սնանկության դիմումները։ Բացի այդ սնանկության վարույթով կազմակերպվող աճուրդների մասով առաջացել է զգալի հետաքրքրություն, ինչն առաջ չկար։ Իսկ շուտով գործածության մեջ դրվող սնանկության էլեկտրոնային հարթակը էլ ավելի թափանցիկ և մատչելի կդարձնի ցանկացած սնանկության վարույթը։ Ուստի որևէ լրացուցիչ քայլեր իրականացնելու անհրաժեշտություն չեմ գտնում։ Ներկայումս ամեն ինչ արվում է հանրության իրազեկվածության մակարդակը բարձրացնելու ուղղությամբ։

-Ոլորտում ի՞նչ խնդիր եք Դուք տեսնում, որ միգուցե ներառված չեն դատաիրավական բարեփոխումների ռազմավարության մեջ, բայց Դուք առաջնահերթ եք համարում։

-Խնդիրները բավականին շատ են, բայց հուսով եմ, որ մշակվող Սնանկության օրենսգիրքը կտա դրանց մեծ մասի լուծումը։ Ինձ համար միակ լուրջ խնդիրը կառավարիչների ընտրության հարցն է։ Բացատրեմ ինչու՝

ա) ինչպես վերը նշեցի՝ չկա ոչ մի հիմնավորված օբյեկտիվ պատճառ այս կամ այն կառավարչին լավ կամ վատ կառավարիչ համարելուն,

բ) անհնար է նոր ստացված գործը որակավորել, բարդ կամ հեշտ, հասկանալ այն գույքով է թե ոչ, կառաջանան միջոցներ թե ոչ։

Այս երկու հանգամանքը բավարար պայման է հանդիսանում՝ կառավարչի ընտրությունը «բախտի քմահաճույք» համարելու համար։ Մինչև չձևավորվի կառավարչի գործունեության գնահատման քիչ թե շատ օբյեկտիվ գործիքակազմ, անհնար է համեմատել մեկ կառավարչի աշխատանքը մեկ այլ կառավարչի աշխատանքի հետ։

Բացի դրանից ինձ թվում է, որ կառավարիչների ինստիտուտը դեռևս շատ խորը ուսումնասիրված չէ այն առումով, որ վերջին օրենսդրական փոփոխությունները միտված են կառավարիչների փորձառու և հմուտ խումբ ունենալուն, սակայն հաշվի չի առնվել այն հանգամանքը, որ խաղարկությանը ուղարկվող գործերի քնանկը չի ապահովում քիչ գործեր ունեցող կառավարիչների գործերի քանակի աճ, որի հետևանքով շատ գործեր ունեցող կառավարիչները, որոնց շարքում կան հմուտ և բարձր որակներ ունեցող մի շարք կառավարիչներ, դեռ երկար չեն մասնակցի խաղարկությանը, ինչը, իմ կարծիքով, արդարացի չէ։

Կան փաստական հանգամանքներ, որոնց առկայության դեպքում կառավարիչը տվյալ սնանկության գործով չունի այլևս անելիք, սակայն չի կարողանում ավարտել սնանկության գործը։ Նմանատիպ բազմաթիվ գործեր կան 10-15 տարի և ավել աշխատող բոլոր կառավարիչների մոտ։ Այսինքն ստեղծվում է իրավիճակ, որ նոր կառավարիչները մշտապես ստանում են նոր գործեր, ավարտում դրանք և գործերի քանակով մոտ ապագայում չեն մոտենա 60-70 գործ ունեցող կառավարիչներին, որոնք մշտապես խաղարկությունից դուրս են։ Բերեմ իմ օրինակը՝ ըստ էության իմ կողմից ավարտված գործերի քանակը գերազանցում է նոր գործերով կառավարիչ ընտրված գործերի քանակը։ Դեռևս 2021թ-ի մայիսին իմ վարույթում եղել է 39 սնանկության ընթացիկ գործ։ 2022թ-ի փետրվարի վերջին ընթացիկ սնանկության գործերի քանակը կազմում է 26, որից արդեն իսկ 7-ը ներկայացված են ավարտի։

Ներկայումս ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից հաշվառված է առավել քան 110 սնանկության գործով կառավարիչ և որակավորման գործընթացը, ոնց հասկանում եմ, գործելու է անընդհատ, այսինքն կառավարիչների քանակն ավելանալու է։ Սակայն գործերի առումով քանակի ավելացման միտում չի նկատվում, ինչը մեծ հաշվով դրական չափանիշ է երկրի տնտեսության համար, սակայն կառավարիչների ինստիտուտի պրոֆեսիոնալիզմի բարձրացման և հմուտ կառավարիչների ձևավորման համար անընդունելի է։ Նման սակավ գործերի պայմաններում, ոչ մի կառավարիչ չի կարող մասնագիտանալ միայն որպես սնանկության գործերով կառավարիչ, այլ ստիպված է կատարել նաև այլ աշխատանք, ինչը կարող է խանգարել բուն կառավարչի գործունեությանը։

Կուզեի, որ այս խնդիրը խորն ուսումնասիրվեր համապատասխան մարմնի կողմից, կատարվեր սնանկության գործերի տարեկան միջին քանակի մոնիտորինգ և համապատասխան դրան կառավարիչների քանակի ձևավորում։ Անընդմեջ որակավորում տրամադրելով հնարավոր չէ ձևավորել սնանկության գործով կառավարիչների հմուտ և արդյունավետ ինստիտուտ։