Հայաստանում «Կրոնական կազմակերպությունների և խղճի ազատության մասին»  օրենքի նախագիծը մշակման փուլում է գտնվում, բայց մտահաոգությունները` չկարգավորված  սահմանափակումների, մեծ ծավալով ցուցակագրումների և արձանագրելու պահանջների հետ դեռևս պահպանվում են: Վենետիկի հանձնաժողովի նիստում մարտի 17-ին այս մասին զեկույց է ընդունվել։

Այս մասին ասվում է Եվրոպայի խորհրդի կողմից տարածված մամուլի հաղորդագրության մեջ։

«Խղճի ազատության և կրոնական կազմակերպությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի նոր նախագիծը ողջունելի է, քանի որ այն բարեփոխումների է ենթարկում գործող իրավական կարգավորումների  շրջանակը` համապատասխանանցնելով  խղճի և հավատքի ազատության կարգավորման միջազգային սկզբունքներին:

Օրենքը լավ է կառուցված և կարգավորում է այնպիսի խնդիրներ, որոնք համանման օրենսդրությամբ պետք է կարգավորվեն: Համենայն դեպս, որոշակի պարզաբանումներ պետք է կատարվեն․ այս մասին Եվրոպայի խորհրդի  և  ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի հետ  համատեղ արտահայտված կարծիքում նշում է Վենետիկի հանձնաժովը: Հանձնաժողովը ողջունում է նախատեսվելիք բարեփոխումները՝  մասնավորապես, խղճի և կրոնի ազատության ապահովումը յուրաքանչյուր մարդու համար՝ անկախ ՀՀ քաղաքացի լինելու հանգամանքից, ինչպես նաև հղումներ է կատարում յուրաքանչյուր անձի կողմից իր կրոնը, հավատքը և խիղճը ազատ փոխելու իրավունքին  և  այդ իրավունքը ամենօրյա կյանքում հրապարակային արտահայտելու ազատությունը: Փաստաթուղթը պարունակում է դրույթներ, համաձայն որոնց, կրոնական/հավատքի միավորումները առանց պետական գրանցման կարող են իրացնել իրենց իրավունքները:

Հիշատակման է արժանի այն փաստը, որ ոչ պարտադիր պետական գրանցման անհրաժեշտությունը  օրենքում անմիջականորեն արտահայտված չէ, և փորձագետները  Հայաստանին խորհուրդ են տալիս օրենքում նախատեսել  կրոնական/հավատքի  կազմակերպությունների իրավունքների հստակ սահմանված  բաց և վերջնական ցանկ: Օրենքի նախագիծը պետք է կրոնական և հավատքի կազմակերպությունների համար  հնարավորություն ընձեռի ձեռք բերելու իրավաբանական անձի կարգավիճակ, օրինակ համար գրանցվել` որպես հիմնադրամ:

Արտահայտված կարծիքի մեջ առանցքային դրույթներից մեկը կարելի է համարել հղումը ոչ միայն «կրոնին», այն նաև՝ «հավատքին», որպեսզի վերացվի տարբերակված մոտեցումը «կրոնական» և «հավատքի» կազմակերպությունների միջև,  և հավատքի կազմակերպություններն օգտվեն նույն  իրավունքից և ազատություններից:

Կա կարծիք, որ Հայաստանյաց առաքելական սուրբ եկեղեցուն Սահմանադրությամբ շնորհվում է «բացառիկ առաքելություն», ինչի շնորհիվ եկեղեցին ստանում է գերակայություն՝  սույն օրենքի  նախագծի նկատմամբ: Եվրոպայի խորհուրդի և ԵԱՀԿ / ԺՀՄԻԳ փորձագետների կարծիքով  Հայաստանյաց  առաքելական   սուրբ  եկեղեցուն տրված արտոնությունները պետք է  օբյեկտիվորեն հիմնավորված լինեն  և  չպետք է կրեն խտրական բնույթ:

Կրոնի կամ հավատի ազատության դրսևորման սահմանափակումները պետք է քչացվեն և լինեն ավելի կոնկրետ: Հատկանշական է, որ «պետական անվտանգություն» տերմինը պետք է փոխարինվի «հասարակական անվտանգություն» տերմինով, կամ առնվազն այս տերմինին պետք է տրվի եվրոպական չափանիշներին համապատասխան կոնկրետ մեկնաբանություն:

Անհամատեղելի են սահմանափակումների հիմքերի վերացումը, մասնավորապես, պետք է հաշվի առնել «անօրինական կամ անբարո գործողությունները», «կրոնական ֆանատիզմը» և «վարձու նպատակները»: Միևնույն ժամանակ արգելվում է կրոնական հիմքերով բռնություն գործադրելը, կամ կրոնական ատելության քարոզչությունը, որը խտրականության, թշնամանքի կամ բռնության խթան է հանդիսանում: Բացի դրանից, պետք է արգելել նաև «ոչ պատշաճ դավանափոխություն»-ը, որը կարող է անպատշաճ ճնշում գործադրել տառապող, կամ կարիքավոր մարդկանց վրա:

Խորհուրդ է տրվում հեռացնել այն դրույթները, որոնք արգելում են գրանցել այն կրոնական խմբերը, որոնք չեն հանդիսանում «պատմական սուրբ գրքի», կամ «համաշխարհային ժամանակակից կրոնական համայնքների համակարգի» մաս: Օրենքի նախագիծը պետք է ապահովի, որ հաշվետվության պահանջները չափազանց ծանր չլինեն և համապատասխանեն ՀԿ-ների գրանցման պահանջներին:

Կոչ է արվում Հայաստանին վերանայել կրոնական կազմակերպությունների օտարերկրյա ֆինանսավորման արգելքները: Հատկապես խորհուրդ է տրվում ավելի մանրամասն սահմանել «օրենքի կոպիտ խախտում» հասկացությունը, ավելացնել նախազգուշական համակարգ և աստիճանական պատժամիջոցներ, որոնք պետք է կիրառվեն մինչև կասեցումն, կամ լուծարումն, որոնք պետք է լինեն վերջնական միջոցները:

Զեկույցն ընդունվել է մարտի 17-ին՝ Վենետիկի հանձնաժողովի նիստում: Ամբողջական տեքստը կհրապարակվի Հանձնաժողովի կայքում:

Թարգմանեցին Տիգրան Դանիելյանն ու Նարեկ Ենոքյանը