եթե պետության մասին ուզում եք կարծիք կազմել, ապա պետք է ուսումնասիրել քրեական օրենսգիրքը. մեզ հետ զույցում նշվում է արդարադատության նախարարի խոհրդական Աննա Վարդապետյանը: Իրավաբան.net-ը նրա հետ զրուցել է նրա մասնագիտացման, դասախոսական գործունեության և հոբբիների մասին:

-Քրեական իրավունքի մասնագետ եք, ինչպե՞ս ընտրեցիք այս մասնագիտությունը:

-Իրավաբանի մասնագիտությունը երբեք իմ երազանքը չի եղել: Ես այլ երազանք ունեի, բայց հիմա հասկանում եմ, որ այնտեղ եմ, որտեղ պետք է լինեի: Ես սիրում եմ իմ մասնագիտությունը և հատկապես քրեական իրավունքը: Հանցավորությունը հասարակական կյանքի այն ոլորտն է, որին հաճելի չէ անդրադառնալ, սակայն կարևոր է, քանի որ այն հասարակության բարոմետրն է:

Երբ մենք ուզում ենք հասկանալ, թե ինչ պետության հետ գործ ունենք, փաստաթուղթը, որը պետք է ուսումնասիրենք, թող ինձ ներեն սահմանադրագետները, բայց դա Սահմանադրությունը չէ, քրեական օրենսգիրքն է: Քրեական օրենսգիրքն է ցույց տալիս հասարակության առաջնահերթությունները. ի՞նչն է պատժելի, ի՞նչ չափով է պատժելի, ինչպիսի՞ վերաբերմունք ունի հասարակությունը հանցանք կատարած անձի նկատմամբ, արդյո՞ք այդ հասարակությունը ներողամիտ հասարակություն է, թե վրեժխնդիր: Գուցե ես մասնագիտական մեծամտություն ունեմ, բայց ես կարևորում եմ քրեաիրավական հարաբերությունները:

-Իսկ մեր հասարակությունը վրեժխդի՞ր հասարակություն է:

–Հասարակական ընկալումը շատ տարբեր է տարբեր գործերի դեպքում: Իրականում  պատիժը, այն գաղափարով, որը այսօր կա, վրեժ չէ:

Հին կտակարանում տալիոնի սկզբունքն էր գործում՝ «ակն ընդ ական, ատամն ընդ ատաման», քրիստոնեական ժամանակաշրջանում այս սկզբունքը բացառվեց և եկավ ներման գաղափարը, որը այսօր դրված է պատժի հիմքում: Եվ ակնկալվում է, որ մեր հասարակությունը պետք  է ներողամիտ լինի:

-Ակնկալվում է, սակայն արդյո՞ք այդպես է: Վերջին աղմակահարույց քրեական գործերի վերաբերյալ մարդկանց մեկնաբանություններն ու կարծիքները ներողամիտ հասարակությանը, կարծես, չի կարելի վերագրել:

-Դա, կարծում եմ, իրավաբաններիս բացթողումն է: Մենք անընդհատ խոսում ենք իրավագիտակցության բարձրացման մասին, սակայն ինքներս շատ քիչ աշխատանք ենք տանում իրավագիտակցությունը բարձրացնելու, իրազեկելու ուղղությամբ:

Իհարկե, առաջին էմոցիան, որը առաջացնում է հանցագործությունը, դա զայրույթն է: Բայց մենք ունենք հետաքրքիր մասնագիտացում, որը կոչվում է կրիմինալոգիա, այն ուսումնասիրում է հանցավորության պատճառնները: Երբ դու փորձում ես հասկանալ, թե ինչ ծագում ունի հանցագործությունը, թե ինչու է մարդը հանցագործություն կատարում, վրեժխնդրությունը մղվում է 2-րդ պլան և դու ավելի շատ սկսում ես մտածել ուղղման, վերականգնման, կանխման, բացառման, բայց ոչ վրեժի մասին: Կարծում եմ, որ այս առումով մենք շատ անելիք ունենք:

-Վաղ տարիքից դասավանդում եք Երևանի պետական համալսարանի իրավագիտության ֆակուլտետում, ի՞նչ դժվարությունների եք հանդիպել, չէ որ Ձեր ուսանողները Ձեր տարիքակիցներն էին:

-Օրվա Իմ ամենասիրելի մասը համալսարանում անցկացված ժամանակն է: Արդեն 10 տարի է՝ ես համալսարանում դասավանդում եմ, և ամեն տարի ինձ համար լսարան մտնելը փորձություն է. ես հաճույքով եմ մտնում, թե՝ չէ: Ինքս ինձ խոստացել եմ, որ այն վայրկյանին, երբ իմ էնտուզիազմը կպակասի, ես այլևս լսարան չեմ մտնի:

Դժվար էր սկզբից, որովհետև իրավագիտության ֆակուլտետը հեշտ ֆակուլտետ չէ: Ունի ներքին շատ հստակ սահմաններ, ունի կաղապարված, կոնսերվատիվ մոտեցում, բայց դեռ ուսանող տարիներից  ես մտածում էի, որ երբ ես հայտնվեմ սեղանի հակառակ կողմում որպես դասախոս, ապա կան բաներ, որոնք ես չեմ կրկնի: Այսօր ես աշխատում եմ ավելի ինտերակտիվ և շատ ավելի անալիտիկ դասավանդել և՛ բակալավրիատում, և ՛ մագիստրատուրայում: Կարծում եմ, որ հիշողության վրա հենված կրթությունը վաղուց իր դարն ապրել է: Այսօր կարևոր է ուսանողներին սովորեցնել մտածել: Օրենսգրքերը և իրականությունը շատ արագ են փոխվում, և իրավաբանի կարևոր հատկանիշը պետք է լինի վերլուծական միտքը: Եթե մենք ստեղծագործական միտքը չեն զարգացնում, կաղապարում ենք, ուրեմն մենք մեր գործը սխալ ենք անում:

-Ուսանողների հետ կապված մի դեպքի մասին եմ լսել…

-Կարծում եմ՝ իմ սենյակում դրված բույսի հեղինակի մասին է խոսքը: Դա հենց առաջին օրն էր, երբ ես մտա լսարան, ես պետք է գործնական պարապմունք անցկացնեի: Երիտասարդ էի, արտաքինից էլ երիտասարդ էի երևում: Իմ ուսանողներից մեկը որոշեց, որ դասը պետք է խանգարի ու հենց այդ վայրկյանին պետք է դուրս գար: Ես մի քանի անգամ իր դուրս գալը կանխեցի, իսկ ինքը դուռը փակեց երեսիս ու դուրս եկավ: Դասից հետո սկսեցի մտածել, թե ինչպես պետք է իրավիճակը շտկեմ: Ու շատ պատահաբար ես իմ ուսանողին հանդիպեցի իմ մյուս աշխատավայրում,  վճռաբեկ դատարանում: Նա պրակտիկայի էր գալիս: Ու երբ իր ղեկավարը ինձնից կարծիք հարցրեց, թե ինչիպիսի՞ տղա է, ես ասացի, որ հրաշալի տղա է, իր դրսևորումներում շատ զուսպ և ես ուրախ եմ, որ ինքն իմ ուսանողն է:

Հաջորդ դասին իմ այդ նորաթուխ ուսանողը դասին նստած էր, և ամբողջ լսարանը չէր հասկանում, թե մեր այս կոնֆլիկտն ինչպես լուծվեց: Դասից հետո, ի պատիվ իրեն ասեմ, որ նա մոտեցավ և փորձեց իրավիճակը հարթել և անզգուշություն ունեցավ ինձ հարցնել, թե ինչ կարող է անել ինքը, որ ես իրեն ներեմ:

Ես էլ ասացի՝ կա մի բան, բայց վստահ չեմ՝ կանես, թե՝ ոչ: Ասաց՝ ինչ ասեք կանեմ, ազնիվ տղամարդու խոսք: Ես էլ խնդրեցի իմ դասերից չբացակայել և անպատրաստ դասի չներկայանալ ամբողջ տարի: Իր համար դա, իհարկե, մեծ անակնկալ էր, բայց ամբողջ տարի չուշացավ, դասից չբացակայեց և այդ ամբողջ խումբը իր հետ հավեսի ընկավ և սկսեց իր հետ միասին սովորել: Շատ լավ արդյունքներ գրանցեցինք այդ խմբում և մենք հետո ընկերացանք, գիտեմ, որ բավականին հաջողություններ ունի մասնավոր ոլորտում: Հիմա, կարելի է ասել, որ մենք ընկերներ ենք:

-Լոնդոնի միջազգային հարաբերությունների թագավորական ինստիտուտի անդամ եք: Ինչո՞վ է զբաղվում ինստիտուտը և ի՞նչ հնարավորություններ է Ձեզ տալիս անդամությունը:

-Յուրաքանչյուրը մտածում է իր կրթությունը շարունակելու մասին և ես էլ բացառություն չեմ: Հիմա էլ եմ մտածում, թե որ բուհն ընտրել, ուր գնալ: Լոնդոնի միջազգային հարաբերությունների թագավորական ինստիտուտը ուղեղային կենտրոն է, գիտահետազոտական կենտրոն, որը տեղակայված է հենց Լոնդոնի սրտում և շուտով նշելու են ինստիտուտի հարյուրամյակը: Անդամակցելու գործընթացը հայեցողական է: Ես 2 էսսե էի ուղարկել, մտադրություն չունեի անդամակցելու, ուղղակի թեման ինձ հետաքրքիր էր և իմ կարծիքն էի ուղարկել: Դրանից հետո ինձ հայտ եկավ, որ կարող եք լրացնել դիմումը և մենք կքննարկենք Ձեր թեկնածությունը ինստիտուտի անդամ դառնալու:

Անդամակցությունը ենթադրում է մուտքի հնարավորություն իրենց էլեկտրոնային գրադարանին, որը բավականին հարուստ է:  Գիտեմ, որ 2010 թվականին ՀՀ նախագահն է հանդես եկել այդ ինստիտուտում զեկույցով, ես այդ ժամանակ դեռ չէի անդամակցում, իսկ 2015-ին՝ ԱԳ նախարարը: Երկուսն էլ Արցախի հիմնախնդրի մասին են խոսել:

-Այս տարի մի շարք աղմկահարույց դեպք եղավ, երբ փաստաբանները հրաժարվեցին անձանց շահերը պաշտպանել՝ մեղադրանքից ելնելով: Արդյո՞ք սա պրոֆեսիոնալ մոտեցում է աշխատանքին:

-Պատկերացնում եք, որ վիրաբույժը հրաժարվի վիրահատական միջամտությունից՝ ասելով, որ ես չեմ սիրում այս հիվանդին: ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում ինչո՞ւ է դատվորը պատմուճանով ու կեղծամով: Որովհետև դատավորը, ինչպես նաև փաստաբանը և դատախազը երբ մտնում են դահլիճ, նրանք այլևս անձնավորված չեն: Օրինակ, դու Աննա Վարդապետյանը չես, դու այսինչ անձի պաշտպանն ես: Քո անձնական էմոցիաները, վերաբերմունքը պետք է մնան դատական դահլիճից դուրս: Պրոֆեսիոնալիզմը դա է: Պարկերացնո՞ւմ եք՝ ես մտնեմ լսարան իմ խնդիրներով ու պրոբլեմներով: Ես հրաժարվեմ ինչ-որ բանից, որովհետև ես իմ աշխատանքը չեմ սիրում, դա նույնպես պրոֆեսիոնալ չէ:

Մարդ պետք է հասկանա, որ եթե ընտրում է որոշակի մասնագիտությունը, ապա դա իրենից նաև զոհեր է պահանջելու, այդ թվում՝ էմոցիայի բացակայության ձևով:

-Նշեցիք, որ ցանկանում եք շարունակել Ձեր ուսումը:  

-Ասում են՝ ուզում ես Աստծուն ծիծաղեցնել, պատմիր պլաններիդ մասին: Գրավիչ է իրավաբանի համար շարունակական կրթությունը, և գալիս է մի պահ, երբ դու հասկանում ես, որ դու ավելի մեծ ծովի կամ օվկիանոսի կարիք ունես՝ նավարկելու համար: Բայց կոնկրետ իմ կյանքի այս փուլում ես հասկանում եմ, որ իմ գիտելիքը հիմա ավելի շատ պետք է այստեղ, իմ երկրում, սակայն դա ինձ չի խանգարում հեռակա իրականացնել իմ կրթությունը: Ես և իմ ընտանիքը միշտ մտածել ենք, որ մեր գիտելիքը և ունակությունները մեր երկրին պետք է ծառայեցնենք: Եթե անգամ պահ գա, երբ ես մի քանի տարի պետք է այլ երկրում սովորեմ, մի նպատակով դա կանեմ, ավելի շատ փորձ, ավելի շատ գիտելիք ձեռք բերելու և հետ գալու համար:

Կարևոր է նաև, որ կարողանամ այդ փորձը իմ ուսանողներին փոխանցեմ, որովհետև իրենց մեջ եմ տեսնում ապագան: Իրենք մի կարևոր հատկանիշ ունեն, կոնսերվատիվ չեն: Հետո դառնում են, մենք էլ ենք դառնում, բայց այդ տարիքում մաքսիմալ շատ գիտելիք պետք է նրանց տալ:

-Աշխատանքից դուրս ինչո՞վ եք սիրում զբաղվել:

-Իմ հետաքրքրությունների շրջանակը բավականին մեծ է, պուանտներս չեք տեսե՞լ: Ես այս վերջերս սկսել եմ պարել ու դա ինձ շատ է դուր գալիս: Ես շատ եմ կարդում, բայց ոչ իրավագիտության հետ կապված գրքեր, երեկոն ու գիշերը դա իմ ժամանակն է: Շատ եմ սիրում նկարել, բայց երկար ժամանակ դրանով չզբաղվեցի ու գնաց այդ ունակությունը, բայց մեծ սիրով գնում եմ պատկերասրահ, զրուցում են նկարիչների և քանդակագործների հետ: Աշխատում եմ, այն ամենը ինչ համամարդկային է, մնայուն է, ինչ-որ գեղեցիկ է, դրանով լցնել իմ կայքնի այն հատվածը, որը զբաղված չէ իրավաբանությամբ:

-Դուք նաև կատու ունեք:

-Այո, բայց եղել են ժամանակներ, երբ տանը մի քանի շուն է եղել, կատու է եղել: Էսթետիկայի տեսանկյունից շատ դժվարություններ են առաջացնում, բայց հեշտ է կազմակերպել կենցաղը: Կենդանիների հետ կապված միշտ ինձ հարցնում են՝ բոլոր կենդանիներին ես սիրո՞ւմ, վստահաբար՝ բոլոր, սողուն, կաթնասուն, միջատ:

Կենդանիների պարագայում մենք շատ ենք ծայրահեղացնում ու դա բարեգործության նմանեցնում, բայց դա բարեգործություն չէ, դա պատասխանատվություն է, որովհետև եթե դու մի բան ունես, որը առավել է, դու դա պետք է օգտագործես ի նպաստ: Ու միշտ պետք է հիշել՝ ոնց դու ես վարվում, այնպես էլ քեզ հետ են վարվելու: Եթե դու վերևից ես նայում ինչ-որ մեկին, ուրեմն ինչ-որ մեկը քեզ է վերևից նայելու, եթե վնասում ես ինչ-որ մեկին, ուրեմն ինչ-որ մեկն էլ քեզ է վնասելու: Այս կանոնով պետք է վերաբերել և՛ բնությանը, և՛ մարդկանց, և՛ կենդանիներին, և՛ շրջապատին:

Մի կարևոր բան էլ կա, կենդանիները ստիպում են մեզ մարդ մնալ:

-Անուն ունի՞ կատուն:

-Ունի, եբրաերեն է անունը, Շեբա, որը նշանակում է երդում: Ասեմ, թե ինչու երդում:

Երբ ես իրեն փողոցից գտա, ոտքը կոտրված էր ու մենք առաջին հերթին վազեցինք կլինիկա: Ինձ ասացին, որ շատ ծանր վիրահատություն է սպասվում, պետք է ծունկը հավաքել և այլն: Ես երբ իրեն թողեցի ստացիոնարում, այդ պահին նա ուշադիր նայեց ինձ, կարծես հարցնում էր՝ ինձ թողո՞ւմ ես: Ես, ուշադրություն չդարձնելով, որ շուրջս շատ մարդ կային, ասացի՝ երդվում եմ, որ քեզ վաղը այստեղից կվերցնեմ ու թողեցի իրեն այդ ստացիոնարում ու հաջորդ առավոտ գնացի իր հետևից: Անունը այդպես էլ մնաց Շեբա:

-Ինչպե՞ս եք նշելու Ամանորը:

-Երևանում, ընտանիքից հետ միասին: Որովհետև դա շատ մտերմիկ, ինտիմ տոն է: Հայերը սիրում են Ամանորը նշել ճոխ, մեծ, բայց ինձ համար դա շատ նեղ ու ընտանեկան տոն է:

Հարցազրույցը` Եվգենյա Համբարձումյանի
Լուսանկարները՝ Յուրա Զոհրաբյանի

Մանրամասները՝ տեսանյութում: