.png)
Iravaban.net-ի «Լիգլթեք Հայաստան» նորարարական շարքի երկրորդ՝ «Իրավաբանի թվային զենքերը. ինչպե՞ս հայաստանյան բուհերը պետք է պատրաստեն ապագայի իրավաբաններին» հրապարակմամբ կբացահայտենք, թե ինչպես Հայաստանը կարող է վերափոխել իրավաբանական կրթությունը՝ պատրաստելու նոր սերնդի «թվային» իրավաբանների:
Ինչպես արդեն նշել ենք, մեր լրագրողները և մասնագետները, զինված վերջին տեխնոլոգիական գործիքներով, ներառյալ արհեստական բանականության առաջադեմ կիրառումները, կներկայացնեն վերլուծություններ, բացառիկ հարցազրույցներ և գրավիչ պատմություններ, ստեղծելով նաև այդ նյութերի թվային լուսանկարները: Մենք կբացահայտենք, թե ինչպես են բլոկչեյնը, մեքենայական ուսուցումը և այլ նորարարական տեխնոլոգիաները փոխակերպում իրավական պրակտիկան, դատական համակարգը և օրենսդրական գործընթացները:
Ներածություն
Իրավաբանի մասնագիտությունը կանգնած է աննախադեպ փոփոխությունների շեմին: Արհեստական բանականությունը, բլոկչեյնը և մեծ տվյալները (big data) այլևս վերացական հասկացություններ չեն, այլ իրական գործիքներ, որոնք փոխում են իրավաբանական պրակտիկան:
Ներկայիս մարտահրավերները
Հնացած ուսումնական ծրագրեր, Տեխնիկական ենթակառուցվածքների անբավարարություն, Դասախոսական կազմի թվային հմտությունների պակաս, Գործնական ուսուցման սահմանափակ հնարավորություններ, Էթիկական խնդիրներ թվային տեխնոլոգիաների կիրառման հարցում։
Անհրաժեշտ քայլերը՝ հիմնված միջազգային փորձի վրա
- Ուսումնական ծրագրերի արմատական վերանայում. ներդնել «Իրավական տեխնոլոգիաներ» առարկան, որը ուսանողներին հնարավորություն կտա սովորել արհեստական բանականության օգտագործումը իրավական հետազոտությունների իրականացման համար։ Ուսումնական ծրագրերում ներառել «Իրավական տեխնոլոգիաների էթիկա» առարկան, որը կանդրադառնա արհեստական բանականության և մեծ տվյալների օգտագործման էթիկական խնդիրներին:
- Տեխնոլոգիական ենթակառուցվածքների արդիականացում. ստեղծել վիրտուալ դատարանների սիմուլյատորներ,
- Դասախոսական կազմի վերապատրաստում. կազմակերպել «թվային բութքեմփեր» դասախոսների համար,
- Գործնական ուսուցման նոր մոդելների ներդրում. համագործակցել տեխնոլոգիական ընկերությունների հետ՝ իրական նախագծերի վրա աշխատելու համար,
- Միջազգային համագործակցության ընդլայնում. կազմակերպել առցանց դասընթացներ միջազգային փորձագետների հետ:
Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի (ԻՀԱ) և Iravaban.net-ի դերը
ԻՀԱ նախագահ Կարեն Զադոյանը Iravaban.net-ի հետ զրույցում նշեց. «Իրավաբանների հայկական ասոցիացիան իր կողմից գործարկվող Iravaban.net առցանց անկախ մասնագիտական մեդիայով սկսել է «Լիգլթեք Հայաստան» նորարարական շարքը, որի շրջանականերում իրավական իրազեկման վերլուծական հոդվածների միջոցով ներկայացվում է իրավական տեխնոլոգիաների ներկա վիճակը, զարգացման միտումները և կիրառման կոնկրետ օրինակները: Հաջորդ քայլով ասոցիացիան պլանավորում է փորձնական ուսումնական նախագիծ մեկնարկել ՀՀ առաջատար բուհերից մեկում, որտեղ պատրաստվում ենք ներդնել լիգլթեքի վերաբերյալ ուսումնական ծրագիր»։
Կարեն Զադոյանը նշեց, որ գործընթացը բավական բարդ է, այն կպահանջի զգալի ներդրումներ, պետական աջակցություն և ժամանակ:
Էթիկական մարտահրավերները և դրանց հաղթահարման ուղիները
Արհեստական բանականության կիրառման էթիկական խնդիրներ. արհեստական բանականության համակարգերը կարող են վերարտադրել գոյություն ունեցող կողմնակալությունները: Դրանք մեղմելու համար անհրաժեշտ կլինի ստեղծել էթիկայի հանձնաժողով, որը կվերահսկի արհեստական բանականության կիրառումը իրավական որոշումների կայացման գործում:
Տվյալների գաղտնիության հարցեր. Անհրաժեշտ է հավասարակշռել տվյալների օգտագործման արդյունավետությունը և հաճախորդների գաղտնիության իրավունքը: Որպես հնարավոր լուծման տարբերակ, կարելի է դիտարկել տվյալների անանունության և պաշտպանության խիստ չափորոշիչների սահմանումը։
Գործնական հնարավոր օրինակների մոտարկում
Առաջիկա երեք տարիների ընթացքում.
ա/ Իրավաբանների հայկական ասոցիացիան նախատեսում է իր անդամ իրավաբանական ընկերությունների համար ներդնել արհեստական բանականության համակարգ՝ պայմանագրերի վերլուծության համար: Արդյունքում պայմանագրերի վերանայման ժամանակը նախատեսվում է կրճատել 60%-ով, իսկ ռիսկերի բացահայտումը բարելավել 30%-ով:
բ/ ՀՀ առաջատար ԲՈՒՀ-երից մեկի իրավաբանական ֆակուլտետում Իրավաբանների հայկական ասոցիացիան նախատեսում է ներդնել նոր ուսումնական ծրագիր՝ կենտրոնացած լիգլթեքի վրա: Այս ծրագիրը կներառի արհեստական բանականության, բլոկչեյն տեխնոլոգիայի և մեծ տվյալների կիրառման դասընթացներ իրավաբանական պրակտիկայում:
Իրավաբանի նոր աշխատանքային օրը
Ժամանակակից իրավաբանի օրը արդեն ներառում է արհեստական բանականության օգնականի օգտագործումը, վիրտուալ հանդիպումները, ավտոմատացված պայմանագրերի գեներացումը և VR տեխնոլոգիայով դատական նիստերի անցկացումը:
Միջազգային համագործակցության հնարավորություններ
Հայաստանը կարող է դառնալ կամուրջ արևմտյան և արևելյան իրավական համակարգերի միջև՝ զարգացնելով արհեստական բանականության և բլոկչեյն տեխնոլոգիաների կիրառումը:
Պետական քաղաքականության դերը
Մոտ ապագայում անհրաժեշտություն կառաջանա, որ ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի փորձագիտական աջակցությամբ ձեռնամուխ լինի «Իրավաբանական կրթության թվայնացման» ռազմավարության մշակմանը։ Նախատեսվում է, որ վերոնշյալ ռազմավարությունը կներառի հետևյալ կարևոր հիմնահարցերի իրավական կարագավորումները՝
- ֆինանսավորման մեխանիզմներ նոր տեխնոլոգիաների ներդրման համար,
- օրենսդրական փոփոխություններ՝ թվային իրավաբանական գործիքների կիրառումը խթանելու համար,
- միջազգային համագործակցության ծրագրեր,
- մասնավոր հատվածի ներգրավում,
- աջակցության ծրագրերի իրականացում։
Իրավաբանական կրթության թվայնացումը Հայաստանում անհրաժեշտություն է, որը պահանջում է համակարգված մոտեցում: Անհրաժեշտ է հաշվի առնել ոչ միայն տեխնոլոգիական, այլև սոցիալական և էթիկական հարցերը: Այս նախաձեռնությունը կարող է դառնալ կարևոր քայլ Հայաստանի իրավական համակարգի արդիականացման ճանապարհին, բայց դրա հաջողությունը կախված է բոլոր շահագրգիռ կողմերի համատեղ ջանքերից:
