71 հազար եվրո պետական բյուջեից որպես փոխհատուցում կտրվի այն քաղաքացիներին, որոնց իրավունքները ոտնահարվել են հայաստանյան դատաիրավական համակարգի կողմից և այդ խախտումները հաստատվել են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (ՄԻԵԴ) կողմից: Այս տարվա մարտի 31-ին ՄԻԵԴ-ը երեք վճիռ կայացրեց ընդդեմ Հայաստանի: Այս և նման հարցերի շուրջ Իրավաբան.net-ը զրուցեց ՄԻԵԴ գործերով մասնագիտացած փաստաբան Արթուր Գրիգորյանի հետ:
-Պարոն Գրիգորյան, ո՞րն է պատճառը ՄԻԵԴ-ի կողմից Հայաստանի դեմ ոչ փոքրաթիվ վճիռների ընդունումը. միգուցե այլ երկրների համեմատությամբ դրանք նույնիսկ քիչ լինեն, սակայն մեր պետության համար քիչ չեն և բավականին թանկ են նստում պետական բյուջեի վրա:
-Ժողովրդավարության տեսանկյունից կայացման փուլում գտնվող երկրի համար ինչ-որ տեղ նույնիսկ նորմալ է. սա պայմանավորված է ժողովրդավարության խորը պակասով: Եվ երբ խոսում ենք դատական համակարգի անկախության մասին, առաջին հերթին նկատի ենք ունենում դատական համակարգի կախվածությունը գործադիր իշխանությունից: Երբ հասնենք նրան, որ գործադիր իշխանությունը որևէ հսկողություն չունենա դատական համակարգի վրա, բնականաբար, և ՄԻԵԴ ներկայացվող գանգատների, և ՀՀ-ի դեմ կայացվող վճիռների քանակը կնվազի:
Բայց դրա հետ մեկտեղ, օբյեկտիվության համար, ասեմ, որ մեր դատական համակարգը շատուշատ երկրների դատական համակարգից բավականին պրոգրեսիվ է. կան երկրներ, որտեղ ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքը օրենսդրական մակարդակի հասած չէ: Մեզ մոտ այս տարիների ընթացքում հատկապես երբ վճռաբեկի նոր առաքելությունը` օրենքների միատեսակ կիրառության առումով, ձևավորվեց, բավականին մեծ գործ արվեց: Դա անտեսելն առնվազն կլինի ոչ օբյեկտիվ վերաբերմուք: Եվ մի շարք գործերով, որոնցով ես եմ բողոք ներկայացրել վճռաբեկ դատարան, կիրառվել է ՄԻԵԴ նախադեպային իրավունքը այստեղ և գործը չի հասել Եվրադատարան: Եվ առհասարակ ես փաստաբանի համար դա ավելի մեծ նվաճում եմ համարում, երբ այստեղ է հարցը լուծվում, և չի հասնում է ՄԻԵԴ, որտեղ, ինչպես հայտնի է, գործի քննությունը տևում է տարիներ:
-Անհիմն դատական ակտերի քանակի նվազեցման և ՄԻԵԴ-ի կողմից սահմանված փոխհատուցման բեռը թեթևացնելու տարբերակ նշվում է ռեգրեսիվ հայցերով դատարան դիմելը: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս մասին:
-Գիտեք ժամանակին, երբ մենք նոր էինք Եվրոպական խորհրդի անդամ դարձել և նոր էինք վավերացրել եվրոպական կոնվենցիան, ես այդ գաղափարի ջատագովներից մեկն էի: Նաև Վրաստան կատարած այցի շրջանակներում Վրաստանի խորհրդարանի այն ժամանակվա նախագահ Նինո Բուրջանաձեի հետ քննարկում ունեցանք, Վրաստանում էլ էր նախապատրաստվում նման օրինագիծ: Հիմա ես այլ տեսակետ ունեմ, քանի որ տարիների աշխատանքը հավասարակշռեց այդ պատկերացումը: Ես չեմ կարծում, որ միայն այն փաստի համար, որ դատական սխալ է թույլ տրվել, դատավորին պետք է պատժել, որովհետև դատական համակարգը եռաստիճան է: Առաջին ատյանի դատավորը սխալ է թույլ տվել, որը հիմք է եղել ՄԻԵԴ-ի համար ընդդեմ Հայաստանի վճիռ կայացնելու, սակայն մինչև եվրոպական դատարան հասնելը բողոքարկել են վերաքննիչ, այնուհետև վճռաբեկ ատյանում: Եթե այդպես նայենք, ապա ամբողջ պատասխանատվությունը պետք է դրվի վճռաբեկ ատյանի վրա: Եվ այդ դեպքում ամեն անգամ վճռաբեկ դատարանի դատավորները պետք է պատժվեն:
-Իսկ ինչու` ոչ, թող պատժվեն:
– Ես համոզված չեմ, որ դա իրավիճակը կփոխի: Օրինակ, ունենք մի իրավիճակ, երբ կոնկրետ գործով ոչ թե գործադիրի ճնշման հետևանքով է կայացվել վճռաբեկ դատարանի դատական ակտը, այլ եղել է բոլոր դատավորների ներքին համոզմունքը` հիմնված տվյալ դաշտը կարգավորող օրենսդրության և ՄԻԵԴ նախադեպերի իմացության վրա, իսկ ՄԻԵԴ-ը հետագայում այլ կարծիք է հայտնել:
Եկեք, այնուհանդերձ, չանտեսենք նաև այսպիսի մի տարր. իսկ ո՞վ ասաց ՄԻԵԴ-ը այս կամ այն վճիռը կայացնելիս այլ գործոններ չեն ազդում: ՄԻԵԴ ներկայացուցիչներ մի քանի անգամ բացահայտ ինձ ասել են, թե ո՞վ ասաց` մենք թաքցնում ենք, որ քաղաքական կառույց էլ ենք: Եվրադատարանը նաև զսպող գործիք է այս կամ այն պետության դեպքում:
ՄԻԵԴ ամեն վճիռ ունի նաև կատարման հետ կապված խնդիրներ: Այնպես չէ, որ փոխհատուցումը տվեցինք ու ամեն ինչ ավարտվեց: Վճռի կատարման շրջանակներում ԵԽ նախարարների կոմիտեին կարող է պետության նկատմամբ բազմաթիվ այլ պահանջներ էլ դնել. այսպես ասած, ընդհանուր միջոցներ` սկսած օրենսդրական դաշտի փոփոխությունից ընդհուպ մինչև այս կամ այն խնդրի հետ կապված ներքին քաղաքականությունը փոխելու: Մի դեպքում այդ պահանջները կարող են շատ խիստ ներկայացվել, մեկ այլ դեպքում` ավելի մեղմ:
-Իսկ հնարավո՞ր է, որ ՄԻԵԴ որոշումները անհիմն լինեն:
-Հիմնավոր է, թե անհիմն է, դա հարցի այլ կողմն է: Բայց ես դեպք չեմ հիշում, որ ՄԻԵԴ-ը ևվճռի կատարման նկատմամբ վերահսկողություն իրականացնող մարմինը վճռի հետ կապ չունեցող պահանջներ առաջ քաշեն: Անձամբ ես կողմ եմ, այո, որ Հայաստանի նկատմամբ այդ ցուցումներն ու պահանջները լինեն ավելի խիստ, քան, օրինակ, մեկ այլ պետության նկատմամբ, որն արդեն վաղուց եվրաինտեգրված է: Բայց դա արդեն իրենց որոշելիքն է:
Հարցազրույցը` Աստղիկ Կարապետյանի
Լուսանկարը` Ա. Գրիգորյանի ֆեյսբուքյան էջից
