Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի և Iravaban.net-ի «Լիգլթեք Հայաստան» նորարարական շարքը նպատակ ունի բացահայտել իրավունքի և տեխնոլոգիայի միաձուլման ուղին: Այս շարքի շրջանակներում մենք ներկայացնում ենք, թե ինչպես է թվային հեղափոխությունը վերաձևում իրավական լանդշաֆտը Հայաստանում և ողջ աշխարհում: Նախագծի մտահղացման հեղինակը և ղեկավարը Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախագահ Կարեն Զադոյանն է։

Նորարարական շարքի ութերորդ՝ «Նոր դարաշրջանի իրավաբաններ. թվային իրավագիտության կրթության ապագան» հոդվածում կբացահայտենք, թե ինչպես է իրավաբանական կրթությունը փոխվում տեխնոլոգիական առաջընթացի լույսի ներքո:

Iravaban.net-ի  լրագրողները և մասնագետները, զինված վերջին տեխնոլոգիական գործիքներով, ներառյալ արհեստական բանականության առաջադեմ կիրառումները, կներկայացնեն վերլուծություններ, բացառիկ հարցազրույցներ և գրավիչ պատմություններ, կպատրաստեն լուսանկարներ և ինֆոգրաֆիկաներ: Մենք կբացահայտենք, թե ինչպես են առաջատար համալսարանները և իրավաբանական դպրոցները վերափոխում իրենց ուսումնական ծրագրերը՝ պատրաստելու ապագայի իրավաբաններին:

Ներածություն

Իրավաբանական կրթությունը գտնվում է հեղափոխական փոփոխությունների շեմին: Տեխնոլոգիական առաջընթացը, մասնավորապես արհեստական բանականության և մեծ տվյալների ոլորտում, ստիպում է վերանայել ավանդական ուսումնական ծրագրերը և մեթոդները: Այս հոդվածում մենք կուսումնասիրենք, թե ինչպես է թվային դարաշրջանը ձևավորում ապագա իրավաբանների կրթությունը և ինչ հեռանկարներ են բացվում Հայաստանի համար այս ոլորտում:

1. Նոր առարկաներ իրավաբանական կրթության մեջ

Առաջատար իրավաբանական դպրոցները ներդնում են նոր առարկաներ, որոնք արտացոլում են ժամանակակից իրավաբանության պահանջները:

• Իրավական տեխնոլոգիաներ. ուսանողները սովորում են օգտագործել արհեստական բանականության գործիքներ իրավական հետազոտությունների և փաստաթղթերի վերլուծության համար:

• Տվյալների վերլուծություն իրավաբանների համար. այս դասընթացները սովորեցնում են, թե ինչպես օգտագործել մեծ տվյալները իրավական ռազմավարություններ մշակելու համար:

• Կիբեռանվտանգություն և տեղեկատվական իրավունք. ուսանողները ծանոթանում են թվային դարաշրջանի իրավական մարտահրավերներին:

Օրինակ` Յելի իրավունքի դպրոցը ճանաչում է տեխնոլոգիայի աճող դերը իրավաբանական ոլորտում: Դպրոցն առաջարկում է դասընթացներ և ծրագրեր, որոնք կենտրոնանում են տեխնոլոգիայի և իրավունքի հատման կետերի վրա: Սա ներառում է կիբեռանվտանգության, տվյալների գաղտնիության, արհեստական բանականության իրավական կարգավորման և թվային տնտեսության հարցեր:

Դպրոցի Information Society Project-ը առաջատար է այս ոլորտում՝ ուսումնասիրելով տեխնոլոգիայի ազդեցությունը հասարակության և իրավունքի վրա: Ուսանողները հնարավորություն ունեն մասնակցել հետազոտական նախագծերի և սեմինարների, որոնք ուսումնասիրում են այս արագ զարգացող ոլորտը:

Պատկերը խորհրդանշում է թվային իրավագիտության լսարան։

2. Ուսուցման նոր մեթոդներ

Թվային տեխնոլոգիաները հեղափոխում են իրավաբանական կրթության մեթոդները.

• Վիրտուալ իրականության կիրառումը. ուսանողները կարող են մասնակցել վիրտուալ դատավարություններին և բանակցություններին՝ ստանալով իրական փորձ անվտանգ միջավայրում:

1. Խաղայնացում (gamification). իրավական հասկացությունները և գործընթացները ներկայացվում են ինտերակտիվ խաղերի և մրցույթների միջոցով:
2. Հեռավար և խառը ուսուցում. առցանց դասընթացները և վեբինարները թույլ են տալիս ուսանողներին սովորել աշխարհի լավագույն փորձագետներից:

Օրինակ՝ Ստենֆորդի իրավունքի դպրոցը հայտնի է իր նորարարական ուսումնական մեթոդներով: Այս մոտեցումները նպատակ ունեն պատրաստել ուսանողներին 21-րդ դարի իրավաբանական մասնագիտության մարտահրավերներին: Ահա առանցքային օրինակ՝

Դիզայն մտածողություն իրավաբանների համար (Design Thinking for Lawyers). 

• Այն սովորեցնում է ուսանողներին կիրառել դիզայն մտածողության սկզբունքները իրավական խնդիրների լուծման համար:

• Ուսանողները սովորում են ստեղծագործական և նորարարական մոտեցումներ կիրառել իրավական գործընթացների բարելավման համար:

Պատկերը խորհրդանշում է վիրտուալ դատարանի դահլիճ։

3. Գլոբալ միտումներ իրավաբանական կրթության մեջ

Իրավաբանական կրթությունը դառնում է ավելի գլոբալ և միջդիսցիպլինար.

1. Միջազգային համագործակցություն. համալսարանները ստեղծում են համատեղ ծրագրեր՝ թույլ տալով ուսանողներին ուսումնասիրել տարբեր իրավական համակարգեր:
2. Միջդիսցիպլինար մոտեցում. իրավաբանական կրթությունը ինտեգրվում է տեխնոլոգիայի, բիզնեսի և էթիկայի հետ:
3. Շարունակական կրթություն. մասնագիտական զարգացման ծրագրերը դառնում են ավելի կարևոր՝ հաշվի առնելով տեխնոլոգիաների արագ զարգացումը:

Օրինակ՝ Ստենֆորդի իրավունքի դպրոցը հայտնի է տեխնոլոգիայի և իրավունքի ոլորտում իր առաջատար դիրքով: Դպրոցն առաջարկում է բազմաթիվ դասընթացներ և ծրագրեր, որոնք կենտրոնանում են այս ոլորտի վրա:

CodeX՝ Ստենֆորդի իրավական ինֆորմատիկայի կենտրոն. 

CodeX՝ Ստենֆորդի իրավական ինֆորմատիկայի կենտրոնը միջառարկայական լաբորատորիա է, որը հետազոտում է, թե ինչպես կարող են տեխնոլոգիաները բարելավել իրավական համակարգը: Կենտրոնը համագործակցում է իրավաբանների, ձեռնարկատերերի, ինժեներների և հետազոտողների հետ՝ մշակելու նորարարական լուծումներ իրավական ոլորտի համար:

Պատկերը խորհրդանշում է գլոբալ իրավական լաբորատորիա։

4. Հայաստանի իրավաբանական կրթության արդիականացում

Հայաստանի իրավաբանական կրթության համակարգը կանգնած է էական փոփոխությունների անհրաժեշտության առջև՝ պայմանավորված գլոբալ միտումներով և տեխնոլոգիական առաջընթացով: Արդիականացման ճանապարհին առկա են մի շարք մարտահրավերներ, որոնց հաղթահարումը պահանջում է համակողմանի մոտեցում:

1. 1. Ներկա վիճակը և մարտահրավերները. 

• ֆինանսական և տեխնիկական ռեսուրսների սահմանափակություն,

• դասախոսական կազմի շրջանում տեխնոլոգիական հմտությունների պակաս,

• հնացած ուսումնական ծրագրե,ր

• թվային ենթակառուցվածքների անբավարարություն,

• միջազգային փորձի սահմանափակ ներդրում,

1. 1. Զարգացման հեռանկարները և լուծումները. 

• պետական և մասնավոր ներդրումների ներգրավում իրավաբանական կրթության թվայնացման մեջ,

• դասախոսական կազմի վերապատրաստում թվային տեխնոլոգիաների ոլորտում,

• ուսումնական ծրագրերի արդիականացում՝ ներառելով իրավական տեխնոլոգիաներ և թվային իրավունք,

• վիրտուալ և խառը ուսուցման մեթոդների ներդրում,

• տեխնոլոգիապես հագեցած իրավաբանական կլինիկաների և լաբարատորիաների ստեղծում,

1. 1. Միջազգային համագործակցություն. 

• կապերի հաստատում առաջատար արտերկրի իրավունքի դպրոցների հետ,

• ուսանողների և դասախոսների փոխանակման ծրագրերի իրականացում,

• համատեղ հետազոտական նախագծերի մշակում,

• միջազգային առցանց դասընթացների և վեբինարների կազմակերպում,

• միջազգային փորձագետների ներգրավում դասավանդման գործընթացում,

1. 1. Մասնագիտական ասոցիացիաների դերը և համագործակցությունը. 

• իրավաբանների պրոֆեսիոնալ ասոցիացիաների ակտիվ ներգրավում կրթական բարեփոխումներում,

• եռաչափ համագործակցության ձևավորում՝ բուհեր, մասնագիտական ասոցիացիաներ և տեխնոլոգիական մասնավոր հատված,

• պրակտիկ դասընթացների կազմակերպում՝ ներգրավելով իրավաբանների և տեխնոլոգիական ոլորտի մասնագետների,

• ուսանողների համար ստաժավորման և մենթորության ծրագրերի իրականացում

• իրավական տեխնոլոգիաների ոլորտում հետազոտությունների և նորարարությունների խթանում։

Այս համապարփակ մոտեցումը կնպաստի Հայաստանի իրավաբանական կրթության համակարգի արդիականացմանը՝ ստեղծելով դինամիկ էկոհամակարգ, որտեղ կհամադրվեն տեսական գիտելիքները, պրակտիկ հմտությունները և տեխնոլոգիական նորարարությունները: Արդյունքում, Հայաստանը կկարողանա պատրաստել նոր սերնդի իրավաբաններ, ովքեր պատրաստ կլինեն դիմակայել թվային դարաշրջանի մարտահրավերներին և օգտվել դրա ընձեռած հնարավորություններից:

Պատկերը խորհրդանշում է ապագայի իրավունքի դպրոց։

5. Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի դերը

Իրավաբանների հայկական ասոցիացիան (ԻՀԱ) առանցքային դեր կարող է իրականացնել Հայաստանում իրավաբանական կրթության արդիականացման և իրավական տեխնոլոգիաների զարգացման գործում:

1. 1. ԻՀԱ-ի նախաձեռնությունները. 

• «Լեգալթեք Հայաստան» նորարարական շարքի իրականացում Iravaban.net-ի միջոցով, որը լուսաբանում է իրավական տեխնոլոգիաների զարգացումները:

• ՀՀ առաջատար բուհերից մեկում՝ լեգալթեքի վերաբերյալ փորձնական ուսումնական ծրագիր ներդնելու ուղղությամբ նախապատրաստական աշխատանքների իրականացում:

• Արհեստական բանականության և բլոկչեյն տեխնոլոգիաների իրավական կարգավորման ուղղությամբ աշխատանքների իրականացում:

1. 1. Համագործակցություն կրթական հաստատությունների և մասնավոր հատվածի հետ. 

• ԻՀԱ-ն պատրաստ է աջակցել համալսարաններին՝ արդիականացնելու իրենց ուսումնական ծրագրերը:

• Առաջատար Տեխնոլոգիական ձեռնարկությունների միության (ԱՏՁՄ) հետ 31.08.2016 թվականին կնքված Համագործակցության համաձայնագրի նպատակն. է նաև տեղեկատվական նորարարական տեխնոլոգիաները օգտագործել իրավաբսնական կրթության արդիականացման և զարգացման համար:

1. 1. Միջազգային կապեր և պետական համագործակցություն. 

• Համագործակցություն արտասահմանյան գործընկերների հետ՝ իրավաբանական կրթության նորարական փորձը Հայաստան բերելու նպատակով:

• Համագործակցություն պետական մարմինների հետ՝ իրավաբանական կրթության արդիականացնելու նպատակով:

Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախագահ Կարեն Զադոյանի Iravaban.net-ին տրված  մեկնաբանությունը.

«Իրավաբանական կրթության և պրակտիկայի ոլորտում մենք գտնվում ենք շարունակական փոփոխությունների շրջանում: ԻՀԱ-ն ակտիվորեն աշխատում է իրավական տեխնոլոգիաների զարգացման ուղղությամբ՝ նպատակ ունենալով ոչ միայն հարմարվել այս փոփոխություններին, այլև Հայաստանին ապահովել առաջատար դիրք տարածաշրջանում: Մեր նախաձեռնությունները, ինչպիսիք են «Լիգլթեք Հայաստան» նորարարական շարքը և համագործակցությունն առաջատար տեխնոլոգիական ընկերությունների հետ, միտված են ստեղծելու այնպիսի միջավայր, որտեղ նոր սերնդի իրավաբանները կկարողանան արդյունավետ աշխատել թվային դարաշրջանում: Մենք համոզված ենք, որ նորարարական կրթական մեթոդների և տեխնոլոգիաների ներդրումը կօգնի մեզ պատրաստել մասնագետներ, ովքեր ի վիճակի կլինեն լուծել 21-րդ դարի իրավական մարտահրավերները և նպաստել Հայաստանի իրավական համակարգի զարգացմանը»:

Պատկերը խորհրդանշում է ԻՀԱ-ի ապագայի իրավաբանական գրադարանը

Եզրակացություն

Իրավաբանական կրթությունը գտնվում է փոխակերպման փուլում՝ արձագանքելով տեխնոլոգիական առաջընթացին և գլոբալ միտումներին: Նոր առարկաների ներդրումը, ուսուցման նորարարական մեթոդների կիրառումը և միջազգային համագործակցությունը ձևավորում են ապագա իրավաբանների նոր սերունդ: Հայաստանը, ոլորտի դերակատարների, այդ թվում առաջատար կրթական հաստատությունների և Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի ջանքերով, ձգտում է հետ չմնալ այս գլոբալ միտումներից:

Թվային իրավագիտության կրթության զարգացումը ոչ միայն բարելավում է իրավաբանների պատրաստման որակը, այլև բացում է նոր հնարավորություններ Հայաստանի իրավական համակարգի արդիականացման և միջազգային ասպարեզում մրցունակության բարձրացման համար: Սակայն այս ճանապարհին կան նաև մարտահրավերներ, ինչպիսիք են ռեսուրսների սահմանափակությունը և տեխնոլոգիական փոփոխությունների արագ տեմպը:

Ապագայի իրավաբանները պետք է ոչ միայն տիրապետեն իրավունքի հիմունքներին, այլև ունենան տեխնոլոգիական գրագիտություն, վերլուծական հմտություններ և գլոբալ մտածելակերպ: Հայաստանի իրավաբանական կրթության համակարգի հաջողությունը կախված կլինի նրանից, թե որքան արագ և արդյունավետ կարող ենք մենք հարմարվել այս նոր իրականությանը և պատրաստել իրավաբանների, ովքեր պատրաստ կլինեն թվային դարաշրջանի մարտահրավերներին:

Հաջորդ հոդվածի մասին

Մի՛ բաց թողեք Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի և Iravaban.net-ի «Լիգլթեք Հայաստան» նորարարական շարքի  իններորդ՝ «Մեծ տվյալների կիրառումը իրավական հետազոտություններում» հոդվածը: Ինչպե՞ս են մեծ տվյալները և առաջադեմ վերլուծական գործիքները փոխակերպում իրավական հետազոտությունների ընթացքը և արդյունքները:

Մեր առաջիկա հոդվածում կբացահայտենք, թե ինչպես են մեծ տվյալները փոխակերպում իրավական հետազոտությունների ոլորտը: Կուսումնասիրենք, թե ինչպես են արհեստական բանականության և մեքենայական ուսուցման ալգորիթմները օգտագործվում հազարավոր իրավական փաստաթղթերի վերլուծության համար: Կքննարկենք, թե ինչպես է կանխատեսող վերլուծությունը փոխում իրավաբանների աշխատանքը և որոշումների կայացման գործընթացը: Կբացահայտենք, թե ինչ նոր հնարավորություններ և մարտահրավերներ է ստեղծում մեծ տվյալների օգտագործումը իրավական հետազոտություններում: Պատրաստվե՛ք տեսնել, թե ինչպես են տվյալների գիտությունը և իրավագիտությունը միաձուլվում՝ ստեղծելով իրավական հետազոտությունների նոր դարաշրջան:

Հետևե՛ք մեր հրապարակումներին և բացահայտեք իրավաբանության ապագան մեզ հետ: 

Հոդվածի գլխավոր պատկերը խորհրդանշում է նոր դարաշրջանի իրավաբանների կրթության ապագան: