Այսօր լրանում է Արդարադատության ակադեմիայի նոր ռեկտոր՝ Սերգեյ Առաքելյանի պաշտոնավարման 100-րդ օրը: Ի՞նչ է արվել նախորդ երեք տարիներին ու ի՞նչ նոր փոփոխություններ են սպասվում ակադեմիայում, որքանո՞վ են պատրաստ ապագա դատավորներն ու դատախազներն աշխատել առանց կոռուպցիայի, այս մասին խոսել ենք Սերգեյ Առաքելյանի հետ:

-Արդեն 3 ամիս է Արդարադատության ակադեմիայի ռեկտորն եք, ի՞նչ աշխատանքներ եք կատարել: Եվ ինչպե՞ս կգնահատեք նախկին ռեկտորի թողած  «ժառանգությունը»:

-Նախ փորձել եմ ծանոթանալ առկա վիճակին, վեր հանել այն հիմնական ուղղությունները, որոնց հետ կապված մենք անելիքներ ունենք: Փորձելու ենք վերանայել պարբերաբար գործող ուսումնական ծրագրերը, որովհետև դա չի կարող ստատիկ բնույթ կրել: Մեր պրակտիկայի պահանջները գնալով փոփոխության են ենթարկվում և ըստ դրա էլ մենք պետք է կարգավորենք մեր առարկայական ծրագրերը:

Նախորդ ռեկտորի աշխատանքը շատ դրական կգնահատեմ, որովհետև նրա օրոք է, որ կառույցը ձևավորվել է և ըստ էության սկսել գործել, և շատ բարձր եմ գնահատում նախկին ռեկտորի ներդրումը, որովհետև զրոյից մի բան ստեղծելը, գործարկելը, փորձը ցույց է տալիս, որ շատ ավելի բարդ է քան հետագայում, այդ թվում հաշվի առնելով նախկին թերացումները, բացթողումները՝ կարգավորել և բարձրացնել արդյունավետությունը: Անգամ, եթե նշեմ այն հանգամանքները, որոնց վրա առավել ուշադրություն եմ դարձրել, խնդիրներ եմ տեսել, դա չի նշանակում, որ ես դրանով քննադատում եմ նախկին ռեկտորին, ուղղակի դա պայմանավորված է մեր ակադեմիայի գործունեությունն ավելի լավ, ավելի արդյունավետ տեսնելու նկատառումներով:

-Ակադեմիայի ռեկտորի պաշտոնին հավակնում էին նաև այլ անձինք: Ո՞րն էր ձեր հաղթաթուղթը:

-Գիտեք, շատ բարդ հարց եք տալիս, ես կդժվարանամ գնահատել այն հանգամանքը, որը կարող է հանդիսանալ իմ հաղթաթուղթը: Ես տեղյակ եմ, որ հավակնորդներս երեքն ենք եղել և մի կարևոր հանգամանք նշեմ, որ մյուս հավակնորդների ներկայացրած ծրագրերում էլ բավականին հետաքրքրաարժան դրւյթներ կային, որոնք անպայման փորձելու ենք մեր գործունեության ընթացքում հաշվի առնել, օգտագործել: Ինձ համար կարևորն այն է, որ ոչ թե՝ ո՞վ է ասում, այլ՝ ի՞նչ է ասում, առավել ևս եթե առողջ մրցակցության պայմաններում մենք ծրագրերի դրույթների քննարկման շուրջ բանավեճ ենք ծավալում և հավանություն են տալիս այդ թվում իմ ծրագրին, և կարծում եմ ընտրության գլխավոր նախապայմանը դա է եղել, դա չի նշանակում, որ պետք է անտեսվեն մյուս հավակնորդների ծրագրային դրույթները, ընդ որում, որոշ խնդիրների լուծումները մենք հաճախ նույն կերպ էինք մտածում:

-Դուք 1996 թ-ից դասավանդում եք ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետում, մի քանի տարի էլ  նաև ակադեմիայում եք դասախոսում. ըստ Ձեզ ի՞նչ տարբերություններ կան համալսարանականների և ակադեմիայի ունկնդիրների միջև:

-Տարբերությունն առաջին հերթին պետք է պայմանավորված լինի նրանով, որ ԵՊՀ-ն, ինչպես և ցանկացած այլ բուհ, բարձրագույն ուսումնական հաստատություն է: Եթե մենք փորձենք բնութագրել ակադեմիան, ապա այստեղ մենք գործ ունենք հետբուհական մասնագիական կրթության ոլորտի հետ և որոնք բնականաբար պետք է իրարից տարբերվեն: Եթե մենք բուհում պատրաստում ենք մասնագետներ, ապա ակադեմիայի պարագայում մենք ավելի շատ պետք է ուշադրություն դարձնենք այն գիտելիքներին ու հմտություններին, կարողություններին, որոնք իրենց պետք են գալու արդեն որպես դատավոր, դատախազ, քննիչ աշխատելու համար:

Այսինքն բովանդակության, ծավալի առումով արդեն իսկ էական տարբերություններ պետք է լինեն, որովհետև եթե մենք էստեղ կրկնելու ենք այն նույնն ինչ բուհում է տեղի ունենում, կստացվի, որ մենք անիմաստ գործ ենք անում: Մենք պետք է ձգտենք, որ նրանք գիտելիքներ ու հմտություններ ստանան այդ պաշտոններում աշխատելու համար, եթե՝ նշանակվեն, իսկ վերապատրաստման պարագայում արդեն իսկ պրակտիկայում առկա խնդիրների քննարկմանը պետք է նվիրենք, ինչն էլ իրենք պետք է պատվիրեն, թե ինչ հատված են իրենք նախընտրում, որ վերապատրաստման շրջանակներում քննարկենք:

Բուհական կրթության հետ կապված առանձնահատկություններն այստեղ ըստ էության կիրառելի չեն, որովհետև պետք է տարբերվի դասավանդման ողջ գործընթացը:

-ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի հետ համաձայնագիր է ստորագրվել, նաև «Փախստականների իրավունք»  հեռաուսուցման դասընթաց է կազմակերվում, ո՞րն է նպատակը և ի՞նչ արդյունքներ եք ակնկալում:

-Համաձայնագիրը ձեռք է բերվել Ռուբեն Մելիքյանի գործունեության ընթացքում, մեր վերջին հանդիպման ժամանակ մենք վերահաստատել ենք մեր պատրաստակամությունն այդ ծրագրի շրջանակներում՝ համապատասխան գործողությունների և գործընթացների նախաձեռնմամբ ու իրականացմամբ:

Արդեն իսկ հեռաուսուցման առաջին ծրագիրն իրականացվում է, և ութ հոգի ընտրվել է փախստականների իրավունքների գծով և նրանք արդեն մտել են գործընթացի մեջ: Ակնկալում ենք, որ արդյունքները բավականին դրական կլինեն, ընդ որում սա ոչ միայն հեռավար ուսուցման կարգով է կազմակերպվելու, այլև կազմակերվելու են քննարկումներ ու հանդիպումներ:

Կարծում եմ փախստականների թեման ամբողջ աշխարհում, այդ թվում ՀՀ-ի համար շատ արդիական է և այս առումով մեր իրավապահ և իրավակիրառ ոլորտը սպասարկող պաշտոնյաների և փաստաբանների համար ևս շատ կարևոր ու արդիական է: Անձամբ ես նման ծրագրի շարունակմամբ շատ հետաքրքրված եմ:

-Որքանո՞վ եք կարևորում նման համագործակցությունը միջազգային և արտասահմանյան տարբեր, այդ թվում կրթական կառույցների ու կազմակերպությունների հետ:

-Զրոյից ինչ-որ բան ստեղծել, զարգացնել, եթե չասեմ անհնարին, ապա շատ դժվար է, և այդ առումով հատկապես զարգացած երկրների առաջավոր ու դրական փորձն օգտագործելը շատ կարևորում եմ: Մենք համագործակցում ենք տարբեր կազմակերպությունների հետ, այդ թվում միջազգային և ես այդ համագործակցությունները նույնպես շատ բարձր եմ գնահատում, որովհետև բացի այն հանգամանքից, որ մեզ հետ կիսվում են իրենց ձեռքբերումներով, այլև հրավիրում ենք մասնագետների, ովքեր մեր ունկնդիրների հետ անցկացնում են համապատասխան դասընթացներ:

– Արդյո՞ք այսօր ակադեմիան ապահովում է բարձր մասնագիտական և բարոյական հատկանիշների տեր դատավորի, դատախազի, քննիչի պատրաստումը:

-Մենք փորձում ենք բարոյականության ոլորտին առընչվող բազմաթիվ հարցեր իրենց հետ քննարկել, մասնավորապես՝ դա կարող է լինել դասընթացների տեսքով՝ դատավորի էթիկայի, դատախազի, քննչական էթիկայի մասին է խոսքը: Հաճախ իրավանորմերը քննարկելու ընթացքում պրակտիկայում եղած իրավիճակները վերլուծելու ընթացքում փորձում ենք նույնիսկ պարզել բարոյականության, մարդկայնության տեսանկյունից արդյո՞ք բարոյական նորմերն ու իրավակարգավորումները հարցի նույն լուծումն են ենթադրում:

-Այդ դեպքում ինչո՞ւ է այսօր բավականին բարձր կոռուպցիոն ռիսկերի մակարդակը դատական և իրավապահ մարմիններում: Ի՞նչ եք ձեռնարկում այս ուղղությամբ:

-Ասել, որ մեր երկրում կոռուպցիա չկա կամ մենք մեր գործունեությամբ նպաստում ենք, որ կոռուպցիան վերացվի, երևի թե ոչինչ չասել: Կոռուպցիան եղել է, կա ու կլինի, քանի դեռ մարդկությունը գոյություն է ունենալու: Դա մարդ էակին բնորոշ երևույթ է:

Կարևոր հանգամանք է, որ մարդկանց ցույց տանք այլընտրանքը: Դրական վարքագծի դրսևորման պարագայում նրանց համար շատ ավելի օգտակար լինելը:

Եթե մենք ցույց տանք, որ կոռուպցիայի մեջ չներգրավվելով իր համար շատ ավելի ձեռնտու է ապրել ու աշխատել, մենք շատ ավելի լուրջ քայլ կկատարենք կոռուպցիայի նվազեցման համար, քան թե ասենք՝ սա է կոռուպցիան, նա է կոռուպցիան և պատժվում է այսպես կամ այնպես: Անցել են այդ ժամանակները, որ մենք բացատրենք, թե ի՞նչ է կոռուպցիան և դրա համար ի՞նչ պատիժ կա:

-Ինչպես նշեցինք, Հայաստանում բավականին բարձր է կոռուպցիայի ռիկսերի մակարդակը դատական և իրավապահ մարմիններում և այս առումով արդյոք չե՞ք պլանավորում ակադեմիայի ուսումնական պլանում ներառել նաև հակակոռուպցիոն և բարեխղճության դասընթաց` համագործակցելով ոլորտում մասնագիտացված կազմակերպությունների հետ:

-Մենք արդեն ունենք նման  ծրագիր և կցանկանայի հատկապես շեշտել Հատուկ քննչական ծառայության քննիչների վերապատրաստման շրջանակներում հատուկ նման ուղղվածությամբ դասընթացների առկայությունը, որը վերաբերում է հենց պետական ոլորտում կատարվող պաշտոնեական հանցագործություններին և նրանք օրենքի ուժով հիմնականում կոռուպցիոն բնույթի հանցագործությունների գործեր քննողներն են և հատկապես իրենց պարագայում, մենք հատուկ ուշադրություն ենք դարձնում հատկապես նաև այդ հանգամանքին:

Հատուկ ծրագրեր չկան, բայց նման կազմակերպությունների հետ համագործակցության եզրեր համենայն դեպս եղել են:

-Պարտաճանա՞չ են ունկնդիրները:

-Այդ առումով մենք պետք է այնպիսի ցանկ սահմանենք և դասավանդման այնպիսի մեթոդներ կիրառենք, այնպիսի մասնագետների հրավիրենք, որ նրանց մեջ հետաքրքրություն առաջացնենք: Եթե իրենք գալու են այստեղ ու ոչ մի բան իրենց չհետաքրքրի, թեև դա օրենքի պահանջ է, բայց մենք ստիպողաբար պահելով կարծես նպաստում ենք շատ ավելի բացասական հույզերի ձևավորմանը:

Ներդրվել է նաև գրանցումների էլեկտրոնային համակարգ, որը վերահսկողությունը շատ ավելի հեշտացրել է:

-Ի՞նչ պլաններ և ծրագրեր եք նախատեսում մոտ ապագայում:

-Մենք շատ լուրջ խնդիր ունենք մեր գործունեությունը կարգավորող օրենքի բարելավման ուղղությամբ, որովհետև ժամանակին օրենքում կատարվել են լրացումներ, փոփոխություններ, որոնք ոչ ամբողջովին են արտացոլել տեղի ունեցած գործընթացները:

Խնդիր ունենք վերապատրաստման ժամանակահատվածի հետ կապված, ինչը նույնպես օրենքով է սահմանվում, ինչն իրենց հետ քննարկման արդյունքում էլ պարզել ենք, որ իրոք մի փոքր երկար ժամկետ է և հաճախ դա նպաստում է, որ գործընթացը ձևական բնույթ կրի:

Նախաձեռնելու ենք կառուցվածքային փոփոխություններ, որոնք միտված են լինելու Արդարադատության ակադեմիայի արդյունավետության բարձրացմանը: Եվ ակադեմիայի բացթողումներից մեկն այն է, որ մենք կարծես թե շատ ենք ուշադրություն դարձրել տեխնիկական հարցերին ու ասես երկրորդական պլան է մղվել գիտական հատվածը: Նախատեսվում է գիտական խորհրդի ստեղծում, ակադեմիայի հանդեսի ստեղծում, որը քննարկված հավանական ու ըստ իս ամենահարմարը՝ «Բանբեր արդարադատության ակադեմիայի» տարբերակն է:

Ալիսա Չիլինգարյան

Լուսանկարները՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի

Իրավաբան.net