ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի Հոդված 1087.1-ը սահմանում է, թե ինչպես կարող է անձը պաշտպանել իր պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը վիրավորանքի կամ զրպարտության դեպքում։

Վիրավորանքն ու զրպարտությունը

• Վիրավորանքը հրապարակային արտահայտություն է, որը խոսքի, պատկերի, ձայնի, նշանի կամ այլ միջոցով նպատակ ունի արատավորել անձի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը։
• Զրպարտությունը վերաբերում է այնպիսի փաստացի տվյալների հրապարակմանը, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը և արատավորում են անձին։

Հրապարակային արտահայտությունը տվյալ իրավիճակում և իր բովանդակությամբ կարող է չհամարվել վիրավորանք, եթե այն հիմնված է ստույգ փաստերի վրա (բացառությամբ բնական արատների) կամ պայմանավորված է գերակա հանրային շահով:

Ապացուցման պարտականությունը

• Զրպարտության մասին գործերում փաստական տվյալների հրապարակման վնասավորության ապացուցման պարտականությունը հիմնականում կրում է պատասխանողը։
• Այս պարտականությունը կարող է փոխանցվել հայցվորին, եթե անհրաժեշտ ապացույցները նրա մոտ են, իսկ պատասխանողից պահանջվող գործողությունները ողջամիտ չեն։

Պաշտպանության առանձնահատկություններ

• Պատասխանատվությունից ազատվել հնարավոր է, եթե արտահայտված կամ ներկայացված տվյալները հիմնված են ստույգ փաստերի, գերակա հանրային շահի վրա, հրապարակվել են դատարանի կամ պաշտոնական փաստաթղթերում, կամ բխում են ուրիշի հրապարակային ելույթից, իսկ հղում է կատարվել աղբյուրին։
• Լրատվական գործունեություն իրականացնող անձը չի ազատվում պատասխանատվությունից, եթե տվյալները ստացվել են չնույնականացվող աղբյուրից։

Անձի վերաբերյալ այնպիսի փաստացի տվյալներ հրապարակային ներկայացնելը, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը և արատավորում են նրա պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը չի համարվում զրպարտություն, եթե`

• դրանք տեղ են գտել մինչդատական կամ դատական վարույթի ընթացքում վարույթի մասնակցի կողմից քննվող գործի հանգամանքների վերաբերյալ կատարված արտահայտությունում կամ ներկայացրած ապացույցներում.
• դա տվյալ իրավիճակում և իր բովանդակությամբ պայմանավորված է գերակա հանրային շահով, և եթե փաստացի տվյալները հրապարակայնորեն ներկայացրած անձն ապացուցի, որ ողջամտության սահմաններում ձեռնարկել է միջոցներ` պարզելու դրանց ճշմարտությունը և հիմնավորվածությունը, ինչպես նաև հավասարակշռված և բարեխղճորեն է ներկայացրել այդ տվյալները.
• այն բխում է զրպարտության ենթարկված անձի կամ նրա ներկայացուցչի հրապարակային ելույթից կամ պատասխանից կամ նրանցից ելնող փաստաթղթից:

Վիրավորանքի և զրպարտության դեպքում դատարանով պահանջվող միջոցներ

• Վիրավորանքի դեպքում հնարավոր է պահանջել․
  • հրապարակայնորեն ներողություն խնդրել: Ներողություն խնդրելու ձևը սահմանում է դատարանը.
• եթե վիրավորանքը տեղ է գտել լրատվական գործունեություն իրականացնողի տարածած տեղեկատվության մեջ, ապա լրատվության այդ միջոցով լրիվ կամ մասնակի հրապարակել դատարանի վճիռը: Հրապարակման եղանակը և ծավալը սահմանում է դատարանը.
• սահմանված նվազագույն աշխատավարձի մինչև 3000-ապատիկի չափով փոխհատուցում վճարել:
• Զրպարտության դեպքում հնարավոր է պահանջել․
• եթե զրպարտությունը տեղ է գտել լրատվական գործունեություն իրականացնողի տարածած տեղեկատվության մեջ, ապա լրատվության այդ միջոցով հրապարակայնորեն հերքել զրպարտություն համարվող փաստացի տվյալները և (կամ) հրապարակել դրանց վերաբերյալ իր պատասխանը: Հերքման ձևը և պատասխանը հաստատում է դատարանը` ղեկավարվելով «Զանգվածային լրատվության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով.
• սահմանված նվազագույն աշխատավարձի մինչև 6000-ապատիկի չափով փոխհատուցում վճարել:

Փոխհատուցման չափը

• Դատարանը հաշվի է առնում վիրավորանքի կամ զրպարտության եղանակը, տարածման շրջանակը և մեղադրողի գույքային դրությունը, բայց չի ներառում դրա հետևանքով պատճառված գույքային վնասը։
• Վիրավորանքը կամ զրպարտությունը վերացնելու հետ անձը կարող է պահանջել նաև դատական ծախսերի և իրավունքի վերականգնման ծախսերի փոխհատուցում։

Ժամկետներ

• Իրավունքի պաշտպանությունը դատարանում հնարավոր է ներկայացնել վիրավորանքի կամ զրպարտության մասին անձին հայտնի դառնալուց մեկ ամսվա ընթացքում, սակայն ոչ ուշ, քան այդ գործողությունից վեց ամիս անց։

Հավելյալ տեղեկությունների համար կարող եք այցելել Իրավաբան.net մասնագիտական առցանց մեդիա։

Ծանուցում. սույն նյութը պատրաստված է միայն իրավական իրազեկման նպատակով և չի հանդիսանում իրավաբանական խորհրդատվություն։ Կոնկրետ իրավիճակներում իրավաբանական խորհրդատվություն ստանալու համար անհրաժեշտ է դիմել մասնագետի