Հետաքննող լրագրող Գրիշա Բալասանյանը բազմաթիվ սպառնալիքներ է լսել, այդ սպառնալիքների հեղինակները հիմնականում ավտոսիրահարներ են եղել. «Ասում են նաև` իսկ դու ավտովթարից չե՞ս վախենում: Իհարկե, հասկանում եմ ենթատեքստը, բայց միշտ պատասխանում եմ` ոչ, չեմ վախենում պատահարներից»,- հիշում է լրագրողը: Իրական սպառնալիք նա զգացել է, երբ մի օր առավոտյան «Հետք»-ի խմբագրություն ներխուժեց գյուղապետերից մեկն, ում գործունեության մասին Գրիշան հետաքննություն էր պատրաստել. «Գրիշա Բալասանյանին եմ ուզում»,- ասաց նա ու զայրացած բացականչեց. «Հենց տեսնեմ այստեղի պատուհանից ցած եմ նետելու նրան», Գրիշան այդ պահին գյուղապետի դիմացն էր, ինչպե՞ս արձագանքեց, ի՞նչ խնդիրներ է ունեցել հետաքննող լրագրողն իր գործունեության ընթացքում և ի՞նչ պլաններ ունի ապագայի համար: Մանրամասները` Իրավաբան.net-ի «Իրավական ոլորտը լուսաբանող լրագրողները» շարքի հերթական հարցազրույցում:
Գրիշա, նախ հակիրճ պատմիր քո մասին:
Ես կրթությամբ իրավաբան եմ, շուրջ 9 տարի զբաղվում եմ լրագրությամբ: Որպես իրավական և օրենսդիր մարմնում աշխատող լրագրող գործունեություն ծավալում եմ արդեն երեք տարի: Հավատարմագրված եմ Ազգային ժողովում, հաճախ այցելում եմ դատարաններ:
Ինչպե՞ս ընտրեցիր այս մասնագիտությունը, խոսքը լրագրության մասին է:
Լրագրողի մասնագիտությունն ընտրել եմ շատ պատահական, գնում էի տատիկիս տուն, նա Վարդենիսում է ապրում, ճանապահին որոշեցի թերթ առնել և կարդալ, գնեցի «Առավոտ» թերթը` զուտ պատահական սկզբունքով: Հոդվածները նայեցի, դուրս եկան, որոշեցի մի խնդրի անդրադառնալ: Նյութը պատրաստեցի և տարա «Առավոտ»-ի խմբագրություն, հավանեցին և տպագրեցին` առաջարկելով ինձ մարզային խնդիրներ լուսաբանել, ես համաձայնեցի: Մի քանի նյութ գրեցի, այպիսով մուտք գործեցի լրատվական դաշտ: Ես երբեք չէի մտածում, որ կընտրեմ այս մասնագիտությունը: Ես կրթությամբ իրավաբան եմ, Երևանի Հյուսիսային համալսարանում եմ սովորել, հետագայում` 2012թ.-ին, ընդունվել եմ Փաստաբանական դպրոց, 2013-ին ավարտել եմ և ներկայումս նաև փաստաբան եմ:
Այս պահին ակտիվ փաստաբանական գործունեություն ծավալո՞ւմ ես:
Այո, ունեմ մի քանի գործեր, հիմնականում «Հետք»-ի գործերն եմ վարում:
Ե՞րբ տեղի ունեցավ քո մուտքը «Հետք»:
2009թ.-ից եմ «Հետք»-ում աշխատում:
Դու մի քանի տարի հետաքննության ոլորտում ես աշխատում: Հիշո՞ւմ ես որևէ աղմկահարույց դեպք:
ՀՀ Արտակարգ իրավիճակների նախարարությանն առընթեր գործում է Տեխնիկական անվտանգության ազգային կենտրոն ՊՈԱԿ-ը, որը փորձաքննություններ է իրականացվում վտանգավոր օբյեկտներում` վերելակներում և այլն: Հիշում եմ` առաջին գործս հենց դա էր, որ բացահայտեցի: ՊՈԱԿ-ի տնօրենը ստանում էր 1 մլն 250 հազար ՀՀ դրամ աշխատավարձ: Նա ցուցակով այլ աշխատավարձի դիմաց էր ստորագրում, բայց ստանում էր բոլորովին այլ աշխատավարձ, ինչպես նաև բարձր աշխատավարձով նա տեղավորել էր իր գործընկերներին: Այդ մասով հոդված պատրաստեցի, առնվազն մեկ ամիս հետո պաշտոնյայի աշխատավարձը կրճատեցին` դարձնելով 250 հազար ՀՀ դրամ: Դրանից հետո նրա բարեկամներն ու մերձավորները սկսեցին սպառնալ ինձ, բայց ոչ մի անգամ այդ սպառնալիքներին լուրջ չեմ վերաբերել: Հիմա էլ լուրջ չեմ վերաբերում: Ներկայումս հետաքննություն եմ պատրաստում վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի ունեցվածքի մասին, ստացել եմ ինչ-որ բաներ, որ հանգիստ մնա, մի խորացիր: Ասում են նաև` իսկ դու ավտովթարից չես վախենում, իհարկե, հասկանում եմ ենթատեքստը, միշտ պատասխանում եմ` ոչ, չեմ վախենում պատահարներից: Ես լրագրող եմ ու խորացել եմ այս ամենի մեջ: Հանցագործություն է մի բանից հետ կանգնել, երբ տեսնում ես խնդիր կա: Նույն Հովիկ Աբրահամյանի ունեցվածքի վերաբերյալ նյութեր գրելիս, պարզվում է, որ նա և իր մերձավորներն ունեն 50-ից ավելի ընկերություններ միայն Հայաստանում, այդ ընկերություններից միայն երեքն են ներառված հազար հարկատուների ցուցակում: Ենթադրում եմ, որ մնացածը ստվերում են գործում:
Ինչպես հասկացա, հետաքննող լրագրողի համար առաջին սկզբունքը չվախենալն է:
Իհարկե, ընդհանրապես լրագրողը չպետք է վախենա, հակառակ դեպքում նա լրագրող չի կարող կոչվել:
Լուրջ կոնֆլիկտներ եղե՞լ են, որ քո վրա հարձակվեն ու քեզ հարվածեն:
Հարվածել չէ, բայց լուրջ կոնֆլիկտ ունեցել եմ պատգամավոր Ռուբեն Հայրապետյանի հետ, ով հայհոյեց ինձ, դատի տվեցի նրան: Պետք չէ պաշտոնյաների հետ ինչ-որ անձնական կամ տղայական ռազբորկեքի մեջ մտնել, հարկավոր է այդ ամենը լուծել իրավական հարթությունում: Եթե քեզ վիրավորում են, պետք է դատի տաս այդ անձին կամ դիմես իրավապահ մարմիններին: Այստեղ այլ խնդիր է առաջանում` արդյոք իրավապահները կամ դատարանը համարժեք պատասխան կտա՞ն, այնուամենայնիվ դու չես կարող նույն արարքով պատասխանել նրանց, որովհետև նրանք միշտ էլ ունեն առավելություններ, նրանք իշխանության մեջ են:
Ինչպես հասկանում ես` դու համատեղում եք փաստաբնությունն ու լրագրությունը:
Այո, և դա շատ է ինձ օգնում, որովհետև շփվել եմ այդ թեմաների հետ, հիմնականում արտահայտվելու խնդիր չեմ ունենում դատարաններում: Բայց պետք չի խառնել այդ երկու աշխատանքները, փաստաբանը պետք է դատարանում փաստաբան մնա, լրագրողն էլ` լրագրող: Ես փորձում եմ չխառնել այդ մասնագիտություններ:
Օրենսդիր մարմին և դատական համակարգ, ի՞նչ խնդիրներ են ծագում լրագրողների և այս մարմինների ներկայացուցիչների միջև:
Հիմնականում ԱԺ-ում եմ խնդիրներ ունենում: Պատգամավորների հետ շփումները չի ստացվում: Մեր օրենսդիր մարմնի ներկայացուցիչները լրագրողներին ընկալում են որպես իրենց հակառակորդ: Ինչ-որ բարիկադ են կառուցել, լրագրողներին դրել են բարիկադի մյուս կողմում: Իրականում, լրագրողը ոչ իրենց հակառակորդն է, ոչ էլ բարեկամը, մենք ընդամենը մասնագիտական գործունեություն ենք իրականացնում, այլ հարց է, որ լրագրողի գործունեությունը նրանց կարող է դուր չգալ: Բայց, եթե նրանք ընտրել են պատգամավորի ճանապարհը, պարտավոր են համակերպվել նրան, որ լրագրողը, կարող է իրենց, «հետապնդել», սադրիչ հարցեր տալ, ինչից շատ վիրավորվում են պատգամավորները: ԱԺ-ում կան մի խումբ պատգամավորներ` Առաքել Մովսիսյան, Մհեր Սեդրակյան, գեներալ պատգամավորները: Նրանք իրենց համար քառակուսի տարածք են սարքել, փորձում են լրագրողների հետ առնչություն չունենալ, սակայն այս անձիք շատ հաճախ հայտնվում են սկանդալային իրավիճակներում և հնարավոր չէ, որ լրագրողը նրանց շրջանցի:
Մեր օրենսդրական դաշտի մեծագույն խնդիրը ո՞րն է:
Շատ հրաշալի օրենքներ ունենք, որորնք կարող են նույնիսկ եվրոպական օրենքների հետ մրցել ու մի բան էլ անցնել, այլ հարց է, թե այդ օրենքները պրակտիկայում ինչպես են կիրառվում: Իհարկե, չեն կիրառվում: Մարդու իրավունք բարձրագույն արժեք է ու չպետք է ստորադասել այն: Չեմ ուզում մեղադրել հասարակությանը, բայց եթե դատավորներն ու այլ պաշտոնյաներ օրենքով չեն առաջնորդվում, դրանում մեծ լումա ունի հենց հասարակությունը: Հաճախ հասարակությանն անդամներն են ասում` ավելի լավ է մի երկու կոպեկ տանք, շուտ քննի գործը: Քաղաքացիներն են սովորեցնում պաշտոնյաներին` կաշառք վերցնել և շեղվել օրենքի պահանջներից: Իհարկե, միամտություն կլինի կարծել, որ այս ամենի գլխավոր մեղավորը հասարակությունն է, սակայն իր մեղքի բաժինն ունի:
Խնդրում եմ պատմիր ընտանիքիցդ: Ամուսնացա՞ծ ես:
Ոչ, ամուսնացած չեմ, դա հիմնական թեման է: «Հետք»-ում ցանկացած միջոցառման ժամանակ երկրորդ հարցը դա է` իսկ ե՞րբ ես ամուսնանում: Մեր խմբագիրը` Էդիկ Բաղդասարյանը, բոլորին է այդ հարցը տալիս, նա այդկերպ խրախուսում է ամուսնությունը: Հուսով եմ` 2015թ.-ին ես էլ կամուսնանամ, ու այդ հարցը դուրս կգա:
Բացի ամուսնությունից, այլ ի՞նչ պլաններ կան ապագայի համար:
Ուզում եմ ինձ մի փոքր իրավապաշտպանությանը նվիրել: Հատկապես մարզերում, շփվելով մարդկանց հետ, հասկանում եմ, որ մարզերի բնակիչները շատ խոցելի են: Նրանց իրավագիտակցության ցածր մակարդակի վրա է:
Մենք խոսեցինք քո գործունեության այսպես ձևակերպեմ` սև էջերից` սպառնալիք և այլն: Զավեշտալի ու զվարճալի իրողություններ եղե՞լ են:
Այո, եղել են: Այս պահին մի գյուղապետի հետ պատահած զավեշտալի դեպք հիշեցի, նյութ էի գրել նրա մասին, այդ գյուղապետը առավոտ շուտ ներխուժեց մեր խմբագրություն, աշխատավայրում ես եմ ու իմ գործընկերը: Գյուղապետը զայրացած ասաց. «Գրիշա Բալասանյանին եմ ուզում», զգում եմ կատաղած ու բարկացած վիճակում է. «Հենց տեսնեմ այստեղի պատուհանից ցած եմ նետելու նրան»,- զայրացած հայտարարեց նա: Ես նրա դիմացն էի կանգնած ու ժպտալով պատասխանեցի. «Կներեք, գործուղման է գնացել», մինչ այդ իր հետ հեռախոսով էի շփվել: Այդ պահին այլ ոչինչ չգտա ասել, եթե ասեի, որ ես եմ Գրիշա Բալասանյանը, շատ հնարավոր է ծանր հետևանքներ լինեին: Այդ մարդը գնաց ու հետո եկավ ավելի հանդարտ վիճակում, ես ասացի, որ ես Գրիշան եմ, հանդարտ այդ հարցի շուրջ ընդհանուր հայտարարի եկանք:
Կարդացեք այս շարքի նաև մյուս հարցազրույցները`
Ինչո՞ւ է իրավական լրագրողը «սարսափելի կերպով» ատում ԱԺ-ն
«ԱրմՌադիո»-ի և «Հետք» ինտերնետային կայքի լրագրող Զարուհի Մեջլումյան,
«02» շաբաթաթերթի լրագրող Գոհար Քալաշյան,
«Իրավունք» թերթի «Հետաքննություն» հավելվածի նախկին խմբագիր Արթուր Սահակյան,
«Առավոտ» օրաթերթի իրավական էջի պատասխանատու Ռուզան Մինասյան:
Հարցազրույցը վարեց Գևորգ Թոսունյանը
Լուսանկարները` Գրիշա Բալասանյանի անձնական արխիվից
Մտաղհացման հեղինակ` Կարեն Զադոյան
