«Կոնցեռն Դիալոգ» փաստաբանական գրասենյակի տնօրեն Սեդրակ Ասատրյանը փաստաբանական գրասենյակների կառավարման առանձնահատկությունների վերաբերյալ զգալի փորձ է կուտակել  հատկապես 2010 թվականից հետո, երբ ԱՄՆ կառավարության կողմից իրականացվող CC ծրագրով մեկնել է: Այս ոլորտում իր հաջողությունների մի զգալի մասը նա պայմանավորում է այս ծրագրին մասնակցությամբ: Սեդրակ  Աստարյանի հետ հարցազրույցն անց է կացվել  «Հայաստանի  ԱՄՆ  շրջանավարտ  իրավաբանները» խորագրով նախագծի շրջանակներում, որն իրականացվում է  Հայաստանի  ԱՄՆ  շրջանավարտների  ասոցիացիայի հետ համատեղ:

-Պարոն Ասատրյան, խնդրում եմ պատմեք` ինչ ծրագրով էիք մեկնել ԱՄՆ, ի՞նչ առանձնահատուկություններ ուներ և ի՞նչ տվեց ձեզ:

– CC  ծրագիրը  հիմնականում նախատեսված էր ընկերությունների երիտասարդ տնօրենների համար: Եվ քանի որ ես ուշ էի ստացել փաստաբանի արտոնագիր, ծրագրին մասնակցելու համար ասացի, որ ես երիտասարդ փաստաբան եմ: Եվ հաջողությամբ ընտրվեցի: Այդ ծրագիրը ինձ շատ բան տվեց, ես շատ շնորհակալ եմ:

Մինչ ծրագրին մասնակցելն ինձ արդեն հետաքրքրում էին կառավարման առանձնահատկությունները: Խորհրդային տարիներին, դասական իմաստով, մեզ մոտ փաստաբանություն չկար, չկային փաստաբանական գրասենյակներ: Կային փաստաբանական կոնսուլտացիաներ՝ արդարադատության նախարարությանը կից: Իսկ ԱՄՆ-ը փաստաբանության ամենազարգացած մշակույթն ունեն, շուրջ 200 տարվա փորձ:

Մեզ հիմնականում դասավանդում էին դատավորներ, դատախազներ, փաստաբանական գրասենյակաների ղեկավարներ: Փաստաբանական շատ մեծ գրասենյակներում էինք հյուրընկալվում: Մենք այդ ընկերությունների հետ նաև բարեգործական միջոցառման մասնակցեցինք. անտուն մարդկանց համար ճաշ պատրաստեցինք: Շատ հաճելի էր դա: Այդ փորձը մենք կիրառեցինք այստեղ. Դիլիջանում անապահով ընտանիքներից մեկի տունը վերանորոգեցինք մեր աշխատողների ուժերով: Իհարկե, նյութերը տրամադրվեց քաղաքապետարանի կողմից, իսկ աշխատանքը մենք արեցինք:

Դեյվիդ Մայեստրի նկարը տեսնում եք իմ գրասենյակում: Նա հիմնականում գրել է գրասենյակների կառավարման և հաճախորդների սպասարկման մասին, այժմ էլ դասավանդում է Հարվարդի համալսարանում: Մինչ այս ծրագրին մասնակցելը ես տոգորված էի նրա գաղափարներով: Եվ երբ մի բանին ծանոթ ես լինում, ավելի շատ ես հարցուփորձ անում: Այս ծրագիրը օգնեց, որ հետագայում ես և Արամ Օրբելյանը («Կոնցեռն Դիալոգ» փաստաբանական գրասենյակի ավագ գործընկեր) էլեկտրոնային գիրք գրեցինք՝ գրասենյակի կառավարման առանձնահատկությունների մասին՝ հաշվի առնելով այստեղի փորձը: Դա հիմք եղեավ նաև, որ այժմ Փաստաբանական դպրոցում մենք ենք դասավանդում գրասենյակների կառավարման փորձի մասին:

Նաև մշակութային առումով հետաքրքիր բաներ սովորեցինք: Մի բան ինձ շատ տպավորեց: Փաստաբանական գրասենյակի ղեկավարներից մեկը մեզ հանելուկի պես մի բան ասաց: Պատմեց, որ այդ գրասենյակի  դիմացի այգում մի ժամանակ սևամորթներ էին հավաքվում, ծխում էին, ապականել էին այգին, այլ  քաղաքացիներ չէին կարողանում օգտվել այդ այգուց: Եվ ի՞նչ էր պետք անել, որ նրանք այնտեղ չհավաքվեին, միևնույն ժամանակ չպետք է խախտվեին նրանց իրավունքները: Իրենք ուղղակի 24 ժամ շարունակ բարձր դասական երաժշտություն էին միացրել: Երկու օր հետո այլևս այնտեղ չէին հավաքվում:

Հետաքրքիր էր փաստաբանական գրասենյակների հաճախորդների սպասարկման, գնագոյացման, ժամավճարի մեթոդի սովորելը: Մենք այսօր կիրառում ենք դա, դրա հիման վրա ստեղծեցինք վճարման մեր մեթոդը՝ կոնգլոմերատ մեթոդը: Արդեն 3-4 տարի այդ մեթոդը հաջողությամբ աշխատում է Հայաստանի հաճախորդների շրջանում:

-Ես հիշում եմ, մի քանի տարի առաջ երկու սփյուռքահայ բողոքում էին, որ ժամավճարով պայմանագիր են կնքել տեղի փաստաբանների հետ, իսկ վերջիններս էլ ամեն ինչ արել էին, որպեսզի գործի քննությունը ձգձգվեր ու  ավելի շատ եկամուտ էին ստացել:   

-Վստահ եմ, որ կլիներն նման բաներ: Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե փաստաբանը  բարեխի՞ղճ, պրոֆեսիոնա՞լ է, թե՝ ոչ: Եթե նպատակ ունի խաբելու վստահորդին, ցանկացած գնագոյացման դեպքում խաբելու է: Եթե նպատակ ունի բարեխղիճ ու պրոֆեսիոնալ աշխատել, ցանկացած գնագոյացման դեպքում այդպես է աշխատելու: Եվ բիզնեսի օրենքն է՝ մի դժգոհ հաճախորդ տասը պոտենցիալ հաճախորդ է վանում: Եթե դրա մասին մտածեն ու լուրջ վերաբերվեն, երբեք չեն մտածի այդ ճանապարհով փող աշխատելու մասին:

Բայց ես լավատես եմ, մեր շարքերը համալրվում են երիտասարդ փաստաբաններով, ովքեր հիմնականում բարեխիղճ են, պրոֆեսիոնալ, պայմանականություններից դուրս են, և համակարգը կատարելագործվում է:

-Արևմտյան փաստաբանության հիմքում հռետորաբանությունն է: Մենք բազմաթիվ ֆիլմերում տեսնում ենք, թե ինչպես են փաստաբանները հուզիչ ճառեր արտասանում: Մեզ մոտ փաստաբանները խոսում են չոր փաստերի լեզվով:

-Այո: Պատճառը այն է, որ ամերիկյան դատական համակարգում կա երդվյալ ատենակալների ինստիտուտը: Ատենակալը մասնագետ չէ, նա  պետք  այդ փաստերի հռետորական մեկնաբանությունից որոշում ընդունի՝ մեղավո՞ր է, թե՝ ոչ: Մնացածը դատավորն է որոշում՝ ըստ օրենքի: Եվ շատ կարևոր է, որ հուզական, հռետորական ձևով ելույթ ունենալով կարողանաս ազդել ատենակալների որոշման վրա: Մեզ մոտ ատենակալներ չկան և չոր փաստերի լեզվով են խոսում:

Այնուամենյանիվ, իմ կարծիքով, պետք է փաստերի վրա հիմնված աշխատել ու նաև հռետորական լինել, քանի որ դատավորի ներքին համոզմունք ձևավորվելու համար քո համոզիչ ելույթը հաստատ ազդեցություն կունենա:

Երբ մենք վերադարձանք ԱՄՆ-ից, Հայաստանում ԱՄՆ այն ժամանակ դեսպան և իմ կողմից շատ հարգված տիկին Յովանովիչը ընդունեց մեր խմբին: Հանդիպման ժամանակ նա հարցրեց, թե ինչ կարծիք ունենք ատենակալների ինստիտուտի մասին: Մերոնք ասացին՝ չի աշխատի, մենք փոքր երկիր ենք, բոլորը ճանաչում են միմյանց: Նա մի բան ասաց, որ ուղեղիցս դուրս չի գալիս: Ասաց, թե երբ ինձ դիմում է ծանոթ կամ բարեկամ, ես ավելի զգաստ եմ, քանի որ նրան ճանաչում եմ: Ի՞նչն է ձեզ խանգարում անկողմնակալ լինել: Այսինքն, մենթալիտետների տարբերություն կա:

Երբ մենք ԱՄՆ-ում էինք, մեզ ընտանիքներ էին հյուրընկալել: Ինձ հյուրընկալող ընտանիքի տիկինը շահել էր ատենակալ լինելու կարգավիճակ: Նրա ուրախությունը տեսնել էր պետք՝  զանգում էր ընկերուհիներին, բարեկամներին, ասում, որ իրեն վստահել են, ժուրին են ընտրել: Իր համար ցնծություն էր, որ կարող էր մի գործով արդար որոշման կայացմանը նպաստել:

–Պարոն Ասատրյան, քանի որ նշեցիք, որ ԱՄՆ-ում փաստաբանական գրասենյակների աշխատանքի փորձին եք ծանոթացել, խնդրում եմ ասեք ի՞նչ տարբերություններ կան հայաստանյան և ամերիկյան փաստաբանական գործունեության, գրասենյակների միջև:

-Դժվար է համեմատելը: Բայց ամենամեծ տարբերությունը մշակութային է. այնտեղ քաղաքացիները չեն ասում՝ մենք գիտենք, մեզ պետք չէ փաստաբան, ինքներս կլուծենք խնդիրը: Եթե գիտեն, որ դա բժիշկը պիտի անի, դիմում են բժշկի, ինքնուրույն դեղեր չեն նշանակում: Եթե գիտեն, որ դա իրավաբանը պիտի անի, դիմում են իրավաբանի:

Երկրորդ էական տարբերությունն այն է, որ այնտեղ փաստաբանական շուկան կայացած է նեղ մասնագիտացումների վրա. օրինակ, ընտանեկան հարցերով մասնագիտացված փաստաբանը չի զբաղվում աշխատանքային իրավունքի գործերով:  Դա հրաշալի բան է: Այդ մասնագետը գիտի տվյալ ոլորտի  օրենսդրությունը, ենթաօրենսդրական ակտերը, նախադեպերը, պրակտիկան, գործարար սովորույթները, և, առհասարակ, ամեն ինչ: Ցավոք, այստեղի շուկան դեռևս թույլ չի տալիս դա անել, սակայն մեր գրասենյակում փորձում ենք կիրառել դա:

Մյուս տարբերությունն այն է, որ այնտեղ փաստաբանների հոնորարաներն են բարձր:

–Տեղյա՞կ եք՝ որքան են այնտեղ վաստակում փաստաբանները:

-Համենայն դեպս, դատավորից շատ են վաստակում: ԱՄՆ-ում ես մի դատավորի այդ հարցը տվեցի: Առաջին ատյանի դատավորը ստանում էր տարեկան 140 հազար դոլար աշխատավարձ, իսկ լուրջ փաստաբանական գրասենյակի ավագ իրավաբանը առնվազն 400 հազար դոլար:

–Կցանկանայի խոսեիք նաև փաստաբանի կերպարների տարբերության մասին նույնպես:

-Այնպես չէ, որ այնտեղ փաստաբանն իդեալական է ընկալվում: Այնպես չէ, որ սիրում են փաստաբաններին: Մենք մի անգամ մտանք լսարան, փաստաբանը հարցրեց՝ ձեզ մո՞տ էլ են ատում փաստաբաններին: Ասեցինք, որ դեռ չեն հասցրել ատել, բայց ատում են նրանց, ովքեր խաբում են:

Մեզ մոտ փաստաբանի կերպարը դեռ ձևավորված չէ: Ես 7-8 տարի առաջ վախ ունեի, որ երբ երիտասարդ փաստաբանները սկսեն փաստաբանական համայքնի հետ շփվել, կհիասթափվեն: Բայց այսօր բավականին զարգացել է մեր համայնքը: Եվ ամեն անգամ ուրախանում ենք, որ երիտասարդ մասնագետով ենք համալրում մեր թիմը:

Ես միշտ ասում եմ, որ Վարքագծի կանոնագիրքը պետք է փաստաբանի սուրբ գիրքը լինի: Նախկինում դրան գրեթե  բանի տեղ չէին  դնում: Այսօր՝ ոչ: Մենք հասկանում ենք, որ փաստաբանը շատ կարևոր դեր ունի հասարակությունում և նրա հանդեպ պահանջներն էլ խիստ են: Մեր վստահորդներից մեկը մի անգամ ասաց, թե ձեր փաստաբանն այստեղ տառասխալ է արել: Ասացի՝ կարող է պատահել, բայց դա իրավական հետևանք չի առաջացնի: Պատասխանեց՝ բայց չէ՞ որ դա փաստաբան է գրել:

Հաճախ ինձ մեղադրում են փաստաբաններից դժգոհելու համար:  Բայց, ինչպես բժիշկների դեպքում, այնպես էլ վատ փաստաբանները ստվերում են լավ փաստաբանների աշխատանքը:

Ինչպես աշխարհի ցանկացած երկրում, ԱՄՆ-ում նույնպես կան արատավոր երևույթներ: Այնտեղ սակայն ավելի խիստ է վարքագծի կանոնների պահպանման հարցը. խիստ է դրված արտոնագրից զրկելու հարցը, և փաստաբանը հավատում է, որ կարող է զրկվել արտոնագրից ու զգույշ է:

Այստեղ դեռևս մեծ ուշադրություն չեն դարձնում շահերի բախման խնդիրներին: Օրինակ, հաճախորդի գործը ստանձնելուց առաջ պետք է տեսնել՝ ով է լինելու հակառակ կողմը, միգուցե դու գնում ես այն ընկերության դեմ, որին մեկ տարի առաջ ծառայություն էիր մատուցում: Մեզ մոտ այդ մշակույթը ձևավորված չէ: ԱՄՆ-ում դա օդ ու ջրի պես կարևոր է:

Փաստաբանական գաղտնիքի պահպանությունն էլ ոչ լուրջ հիմքերի վրա է դրված: Այնտեղ փաստաբանական գաղտնիքը ամենակարևորն է փաստաբանական գործունեության մեջ: Փաստաբանը խոստովանահոր պես է. մարդը պիտի իմանա, եթե եկավ փաստաբանի մոտ ու սիրտը բացեց (որովհետև եթե անկեղծ չլինի, փաստաբանը նրան օգնել չի կարող), ու նա սկսեց այդ տեղեկությունն այստեղ-այնտեղ տարածել, ապա նա առնվազն փաստաբան չէ:

-Իսկ մեզ մոտ եղե՞լ են դեպքեր, երբ փաստաբանական գաղտնիք է բացահայտվել:

-Վստահ եմ, որ եղել են, սակայն դա դժվար է ապացուցելը, դրա հետևից չեն սիրում գնալ:

–Հայաստանում արդեն չորս տարի գործունեությունն է իրականացնում Հայաստանում ԱՄՆ շրջանավարտների ասոցիացիան: Դուք, որպես շրջանավարտ, արդեն անդամակցո՞ւմ եք ասոցիացիային և ի՞նչ ներդրում եք պատրաստվում ունենալ ասոցիացիայի գործունեությունն առավել օգտակար և հանրային դարձնելու առումով:

-Անդամակցում եմ: Զբաղվածության պատճառով միշտ չէ, որ  հաջողվում է մասնակցել միջոցառումներին: Այս պահին, կարծում եմ, դժվար թե իմ նախաձեռնությամբ կարողանամ որևէ ներդրում անել: Աշխատանքս շատ ծանրաբեռնված է և  հասարակական գործունեության համար գրեթե ժամանակ չի մնում, թեև շատ կուզեի: Կարծում եմ, եթե նախաձեռնողները լինեն, նախագծեր լինեն, կարող եմ նպաստել  դրանց իրականացմանը՝ իմ  ներկայությամբ, իմ առաջարկություններով:

Հարցազրույցը վարեց Աստղիկ Կարապետյանը
Լուսանկարները՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի
Նախագծի մտահղացման հեղինակ՝  Կարեն Զադոյան

Տես նաև՝

Մինչ օրս օգտագործում եմ այն նյութերը, որոնք ես ինձ հետ բերել եմ Բոստոնից, Ֆլետչերի դպրոցից. Ռուբեն Մելիքյան

ԱՄՆ–ում եթե շահերի բախման խնդիր հայտնաբերեն, այդ դատավորն այլևս չի պաշտոնավարի. Սասուն Խաչատրյան 

Իրավաբան.net