Iravaban.net-ի սույն իրավական վերլուծությունը ներկայացնում է Հայաստանի Հանրապետության զինանշանի օգտագործման համապարփակ ուղեցույցը։ Ուղեցույցի նպատակն է ապահովել ՀՀ զինանշանի ճիշտ և օրինական օգտագործումը պետական մարմինների, կազմակերպությունների և քաղաքացիների կողմից: Այն տրամադրում է մանրամասն տեղեկություններ զինանշանի կիրառման թույլատրելի դեպքերի, արգելված օգտագործումների, ինչպես նաև միջազգային համատեքստում դրա կիրառման առանձնահատկությունների վերաբերյալ: Այս ուղեցույցը նպատակ ունի նպաստել ՀՀ պետական խորհրդանիշի արժանապատիվ և միասնական օգտագործմանը՝ ամրապնդելով դրա նշանակությունը որպես պետականության և ազգային ինքնության խորհրդանիշ:

Ներածություն

Հայաստանի Հանրապետության զինանշանը պետական խորհրդանիշ է, որի օգտագործումը կարգավորվում է «Հայաստանի Հանրապետության զինանշանի մասին» ՀՀ օրենքով (այսուհետ՝ Օրենք) և ՀՀ կառավարության 2006 թվականի դեկտեմբերի 21-ի N 1941-Ն որոշմամբ (այսուհետ՝ Որոշում):

Զինանշանի օգտագործման թույլատրելի դեպքեր

Համաձայն Օրենքի և Որոշման՝ ՀՀ զինանշանը կարող է օգտագործվել հետևյալ դեպքերում.

1. Պետական փաստաթղթերի և նյութերի վրա.

1.1. Հայաստանի Հանրապետության օրենքների վրա (Օրենք, հոդված 4, մաս 1),

1.2. Հանրապետության նախագահի հրամանագրերի և կարգադրությունների վրա (Օրենք, հոդված 4, մաս 1), 

1.3. Ազգային ժողովի, Կառավարության, վարչապետի, Սահմանադրական դատարանի որոշումների վրա (Օրենք, հոդված 4, մաս 1), 

1.4. Դատարանների որոշումների, վճիռների և դատավճիռների վրա (Օրենք, հոդված 4, մաս 1),

1.5. Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական տեղեկագրերի վրա (Օրենք, հոդված 4, մաս 1),

1.6. Պետական մարմինների ձևաթղթերի վրա (Օրենք, հոդված 4, մաս 1),

1.7. Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների անձնագրերի կամ անձը հաստատող այլ փաստաթղթերի վրա (Օրենք, հոդված 4, մաս 2), 

1.8. Հայաստանի Հանրապետության պետական և տեղական ինքնակառավարման այն մարմինների կնիքների և ձևաթղթերի վրա, որոնց՝ Հայաստանի Հանրապետության զինանշանի պատկերը գործածելու իրավունքը վերապահված է Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ (Օրենք, հոդված 4, մաս 2),

2. Պետական շենքերում և հաստատություններում.

2.1. Հանրապետության նախագահի, Ազգային ժողովի նախագահի, վարչապետի, Սահմանադրական դատարանի նախագահի և այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների աշխատասենյակներում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

2.2. Ազգային ժողովի նիստերի դահլիճում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

2.3. Կառավարության նիստերի դահլիճում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

2.4. Դատարանների դատական նիստերի դահլիճներում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

2.5. Քաղաքացիական կացության ակտերի պետական գրանցման մարմինների հանդիսությունների սրահներում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

2.6. Պետական շենքերի ճակատային մասում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

2.7. Հայաստանի Հանրապետության դիվանագիտական ծառայության մարմինների շենքերի վրա և դրանց ղեկավարների աշխատասենյակներում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

2.8. Ուսումնական հաստատությունների սրահներից կամ նախասրահներից մեկում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

3. Պետական սահմանին.

3.1. Հիմնական սահմանային նշանների վրա (Օրենք, հոդված 5, մաս 2),

3.2. Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանի անցագրային կետերում (Օրենք, հոդված 5, մաս 2),

4. Զինված ուժերում և իրավապահ մարմիններում.

4.1. Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի, ազգային անվտանգության ծառայության սահմանապահ զորքերի, փրկարար ծառայության դրոշների վրա (Օրենք, հոդված 7),

4.2. Ոստիկանության զորքերի, քրեակատարողական ծառայողների, փրկարարական ծառայողների, զինծառայողների և Ոստիկանության շարքային ու ղեկավար կազմի տարբերանշանների վրա (Օրենք, հոդված 7),

5. Պետական խորհրդանիշերի վրա.

5.1. Հայաստանի Հանրապետության դրամական միավորների, շքանշանների ու մեդալների վրա (Օրենք, հոդված 8),

6. Պետական և հասարակական միջոցառումների ժամանակ.

6.1. Պետական միջոցառումների ժամանակ (Որոշում, հավելված, կետ 1, ենթակետ 1),

6.2. Պետական միջոցառումների գովազդի ժամանակ՝ ազդագրերում, հոլովակներում, վահանակների լուսատախտակների վրա և զանգվածային լրատվության միջոցներով (Որոշում, հավելված, կետ 1, ենթակետ 2),

6.3. Միջազգային և հանրապետական նշանակության հավաքների, համաժողովների, մրցաշարերի, ինչպես նաև հուշամրցաշարերի և այլ միջոցառումների ժամանակ (Որոշում, հավելված, կետ 1, ենթակետ 3),

6.4. Հայաստանի Հանրապետության պետական և պաշտոնական միջոցառումների ժամանակ՝ կրծքանշաններ, հուշանվերներ, վերնաշապիկներ, մարզական համազգեստներ պատրաստելիս (Որոշում, հավելված, կետ 1, ենթակետ 4),

7. Կրթական և մշակութային նպատակներով.

7.1. Հայաստանի Հանրապետության պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձաններին ամրացված տախտակների, տեղեկատու բուկլետների և ուղեցույցների վրա (Որոշում, հավելված, կետ 1, ենթակետ 5),

 7.2. Բարձրագույն կրթական հաստատություններում, հանրակրթական դպրոցներում, անկախ սեփականության ձևից, «Հայաստանի Հանրապետության օրհներգի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված՝ օրհներգի կատարման ժամանակ (Որոշում, հավելված, կետ 1, ենթակետ 6),

8. Զանգվածային լրատվամիջոցներում.

8.1. Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական ինտերնետային կայքերում (Օրենք, հոդված 5, մաս 1),

 8.2. Բոլոր հեռուստաընկերություններում, անկախ սեփականության ձևից, «Հայաստանի Հանրապետության օրհներգի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված՝ օրհներգի կատարման ժամանակ (Որոշում, հավելված, կետ 1, ենթակետ 7):

Զինանշանի օգտագործումը օտարերկրյա պետության զինանշանի հետ

Համաձայն Օրենքի 6-րդ հոդվածի՝

• ՀՀ տարածքում ՀՀ զինանշանը օտարերկրյա պետության զինանշանի հետ միաժամանակ տեղադրելու դեպքում՝ 

ա) Այլ պետությունների պետական զինանշանների չափերը չեն կարող գերազանցել ՀՀ զինանշանի չափերը: 

բ) ՀՀ զինանշանը չի կարող տեղադրվել ավելի ցածր, քան օտարերկրյա պետության զինանշանը:

• Միաժամանակյա տեղադրման դեպքում՝ 

ա) ՀՀ զինանշանը պետք է տեղադրվի տվյալ շենքի ձախ կողմից (դեմքով դեպի այդ շենքը): 

բ) Կենտ թվով զինանշանների դեպքում ՀՀ զինանշանը պետք է տեղադրվի դրանց մեջտեղում: 

գ) Զույգ թվով (2-ից ավելի) զինանշանների դեպքում ՀՀ զինանշանը պետք է տեղադրվի կենտրոնից ձախ:

Զինանշանի օգտագործումը միջազգային ծրագրերում և ոչ պետական կազմակերպությունների լոգոների հետ

Օրենքը և Որոշումը ուղղակիորեն չեն կարգավորում զինանշանի օգտագործումը միջազգային կազմակերպությունների կամ ոչ պետական կազմակերպությունների լոգոների հետ: Սակայն, հաշվի առնելով Օրենքի և Որոշման ընդհանուր դրույթները, կարելի է եզրակացնել հետևյալը.

1. ՀՀ զինանշանի օգտագործումը միջազգային ծրագրերում կամ ոչ պետական կազմակերպությունների լոգոների հետ չի արգելվում, եթե դա տեղի է ունենում Օրենքով և Որոշմամբ սահմանված թույլատրելի դեպքերում (օրինակ՝ միջազգային նշանակության հավաքների ժամանակ):
2. Այնուամենայնիվ, պետք է հաշվի առնել Որոշման հավելվածի 2-րդ կետի 3-րդ ենթակետը, որն արգելում է ՀՀ զինանշանի օգտագործումը ոչ պետական մարմինների գովազդային ազդագրերում, հոլովակներում և վահանակների վրա:
3. ՀՀ զինանշանի օգտագործման դեպքում պետք է պահպանվեն Օրենքի 6-րդ հոդվածով սահմանված սկզբունքները՝ կապված չափերի և տեղադրման հետ:
4. Օրենքը և Որոշումը չեն սահմանում հատուկ թույլտվության կամ համաձայնեցման գործընթաց ՀՀ զինանշանի օգտագործման համար միջազգային ծրագրերում կամ ոչ պետական կազմակերպությունների լոգոների հետ: Սակայն, հաշվի առնելով զինանշանի կարևորությունը որպես պետական խորհրդանիշ, խորհուրդ է տրվում նման դեպքերում խորհրդակցել ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության հետ՝ ապահովելու դրա օգտագործման պատշաճությունը և համապատասխանությունը գործող օրենսդրությանը:

Զինանշանի օգտագործման արգելված դեպքեր

Համաձայն Որոշման հավելվածի 2-րդ կետի՝ ՀՀ զինանշանի պատկերը չի կարող գործածվել՝

1. Զինվորական, ոստիկանական, ազգային անվտանգության ծառայողների և այլ պետական ծառայողների համազգեստ հիշեցնող հագուստի և դրանց պարագաների վրա, որոնք նմանության պատճառով կարող են շփոթություն առաջացնել:
2. Կնիքների, ձևաթղթերի, փաստաթղթերի վրա՝ բացառությամբ ՀՀ օրենսդրությամբ նախատեսված դեպքերի:
3. Ոչ պետական մարմինների գովազդային ազդագրերում, հոլովակներում և վահանակների վրա:

Զինանշանի ոչ պատշաճ օգտագործումը կարող է առաջացնել պատասխանատվություն ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով (Օրենք, հոդված 9):

Հարցերի կամ լրացուցիչ տեղեկությունների համար դիմել ՀՀ արտաքին գործերի նախարարություն: