Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Նազելի Բաղդասարյանը ԱԺ է վերադարձել 14 տարի անց: 2003-2005թթ.՝ որպես ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալի օգնական է աշխատել, իսկ հիմա արդեն ինքն է պատգամավոր:

Ծնվել և մեծացել է Գյումրիում, իրավագիտության մագիստրոսի կոչում ունի:  Երկար տարիներ աշխատել է որպես հեռուստահաղոդավար:

Պատգամավոր ընտրվելուց առաջ մի քանի ամիս զբաղեցրել է  Շիրակի մարզպետի խորհրդականի պաշտոնը:

«Կանայք օրենսդիրում» շարքի շրջանակում Նազելի Բաղդասարյանի հետ զրուցել ենք օրենսդիրում նրա գործունեությունից, անցումային արդարադատությունից և ընտանիքից:

-Տիկին Բաղդասարյան, 2003-2005թթ. ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահի տեղակալի օգնական եք աշխատել: Այն ժամանակ մտածու՞մ էիք, որ տարիներ հետո Ազգային ժողով եք վերադառնալու որպես պատգամավոր:

-Անկեղծ ասած, օրենսդիրում աշխատանքը ինձ միշտ ձգել է և այն հանգամանքը, որ դեռ երիտասարդ տարիքում հնարավորություններ եմ ունեցել այդ փորձը և հմտությունները ձեռք բերել ԱԺ-ում, ինձ միշտ գաղտնի կերպով հուսադրել է, որ երբևէ կրկին կկարողանամ վերադառնալ Ազգային ժողով: Չեմ կարող ասել՝ որպես պատգամավոր, բայց որպես փորձագետ կամ աշխատակազմում որևէ այլ պաշտոն զբաղեցնելով՝ այո: Չեմ բացառել երբևէ:

-Իսկ ինչո՞վ է գրավիչ օրենսդիրում աշխատանքը:

-Կարծում եմ, որ ցանկացած իրավաբանի համար շատ կարևոր է անմիջականորեն շփվել և առընչվել օրինաստեղծ գործունեությանը, հասկանալ, թե օրենքների հիմքում ինչ է դրվում, ինչ միջոցներով և ինչ մեթոդներով է գրվում և ինչին են նպատակաուղղվում օրենքները:

-6-րդ, 5-րդ գումարման Ազգային ժողովների վիճակագրությունը ուսումանսիրելով՝ տեսնում ենք, որ օրենսդրական նախաձեռնությունների «առյուծի բաժինը» կառավարությանն է:

-Ես կարծում եմ, որ օրինաստեղծ գործունեության մեջ պետք է հասկանալ, թե օրենքները ինչից են բխում: Այս դեպքում բնական է, որ կառավարությունը հիմնական օրինաստեղծ կարգավիճակն ունի, որովհետև որպես գործադիր մարմին, անմիջական շփում ունենալով ոլորտի հետ հասկանում է, թե որ ոլորտում ինչ բաց կա: Այլ բան է, որ շատ դեպքերում կառավարության անդամները համագործակցում են ԱԺ-ի գլխադասային հանձնաժողովների հետ և մոտեցումները ընդհանուր են լինում: Շատ դեպքեր կան, որ մենք հիմա օրենսդրական նախաձեռնություններով փորձում ենք հանդես գալ և հասկանում ենք, որ կառավարությունը տվյալ օրինագծի վրա արդեն աշխատանք տանում է: Այստեղ ինքնանպատակ չէ, թե ով է օրենքի հեղինակը, կարևոր է, որ օրենքը ծառայի բուն նպատակին և իր ժողովրդին:

-Ինչպիսի՞ օրինագծերի անհարաժեշտություն կա: Ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում ոլորտում:

-Ինձ համար առաջնային մնում է անցումային արդարադատության խնդիրը և առաջիկայում հենց այդ ոլորտում, կարծում եմ, նախաձեռնություններիս հիմնական շեշտը կդրվի: Արդեն արդարադատության նախարարությունից ստացել ենք այս ոլորտում նրանց իրականացրած աշխատանքները, հիմա ուսումանսիրության փուլում են: Կառավարությունը այս ոլորտում հիմնական նախաձեռնությունը թողել է Ազգային ժողովի վրա, քանի որ կառավարության ծրագրում խոսք չկար անցումային արդարադատության մասին: Բայց մենք այսօր քննարկում ենք այն մոտեցումները և մոդելները, որոնք փորձում ենք կյանքի կոչել:

-Օրեր առաջ ԱԺ պետիրավական հանձնաժողովը ընդունեց անցումային արդարադատության տրամաբանության մեջ առաջին օրինագիծը Մարտի 1,2-ի դեպքերի վերաբերյալ:

-Տեսեք, վերջերս իրականացված համաներումը նույնպես անցումային արդարադատության տրամաբանության մեջ էր, Ձեր նշած օրինագիծը՝ նույնպես:

Երբ մենք խոսում ենք անցումային արդարադատության մասին, շատերը թյուր ըմբռնում են ունենում, որ պետք է լինի Լինչի դատաստան և այլ ձևերով այդ օրենքը պետք է բանեցվի: Բնականաբար դա այդպես չէ: Ինչ առաջարկվում է, նախ պետք է լինի հիմնավորված մայր օրենքով, լինի իրավական և օրենքի շրջանակում՝ հաշվի առնելով այն միջազգային պարտավորությունները, որոնք ունի ՀՀ-ն: Եթե մենք իրավական երկիր ենք, ապա ոչ մի գործընթաց չի կարող խաթարել այդ մեխանիզմը, բայց մենք տեսնում ենք, որ այսօր Հայաստանում մենք ունենք շատ համակարգային խնդիրներ, որոնք սովորական ընթացակարգով լուծելի չեն դառնում: Սա է պատճառը, որ անցումային արդարադատության էլեմենտները գալիս են մեզ օգնության և մենք փորձում ենք այդ տարրերը ներդնել օրենսդրական դաշտում: Մենք խնդիր ունենք արդարադատության համակարգում: Սա անժշտելի փաստ է և մենք գիտենք, որ՝ այո, հեղափոխությունը սկզբում իրականացվեց գործադիր մարմնում, հետո՝ օրենսդիր մարմնում:

Սա կարող է լինել սուբյեկտիվ կարծիք, բայց մեր դատական համակարգը կաղում է:  Մենք պետք է ունենանք արդարադատություն, որովհետև դրա հիմքով կարող ենք շարժվել առաջ: Ֆեմիդայի աչքերը այժմ ոչ միայն կապված են, այլ նաև ականջներն են փակ և որևէ բան չի շոշափվում:

-Ե՞րբ պատրաստ կլինի անցումային արդարադատության վերաբերյալ ԱԺ «Իմ քայլի» կամ ընդհանուր օրենսդիրի դիրքորոշումը:

-Ես չէի ցանկանա շտապել այս հարցում, որովհետև խնդիրը շատ զգայուն է: Մենք այժմ ուսումնասիրում ենք միջազգային փորձը և փորձում ենք այս ամենը տեղայնացնել: ՀՀ Սահմանադրությունը տալիս է այն իրավական երաշխիքները, որոնցով պետք է իրականացվեն երկրում գործընթացները: Հիմա մենք համակողմանի ուսումնասիրությունների արդյունքում փորձում ենք գտնել այն ելքերը, որոնք մեզ հնարավորություն կտան օրենքի սահմաններում գործել, բայց և այնպես, ստանալ այն մեխանիզմները, որոնք մեր արդի պայմաններում առավել քան անհրաժեշտ են:

-Վարչապետ ընտրվելուց առաջ Նիկոլ Փաշինյանը հաճախ էր խոսում Հակակոռուպցիոն անկախ ունիվերսալ մարմնի ստեղծման մասին: Սակայն այդ տարբերակը, կարծես թե, այժմ չի քննարկվում:

-Որովհետև մենք օրենքով սահմանված ունենք այն հակակոռուպցիոն մարմինը, որը պետք է ստեղծվի: Ինձ թվում է, սա կարող լինել հաջորդ փուլը: Այն ամենը, ինչ մենք ունենք ֆիքսված օրենքով, պետք է մինիմում ծրագիրը իրականացնել, որի հենքի վրա պետք է կառուցել և շարժվել առաջ: Տեսնում եք, որ այսօր մենք խնդիր ունենք ժամկետների մեջ տեղավորվելու և անգամ այդ հակակոռուպցիոն մարմնի ձևավորման գործընթացն է ձգձգվել: Դա շատ կարևոր և հստակ գաղափար է:

-Հանրային ելույթների և հրապարակախոսության դասընթացավար եք: Դա Ձեզ օգնո՞ւմ է:

–Կարծում եմ, որ օգնում է այնքանով, որ ելույթների կամ հստակ խոսքի կառուցման հարցում խնդիր չունեմ կամ որևէ կերպ կաշկանդված չեմ: Նախորդ տարիներին ունեցած իմ աշխատանքային փորձը, նաև հեռուստատեսությունում, դրան նպաստում է, բայց ինքնին Ազգային ժողովը ինձ համար ճառելու տեղ չէ: Ճառ ասելուց զատ պետք է զանգ կախենք ու հիմա եկել է դրա պահը:

-Մասնագիտությամբ իրավաբան եք, աշխատել եք նաև որպես լրագրող: Պատգամավոր Լուսինե Բադալյանն իր հայտնի գրառման մեջ լրատվամիջոցների ցանկ էր առանձնացրել, կոչ էր անում հարցազրույց չտալ այլ լրատվամիջոցների: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում և՛ որպես իրավաբան, և՛ որպես լրագրող:

-Էթիկորեն ճիշտ չեմ գտնի իմ գործընկերոջ ասածը մեկնաբանել, բայց կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր մարդ ունենալով իր մոտեցումները, սուբյեկտիվ կարծիքը, պետք է հասկանա, որ հանրային գործիչը հարավոր է, որ լայն քննադատությունների արժանանա: Սա է նաև ենթադրում այն քաղաքական պաշտոնը, որը մենք զբաղեցնում ենք: Այո, քննադատությունները լինեում են ցավոտ, հատկապես, երբ քննադատությունը հիմնավորված չի լինում: Բայց եթե դու հանրային գործիչ ես, ինչքան էլ պաշտպանված լինես օրենքով, դու ամեն պահի պատրաստ պետք է լինես, որ ցանկացած լրատվամիջոց քեզ կարող է թիրախավորել: Սա պետք է գիտակցել, երբ ստանձնում ես այս պաշտոնը:

Պատգամավորը կաշկանդված չէ իր կարծիքը արտահայտելու, մարդը այդպիսի կարծիք ունի և ազատ է իր խոսքի մեջ: Եթե այդպես է գտնում, ուրեմն իր դիտարկումները հիմնավորումներ չունեն:

-Ձեր գրառումներից մեկում նշել եք, որ ԶԼՄ-ները այսօր մանիպուլյացիաների շնորհիվ փորձում են շեղել ուշադրությունն առավել կարևոր թեմաներից՝ ստեղծելով արհեստածին և կեղծ օրակարգեր։ Կարող եք մի քանի օրինակ բերել և ասել, թե ինչի վրա ավելի շատ պետք է ուշադրություն դարձնեին:

–Քաղտեխնոլոգները օգտագործում են այս մեթոդն ամբողջ աշխարհում: Ոչ միայն ԶԼՄ-ներում, այլ նաև սոցիալական ցանցերում որոշակի տեղեկատվության սպրդում է լինում և դա թույլ է տալիս հանրային կարծիքը ուսումնասիրել, թույլ է տալիս շեղել բուն խնդիրներից, որոնք կան և որևէ հարցի շրջանակներում տարբեր անձանց է թիրախավորում:

Պարբերաբար մենք տեսնում ենք, որ համացանցում ինչ-որ թեմայի շուրջ բռնկում է հայտնվում, մի քանի օր քննարկվում է, հետո այդ ալիքը մարում է:

Գործազրկության բարձր մակարդակը, սոցիալական պայմանները, սրանք ինձ համար օրակարգային հարցեր են, իսկ այն երևույթները, որոնք կան և մենք դրանք բացառել չենք կարող, որոնց մասին շատ աղմուկ է բարձրանում՝ անտեղի, Դուք էլ կհամաձայնեք, որ դրանք կեղծ օրակարգեր են:

Իսկ մեդիամանիպուլյացիաները նոր հնարքներ չեն, ես չեմ հորինել: Սա հնարք է, որը բանեցվում է, շատ ճկուն կերպով է բանեցվում: Այլ հարց է, թե ինչպես է սա ընկալում լսարանը, ինչքանով է լսարանը պատրաստ դիմակայել այս երևույթներին:

Կեղծ օրակարգ է, օրինակ, վերջին խորհրդարանական լսումների ժամանակ տրանսգենդեր կնոջ ելույթը: Ես կուզեի, որպեսզի նույն պատրաստակամությամբ հանրությունը քննարկեր որևէ օրինագիծ, որը ընդունվում է. դրա դրական և բացասական կողմերը:

Վերջին արտահերթ նիստի ընթացքում 1-ին և 2-րդ ընթերցմամբ 3 օրինագիծ ընդունվեց: Կուզեի, որ որևէ քննարկում, գաղափարական հենքի վրա, ուղղված լիներ դրան: Պարզապես հասարակական հետաքրքրություն ներկայացնող թեմաների վրա կենտրոնանալը և սևեռվելը չեմ կարծում, որ դրական և լավ ազդեցություն կունենա, և չեմ կարծում, որ պատգամավորի գործառույթներից դա բխում է:

-Չե՞ք կարծում, որ այս դեպքում տրանսգենդեր կնոջ կողմից ասածը նույնպես կարևոր էր: Խոսք էր գնում բռնության, խտրականության և մի շարք քրեորեն պատժելի այլ հանցանքների մասին: Հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ 3-4 տարի հետո սեռական փոքրամասնությունների վերաբերյալ օրինագիծ մշակվի նաև Հայաստանում:

-Չեմ կարող ասել, բայց ես շատ լավ հիշում եմ, երբ քրեական օրենսգրքից ապաքրեականացվեց այդ հոդվածը և դա այս ինշխանությունների օրոք չէր: Ես նաև չեմ ժխտում այն հանգամանքը, որ յուրաքանչյուր մարդ ունի իրավունքներ, բայց որևէ մեկի իրավունքը չպետք է սահմանափակի այլոց իրավունքը: Եթե կան խնդիրներ, ապա թող դրանով զբաղվեն իրավապահ մարմինները, այլ հարց է, թե երկրի տարբեր հարթակները ինչ նպատակներով են ուղղորդվում և օգտագործվում:

-ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վահագն Հովակիմյանը խորհրդարանի ամբիոնից վերջերս հայտարարեց, որ ՀՀ քաղաքացին այլևս չի մտածում արտագաղթելու մասին:  Համաձա՞յն եք այս մտքի հետ:

-Մենք պետք է ամեն ինչ անենք, որ մարդիկ այդպիսի մտքեր չունենան: Ինչո՞ւ է արտագաղթում մարդ: Լավ կյանքից չի արտագաղթում: Նախ և առաջ քաղաքացին պետք է իրեն պաշտպանված զգա իր երկրում, պետք է ունենա աշխատանք, պետք է ունենա այն սոցիալական երաշխիքները, որ ինքը և իր ընտանիքի անդամները կարող են պաշտպանված լինել երկրում: Եթե ես չհավատայի այդ գաղափարին, այսօր ես այստեղ չէի լինի:

-Ծնունդով Գյումրիից եք: Հիմա Երևանո՞ւմ եք բնակվում:

-Լիագումար նիստերի և հանձնաժողովի նիստերի ընթացքում լինում եմ Երևանում, մնացած ժամանակը անցկացնում եմ Գյումրիում, որովհետև տարածքային ցուցակով ընտրված պատգամավորի համար կարևոր է կապ պահպանել ընտրողների հետ: Ընտանիքս բնակվում է Գյումրիում: Մի փոքր դժվար է, բայց աշխատանքը ստիպում է:

-Իսկ ինչպիսի՞ խնդիրներ են բարձրացնում ընտրողնեը:

–Հիմնականում սոցիալական խնդիրներ: Շիրակը Հայաստանի ամենաաղքատ ու գործազրկության մակարդակն ունեցող մարզն է և այստեղ սոցիալական խնդիրները շատ-շատ են: Մեր հարցազրույցի ժամանակ էլ նկատեցիք հերթական հեռախոսազանգը հնչեց: Մարդիկ աշխատատեղ են ուզում, որպեսզի կարողանան իրենց կարիքները հոգալ: Սա գուցե ԱԺ պատգամավորի գործառույթ չէ, նա չի կարող նրանց աշխատանքի տեղավորել, բայց ուղղորդել կադրային բանկ՝ կարող է: Դուք գիտեք, որ վարչապետի աշխատակազմը համալրվեց նոր կադրերով՝ նույն կադրային բանկից, որը շատերին հեքիաթների ժանրից էր թվում: Նախկինում խնամի-ծանոթ-բարեկամ ռեժիմն էր գործում և մարդիկ չէին էլ դիմում: Հիմա լավ է, որ այդ հավատը բարձրացել է և մարդիկ կարող ենք իրենց այս կերպ կարևորված զգալ պետության մեջ:

-Օրվա ընթացքում քանի՞ այսպիսի զանգ եք ստանում:

-Հստակ չեմ կարող ասել, բայց բավական քանակությամբ զանգեր, նամակներ և գրություններ ստանում ենք: Պատգամավորը նաև իր գործունեության ընթացքում հանդիպումներ է ունենում ընտրողների հետ: Մենք նման հանդիպումներ Գյումրիում արդեն ունեցել ենք, օրերը կտաքանան և Շիրակի մարզի այլ բնակավայրերում էլ կլինենք: Մենք ուղղակի օրենքի սահմանում ուղղորդում ենք: Մարդիկ չտիրապետելով օրենքներին, չունենալով իրավագիտակցություն՝ չգիտեն ինչպես հարցը լուծեն:

Ես ցանկացած նամակի ու գրության պատասխանում եմ, եթե անգամ ի վիճակի չեմ լինում օգնել, միևնույն է, անպայման արձագանքում եմ: Շատ կարևոր է, որպեսզի քաղաքացին իրեն գնահատված ու կարևորված զգա:

-Տեղյա՞կ եք, թե Ձեզ դիմած քանի քաղաքացի է աշխատանք գտել:

-Չեմ կարող ասել, որովհետև, անկեղծ ասած, չեմ հետևել, թե ինչ ընթացք է ունեցել գործընթացը: Ես չեմ օգնում ցուցանիշ գրանցելու համար: Այ տեսեք, 10 հոգի դիմել է, 9 աշխատանք են գտել, որովհետև իրապես դա պատգամավորի գործառույթը չէ:

 -Խորհրդարանում նոր մարդ եք: Կարո՞ղ եք Ձեր ընտանիքի մասին պատմել:

-Ընտանիքս ես, ամուսինս և իմ տղան ենք: Փոքր ընտանիք ենք, բայց ջերմ ենք, հետագայում հնարավոր է ընդարձակվենք: Աշխատանքը խանգարում է հետագա պլաններին: Համերաշխհ ընտանիք ենք, որտեղ կարևորը փոխադարձ հարգանք է և սա ինձ համար խիստ կարևոր է: Մեր ընատնիքում յուրաքանչյուր անձ, անկախ տարիքից ու սեռից, ունի ձայնի իրավունք: Շատ հարցեր մենք եռակողմ ֆորմատով ենք որոշում:

Իմ որդին, չնայած իր փոքր տարիքին, մեր որոշումների կայացման գործում իր գործուն դերակատարությունը ունենում է, երբեմն առանցաքային դերակատարությունն է ունենում: Ինձ համար շատ կարևոր է, որ վաղ տարիքից երեխան հասկանա, որ նա ՀՀ ազատ և անկախ քաղաքացի է:

Նախորդ տարի, երբ որդիս առաջին դասարան էր գնում, ես նման գրառում էի թողել. «Իմ որդին ՀՀ ազատ և անկախ քաղաքացի է, ով պաշտպանելու է իր իրավունքները»: Հեղափոխությունը դեռ չէր սկսվել:

Քաղաքացին դպրոցական նստարանից պետք է դա զգա:

-Կո՞ղմ էին Ձեր ընտանիքի անդամները պատգամավոր դառնալու Ձեր ցանկությանը:

-Երբ արդեն պատգամավոր էի ընտրվել, ասում էինք, որ գնալու եմ Երևան և այլն, որդիս ասում էր. «Ես չեմ հասկանում, դու Երևանի պատգամավո՞ր ես ընտրվել: Իսկ դու ինձ հարցրե՞լ էիր»: Հասկանալով, որ բուն աշխատանքը ծավալվելու էր Երևանում, մի փոքր ընդդիմացավ: Ամուսինս և ծնողներս թողել են այս պատասխանատու որոշումը ինձ: Երբ ես համաձայնեցի ստանձնել Շիրակի մարզի մարզպետի խորհրդականի պաշտոնը, արդեն ենթադրվում էր, որ սա քաղաքական ուղի մտնելու առաջին քայլը պետք է լինի:

Հարցազրույցը` Եվգենյա Համբարձումյանի
Լուսանկարները՝ Զաքար Իսկանդարյանի
Նախագծի մտահաղացման հեղինակ` Կարեն Զադոյան