Մայրանալ պատրաստվող նոտար Տաթևիկ Մինասյանի համար իր տան անդամներն են եղել մասնագիտության ընտրության և ոգեշնչման աղբյուրը, ինքն էլ կլինի իր աղջկա և ապագա բալիկի համար գործունյա կնոջ լավ օրինակ: Իրավաբան.net-ի հետ զրույցում նոտարը պատմել է իր աշխատանքի ընտրության, դրա դժվարությունների ու հետաքրքրությունների մասին:

-Տաթևիկ, ո՞րն է եղել ձեր մասնագիտական կողմնորոշման, իսկ ավելի ուշ՝ նոտարական համակարգում ընդգրկվելու ցանկության կողմնորոշիչը:

-Տանն իրավաբաններ ունենք ու ոլորտը դրա համար է ինձ գրավել: 2015 թվականին ավարտել եմ Երևանի պետական համալսարանը, իսկ հետո որոշեցի որպես նոտարի օգնական աշխատել (Տաթևիկ Մինասյանը որպես նոտարի օգնական է աշխատել 2014-2017 թթ-ին՝ «Շենգավիթ» նոտարական տարածքում,-հեղ.), ու ժամանակի ընթացքում ավելի մոտիկից ծանոթացա աշխատանքին, սիրեցի այդ աշխատանքը: Դժվար աշխատանք է, շատ պատասխանատու, որովետև գործ ունես քաղաքացու, նրա շահերի հետ և շատ խնդիրների հետ ես առնչվում: Դու պետք է կարողանաս յուրաքանչյուր քաղաքացու խնդրին ավելի լավ ծանոթանալ, որպեսզի դրան ճիշտ լուծում տաս: Բայց, այնուամենայնիվ, այդ պատասխանատվության հետ մեկտեղ ես շատ սիրում եմ իմ աշխատանքը և յուրաքանչյուր քաղաքացու գոհունակության խոսքն ինձ ավելի է ոգևորում, պարտավորեցնում է, որ դու էլ ավելի աշխատես քեզ վրա, հարստացնես գիտելիքներդ և այլն:

-Նշում եք, որ տանն իրավաբաններ կան, նրա՞նք են ազդել Ձեր մասնագիտության ընտրության հարցում:

-Ոչ, աշխատանքի ընտրության հարցը եղել է իմը: Որովհետև ես էի աշխատելու այս ուղղությամբ ու ամբողջ պատասխանատվությունն իմն էր, բայց ուղղորդելու առումով, իհարկե, ունեցել են իրենց դերը, մասնավորապես ոլորտի ընտրությանը: Երբ դու փոքր տարիքից ականատես ես լինում ոլորտի և՛ նրբություններին, և՛խննդիրներին ու հետաքրքրություններին, արդեն նաև քեզ մոտ էլ է հետաքրքրություն առաջանում:

-Տարբեր քաղաքացիների հետ ինչ-ինչ խնդիր կարող են առաջանալ, ո՞րն է դրանցից առավել շատ հանդիպում և առավել հաճախ քաղաքացիները ի՞նչ սխալներ են թույլ տալիս:

-Շուրջ 2 տարի է, ինչ իրավաբանական փաստերի հաստատումը մեզ մոտ ներդրվել է և այստեղ հիմանական խնդիրն առաջանում է ժառանգության 6-ամսյա ժամկետի բացթողնման հետ կապված: Քաղաքացիների մոտ հիմնականում այն թյուրըմբռնումն է, որ եթե ժառանգատուն մահացել է և ունի ժառանգներ, ապա ժառանգությունը մեխանիկորեն է անցնելու ժառանգներին: Առավելապես նշում են, որ ժառանգատուն ունի ողջ մնացած ամուսին կամ կին և առաջնահերթության դեպքում անպայման պետք է հենց նրան անցնի, բայց այդպես չէ: Պետք է 6-ամսյա ժամկետում դիմեն նոտարին ժառանգությունն ինչպես ընդունելու, այնպես էլ դրանից հրաժարվելու համար:

Խնդիր առաջանում է նաև, երբ նոտարին են դիմում «ուշացած». քաղաքացին, ում անունից պետք է վավերացվի գործարքը՝ գտնվում է անգիտակից վիճակում, կամ ասենք չի հասկանում իր գործողությունների նշանակությունը կամ հիշողության հետ խնդիրներ ունի: Ես պրակտիկայում առնչվել եմ այնպիսի դեպքերի, երբ հստակ պատասխանում են իմ կողմից տրված հարցերին, բայց մի հարցի պարագայում զգում ես, որ հիշողության հետ խդիր կա, քաղաքացին չի հասկանում, թե իրականում ինչ է ուզում անել: Մի անգամ տատիկի թոռնիկ էր դիմել՝ նշելով, որ ուզում է տատիկն իրեն նվիրի բնակարանը: Մենք պայմանագիրն ուսումնասիրեցինք, նախօրոք ամեն ինչ հավաքագրեցինք, որպեսզի տատիկին էլ շատ չտանենք-բերենք գրասենյակ: Ուզել էի նաև տատիկի ամուսնության վկայականը, պապիկի մահվան վկայականը, քանի որ նշել էին, որ պապիկը մահացել է: Բոլոր փաստաթղթերը ձեռքս են, այդ թվում՝ պապիկի մահվան վկայականը, ու տատիկի հետ առանձին խոսում եմ, ու մեկ էլ տատիկն ասում է՝ ամուսինս տանը նստած է, էլ ու՞ր պետք է լինի: Մինչ այդ բոլոր հարցերիս հստակ պատասխանել էր, բայց երբ հարցը հասավ ամուսնուն՝ էլ ոչ մի բան չէր հիշում:

-Նման դեպքերում ինչպե՞ս եք փորձում ելք գտնել: 

-Բնականաբար, նման պարագայում գործարքը ենթակա չէ վավերացման, որովհետև յուրաքանչյուր փաստաթղթի տակ, երբ դու դնում ես քո կնիքը, վերցնում ես նաև այդ փաստաթղթի ու հետագա հարցերի պատասխանատվությունը քեզ վրա:

-Խոսեցինք իրավաբանական փաստի հաստատման մասին. Ձեր պրակտիկայում, նման փաստաթղթեր շա՞տ եք հաստատել: 

-Թվով կդժվարանամ նշել այժմ, թե քանի իրավաբանական փաստ եմ հաստատել: Այնպես չէ, որ հիմա նոտարները չեն իրականացնում իրավաբանական փաստերի հաստատումը, սկզբում, իհարկե, մի փոքր դժվարություններ կային այդ ոլորտում, բայց ամեն դեպքում հիմա և՛ ես, և՛ իմ կոլեգաներից շատերը հաստատում ենք իրավաբանական նշանակության փաստեր, այդ թվում ես հաստատել եմ մի շարք փաստեր, օրինակ՝ տիրապետման եղանակով ժառանգության ընդունելու վերաբերյալ, ազգակցական հարաբերությունների վերաբերյալ, փաստաթղթի պատկանելիության վերաբերյալ: Պետք է նշեմ այն կարևոր հանգամանքը, որ, սովորաբար, նոտարներին դիմում ու խնդիր է առաջացնում: Առաջին հերթին, նոտարը չի վավերացնում անձնագրերի և զինվորական փաստաթղթերի պատկանելիությունը և միևնույն ժամանակ նոտարը վավերացնում է իրավաբանական փաստի հաստատումն այն դեպքում, երբ դա բխում է փաստաթղթերում առկա տվյալներից: Այսինքն, «Նոտարիատի մասին» օրենքի 81.1 հոդվածն  (Հոդված 81.1 Իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստեր հաստատելը) առաջադրում է մի շարք պայմաններ, որոնք պարտադիր են նոտարական կարգով իրավաբանական փաստի հաստատման համար: Սովորաբար, դիմում են այն դեպքում, երբ ուղղակի ՔԿԱԳ-ից չեն ստացել ինչ-որ տեղեկանք, կամ ավելի սեղմ ժամկետում են ուզում ստանալ այդ փաստի հաստատումը, ինչի հնարավորությունն օրենքը մեզ չի տալիս: Պետք է փաստը լինի անվիճելի, պետք է ուրիշ այլ ձևով քաղաքացին չունենա հնարավորություն այդ փաստի հաստատման համար, դա բխի փաստաթղթերում առկա տվյալներից և չլինի նյութաիրավական նորմերի պահանջների անհամապատասխանություն:

-Գործարքի արժեքը կարո՞ղ է նոտարի վավերացման մերժման հիմք լինել: 

-Բոլորովին, առաջին հերթին գումարը հիմք չէ աշխատանքս իրականացնելու համար: Դու պետք է կարողանաս քաղաքացուն օգտակար լինել, եթե դու գումար գանձես ու մատուցես ոչ ճիշտ ծառայություն, բնականաբար, հետևանքը լավ չի լինի: Այս պարագայում եթե քաղաքացին այլ ձևով հնարավորություն չունի իրավաբանական փաստի հաստատման համար և ինձ բերում է ապացույցներ, ես, իհարկե, հաստատում եմ այն, եթե, իհարկե, դա իմ իրավասության ներքո է ու քաղաքացուն չենք ուղարկում դատարան: Եթե անգամ քաղաքացին գնում է դատարան, դատարանը հետ է վերադարձնում գործը՝ պատճառաբանելով, որ դեռ կա նոտարի մոտ անցնելու փուլը: Գումարը բոլորովին դեր չի խաղում:

-Վերջերս նաև համակարգում ներդրվեց երդման ինստիտուտը: Շատերը չգիտեն, թե ինչ է դա: Մի փոքր կմանրամասնե՞ք:

-Մեզ մոտ հիմնականում դա կիրառվեց դատավորների քննության առումով, մասնավորապես, մեզ դիմեցին ապագա դատավորների թեկնածուները, և քանի որ իրենց ընդունելության գործերի փաստաթղթերի ցանկում անհրաժեշտ է նաև նոտարի կողմից հաստատված երդման հավաստիացումը: Այստեղ, առնվազն երկու վկայի ներկայությամբ անձը երդվում է, վկաները ստորագրությամբ հավաստում են, որ հայտարարությունը և երդման հավաստիացումը կատարվել են իրենց ներկայությամբ:

Ես ինքս առայժմ կիրառել եմ միայն դատավորների թեկնածուների փաստաթղթային ցուցակի հետ կապված:

-Ձեր պրակիտիկայի ընթացքում, անգամ երբ դուք դեռ նոտարի օգնական էիք, որևէ ձևով ինչ-որ քաղաքացի փորձե՞լ է ձեզ զրպարտել, վիրավորել, կամ սպառնալ: 

-Ո՛չ զրպարտել են, ո՛չ էլ սպառնացել: Կարևոր է, որ ժամանակի ընթացքում վստահությունը նոտարների նկատմամբ չնվազի: Երբ քաղաքացին դիմում է քեզ, հատկապես երբ դու նոր ես ոլորտում, վստահության հարց է լինում: Բայց, ժամանակի ընթացքում, երբ դու բացատրում ես նրան օրենքի իրավական հետևանքները, իր ուզած գործարքի նպատակի հետևանքը և այլն, վստահությամբ է լցվում: Հետո երբ արդեն 2-րդ անգամ է քեզ դիմում, դա քեզ է ոգևորում:

Զրպարտել չէ, բայց լինում է, որ քաղաքացին ու նոտարն իրար չեն հասկանում. իմ պարագայում նման դեպք չեմ ունեցել: Մենք մեր գործունեությունը, առաքելությունն իրականացնելիս միշտ պետք է ցուցաբերենք զսպվածություն, որպեսզի նոտար-քաղաքացի սահմանը չհատվի և հանկարծ այլ անցանկալի հետևանքներ ի հայտ չգան:

-Փաստաբանների պալատը և արդարադատության նախարարությունը հանրային քննարկման են ներկայացրել մի նախագիծ, որով առաջարկվում է փաստաբանին և նոտարին զրպարտելը, վիրավորելը, նրան կամ նրա ընտանիքի անդամներին սպառնալը քրեականացնել: Դուք կո՞ղմ եք սրան: 

-Քրեականացնելը խիստ է: Բայց ամեն դեպքում դրա հիման վրա կմնա նոտարի նկատմամբ հարգանքը:

-Ձեզ համար նոտարի առաքելությունն առաջին հերթին ո՞րն է: 

-Ինձ թվում է նոտարի առաքելությունն առաջին հերթին քաղաքացուն օգտակար լինելն է՝ ճիշտ խորհուրդներով, որովհետև գործարքը վավերացնելիս մեզ վրա նաև դրված է պարտականություն՝ բացատրել գործարքի իրավական հետևանքները, թե ինչի կարող է դա հանգեցնել: Օրինակ, նվիրատվության գործարքը վավերացնելիս մենք քաղաքացուն ներկայացնում ենք, որ դրա պետական գրանցումն իրականացնելիս կզրկվի սեփականության իրավունքից և հետագայում արդեն հետ ուզել, զղջալ չի լինի: Ինձ մոտ եղել է դեպք, երբ քաղաքացին եկել ու ասում էր, որ ուզում է նվիրատվություն անի, բայց երբ ես իրեն բացատեցի, որ նվիրելուց հետո ինքը կզրկվի սեփականության իրավունքից, իսկ, օրինակ, կտակի պարագայում կշարունակի մնալ իր գույքի սեփականատերը, նա որոշեց կտակ անել, քանի որ նրա իրական մտադրությունը կտակն էր, այլ ոչ նվիարտվությունը:

-Ո՞րն է «թոփ 1» խնդիրը, երբ քաղաքացիները դիմում են Ձեզ:

-Ժառանգությունը:

-Ըստ ձեզ, քաղաքացիներին բավարարված տեսնելու, նրանց խնդիրը լուծելու համար նոտարի համար առաջին նախապայմանը ո՞րն է:

-Ճիշտ իրավախորհրդատվություն մատուցելը, փաստաթղթային այդ ցուցակի պատճատով քաղաքացու քաշքշուկի մեջ քիչ ընկնելու արդյունքում հավաքագրելը: Քաղաքացու համար «մեկ պատուհան» սկզբունքով սպասարկվելու հնարավորությունը, որը մենք ունենք Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի հետ՝ մեծ առավելոություն է: Երբ նա գիտի, որ մտնելու է նոտարական գրասենյակ և մի նոտարական գրասենյակից կկարողանա ստանալ և միասնական տեղեկանք և սեփականության նոր վկայական, անշարժ գույքի հետ կապված ցանկացած գործարք, սա մեծ գոհունակություն է առաջացնում քաղաքացու մոտ: Բնականաբար, սա ևս նպաստում է նրան, որ քաղաքացին այստեղից դուրս գալով էլի ցանկություն կունենա վերադառնալ:

-Եղե՞լ է դեպք, որ քաղաքացիները բողոքեն նոտարական ծառայությունների համար սահմանված գներից:

-Ինձ մոտ չի եղել:

-Քանի որ հիմա բոլոր կառույցներում խոսում են կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին, կասե՞ք՝ Ձեր պրակտիկայում եղե՞լ է դեպք, որ այս կամ այն գործարքը կատարելու համար փորձեն որևէ կերպ «շնորհակալություն» հայտնել կամ հենց բացահայտ կաշառք առաջարկեն:

-Մեր համակարգը կոռումպացված չէ և, փառք Աստծո, ինձ որևէ քաղաքացի չի դիմել նման խնդրով կամ առաջարկով: Մենք պատասխանատու աշխատանքի մեջ ենք, և որևիցե գումար, որևիցե այլ բան չի կարող հետագայում քեզ ազատել պատասխանատվությունից:

-Նոտարի աշխատանքը Ձեր անձնական կյանքից ի՞նչ է խլում:

-Մի փոքր դժվարանում եմ համատեղել անձնական կյանքս ու աշխատանքս, հատկապես հիմա (Տաթևիկ Մինասյանն իր երկրորդ բալիկին է սպասում), բայց փորձում եմ այնպես անել, որ մեկը մյուսին չխանգարի, որովհետև ունեմ բալիկ, ով ուշադրություն է պահանջում: Ամեն դեպքում փորձում եմ, կարծում եմ, ստացվում է:

-Ձեր ամուսինն ինչպե՞ս է վերաբերում աշխատանքային գործունեությանը:

-Ամուսինս ինձ ամեն հարցում աջակցում է. թե՛ աշխատանքային, թե՛ մնացած հարցերում: Իր հետ կապված ոչ մի խնդիր չեմ ունեցել, որ դեմ լինի կամ նեղվի ուշ գնալուս համար: Աշխատում եմ շատ ուշ չգնալ էլ, մեր աշխատանքը սկսվում է առավոտյան ժամը տասից, ավարտվում՝ վեցին, եթե քաղաքացիների հետ կապված որևէ խնդիր չի լինում, ժամանակին եմ ավարտում աշխատանքս: Բնականաբար, ընտանիքն իր տեղն ունի, ինձ սպասում են:

-Հետագայում կփորձե՞ք որևէ ազդեցություն ունենալ երեխաների մասնագիտության ընտրության հարցում:

-Ազդեցություն չէ, բայց ուղղորդել՝ միգուցե: Երբ աղջիկս ինձ տեսնում է, այստեղ գալս, աշխատանքս և այլն, արդեն իսկ իրեն ոգևորում է: Իրեն երբ հարցնում են՝ ի՞նչ ես դառնալու, ասում է՝ այն, ինչ որ մամաս է դարձել:

-Բալիկի ծնունդից հետո կվերադառնա՞ք աշխատանքի:

-Այո:

-Ի՞նչ եք կարծում՝ Հայաստանում դեռ կան  կանանց և հատկապես մայրանալ պատրաստվող կանանց համար խնդիրներ աշխատելու հարցերում:

-Կարծում եմ դեռ կա. բայց դա արդեն քիչ մակարդակի է հասցվել: Իմ ծանոթների շրջանակում չեմ հանդիպել այնպիսի աղջիկների, ովքեր մայրանալուց հետո զրկվել են աշխատելու հնարավորությունից: Հակառակը ամուսինները և ընտանիքի մյուս անդամները փորձել են աջակցել, որպեսզի իրենք ևս կայանան իրենց մասնագիտության ասպարեզում:

Ալիսա Չիլինգարյան

Լուսանկարները՝ Զաքար Իսկանդարյանի