«Նոտարական աշխատանքը սկսել եմ սովորել զրոյից, կարելի է ասել այբուբենից»,-Իրավաբան.net–ի «Հայաստանի նոտարները» շարքի շրջանակում մեզ հետ զրույցում նշում է ՀՀ արդարադատության նախարարության Երևանի «Շենգավիթ» նոտարական տարածքի նոտար Սիրվարդ Գևորգյանը: Երիտասարդ նոտարը երկու փոքրիկ ունի, սակայն նշում է, որ հնարավոր է հիանալի համադրել ընտանիքն ու կարիերան՝ չվնասելով ու չանտեսելով երկուսն էլ:
-Սիրվա՛րդ, Դուք 2000 թ-ից սովորել եք ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետում, ստացել նաև մագիստրոսի աստիճան: Մի քանի տարի դադարից հետո ուսումը շարունակել եք Հայասատանի ամերիկյան համալսարանում և նորից՝ իրավաբանություն: Դադարը հանգստի շրջա՞ն էր:
-2005թ-ին ԵՊՀ-ում արդեն մագիստրատուրայում սովորելու ընթացքում զուգահեռ նաև աշխատել եմ ֆինանսների նախարարության իրավաբանական վարչությունում՝ 4 տարի, հետո 5 տարի Ազգային ժողովում, հետո ծնվեց բալիկս: Ես ֆիզարձակուրդ գնացի, որոշեցի առիթից օգտվել ու այդ ընթացքում ընդունվել Ամերիկյան համալսարան: Վաղուց էի ուզում, բայց աշխատելուն զուգահեռ մի քիչ դժվար էր սովորելը: Ֆիզարձակուրդիս ժամանակն օգտագործեցի երկրորդ անգամ մագիստրատուրայում սովորելու համար:
-12 տարի աշխատել եք պետական համակարգում: 2017թ-ի սկզբին աշխատանքի անցաք նոտարական համակարգում: Աշխատանքի փոփոխության անցումը դժվա՞ր էր:
-Նոտարական համակարգում աշխատելս մի քիչ արագ ստացվեց: Ես չէի պլանավորել սա: Պետական համակարգում սկսել եմ առաջատար մասնագետից ու աստիճանաբար հասել մինչև արդարադատության նախարարությունում աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալի պաշտոնին: Ես, ավելի սովոր լինելով կոլեկտիվ աշխատանքին, ավելի աշխույժ աշխատանքին, ըստ էության, իմ աշխատանքը միշտ պատկերացրել եմ պետական համակարգում: Երբ առաջարկ եղավ նոտար նշանակվելու համար, ինձ մոտ մի քիչ դժվար էր որոշում կայացնելը, ես չգիտեի՝ կարո՞ղ եմ նոտար աշխատել, թե՝ ոչ: Շատ իրավաբաններ ավարտում են ու երազում նոտար դառնալ, ինձ մոտ իրականում այդպես չի եղել: Ուղղակի ստացվեց այդպես ու որոշեցի փորձել: Հուսով եմ, որ ամեն ինչ լավ կլինի, դեռ ստացվում է, մոտ 7 ամիս է աշխատում եմ:
Ինձ համար դժվար էր հատկապես սկզբում, որովհետև այս գործը ես սկսել եմ զրոյից: Աշխատանքը բավականին յուրահատուկ է իր բնույթով. աշխատանք քաղաքացիների հետ, որտեղ յուրաքանչյուրը անհատական մոտեցում է պահանջում, միայն մասնագիտական գիտելիքները բավարար չեն:
-Ի՞նչ առանձնահատկություններ կան այս ոլորտում:
-Պետք է համբերություն, ցանկություն, պատրաստակամություն յուրաքանչյուր քաղաքացու հետ շփվելու, յուրովի մոտենալու հարցին: Մի քիչ դժվար է իրականում: Պատասխանատու աշխատանք է շատ: Եթե փաստաթղթի վրա դու դնում ես քո կնիքը և քո ստորագրությունը, դու արդեն քեզ վրա ես վերցնում ողջ պատասխանավությունը, թե այդ քաղաքացու հետ հետագայում ինչ կարող է լինել: Ավելի պարտավորեցնող, պատասխանատու է նոտարի աշխատանքը, քան մյուս վայրերում, որտեղ աշխատել եմ:
-Քաղաքացիները հիմնականում ի՞նչ սխալներ են թույլ տալիս նոտարական գրասենյակ դիմելիս:
-Եղել է, որ շատ ժամանակ մարդիկ փորձել են, օրինակ, անձնագրի պատճենով աշխատել, գործարք իրականացնել, պատճառաբանել են, թե անձնագիրը դեսպանատանն է, և այլն: Չիմացության պատճառով շատ է լինում, որ առանց փաստաթղթի բնօրինակի գան: Բնականաբար, այս դեպքում մենք մերժում ենք, ոչ մի գործարք չենք անում, մինչև փաստաթղթի բնօրինակը չտեսնենք:
Վերջին տարիներին մարդկանց իրավագիտակցությունը բավականին բարձրացել է: Ի տարբերություն մոտ 10 տարի առաջվա՝ իրավիճակը շատ է փոխվել: Ամենապարզ օրինակը, մարդիկ չգիտեին, որ նման հաստատություններ գնալիս անձնագիր պետք է վերցնեն իրենց հետ: Հիմա բավականին ինֆորմացված են, կամ եթե ինչ-որ բան չգիտեն՝ նախապես զանգում են, հարցնում, ճշտում, թե գալուց ի՞նչ պետք է իրենց մոտ ունենան, նոր գալիս են:
Որպես նոտար աշխատանքային 7 ամիսների ընթացքում ինձ մոտ եղած գործերի վիճակագրության համաձայն,՝ամենաքիչ իրազեկվածությունը կապված է լինում ժառանգական գործերի հետ: Մարդկանց մոտ տպավորություն է, որ եթե իրենց ծնողը մահանում է, իրենք ավտոմատ կերպով ժառանգ են դառնում: Այս կերպով մնում են տարիներ շարունակ, և պահ է գալիս, որ ուզում են տունը վաճառել, գրավ դնել, պարզվում է, որ մահացածի անունով է տան սեփականության վկայականը, ու սկսվում են խնդիրները:
Մինչդեռ, մեխանիկորեն ոչ մի անձ ժառանգ չի դառնում: Ցանկացած դեպքում կտակը կա, թե՝ ոչ, 6-ամսյա ժամկետում պետք է հանգուցյալի ժառանգները մոտենան նոտարին և դիմում ներկայացնեն ժառանգության ընդունման կամ ժառանգությունից հրաժարվելու վերաբերյալ:
Այս ժամկետը բաց են թողնում 10 քաղաքացուց երևի թե 8-ը: Հետո գործն անցնում է արդեն դատական համակարգ և այլն:
-Իրազեկվածության պակասի հետևանքով նման դեպքերում ի՞նչ արձագանքներ եք ստանում:
-Շատերը կարծում են, թե նոտարն է հատուկ ձգձգում գործընթացը, որ գումար ստանա դրա դիմաց, ոմանք ասում են՝ երկիրը երկիր չի, սա ի՞նչ կարգ է, եթե ես եմ իմ ծնողի երեխան, էլ ո՞վ պետք է ժառանգ լինի, ու նմանատիպ այլ բաներ: Բացատրում ես, շատ ժամանակ չեն հասկանում: Ժառանգության հետ կապված օրեսդրական շատ լավ կարգավորում ունենք, կասեի՝ բաց չունենք այստեղ: Ամենը գալիս է մարդկանց իրազեկվածության պակասից:
-Դուք նշում եք, որ նման խնդիրների դեպքում գործերը հաճախ դատարան են հասնում, այժմ դատարանների ծանրաբեռնվածությունը թեթևացնելու համար նոտարները լիազորվել են նաև իրավաբանական փաստ հաստատել: Ի՞նչ եք կարծում՝ այս ինստիտուտը գործում է:
-Ինստիտուտը գործում է, միանշանակ: Ես ինքս արդեն մի քանի անգամ հաստատել եմ իրավաբանական փաստ՝ ժառանգության տիրապետման փաստի հաստատման հարց էր: Ուղղակի այստեղ խնդիրն այն է, որ քաղաքացին էլ պետք է պատշաճ ներկայացնի բոլոր փաստաթղթերը, որ հնարավոր լինի հաստատել տիրապետման փաստը:
-Փաստաբաններից երբեմն կարծիքներ ենք լսում, որ շատ նոտարներ չեն տիրապետում այս ինստիտուտին, ու, միևնույն է, բազում գործեր դատարան են հասնում:
-Չեմ կարծոււմ, որ գիտելիքի պակասի խնդիր կա: Հավանաբար, փաստաթղթերի պակաս է միգուցե եղել, դրա համար չեն հաստատել: Ես էլ մինչև հիմա մի քանի անգամ իրավաբանական փաստ հաստատել եմ ժառանգության հետ կապված խնդրով միայն, ուրիշ հարցերի համար դիմումներ դեռ չեն էլ եղել:
-Ի՞նչ կասեք էլեկտրոնային համակարգի ներդրման մասին: Արդյո՞ք այն արդյունավետ էր:
-Իմ պրակտիկայում դեռ չի եղել, որ քաղաքացին էլեկտրոնային դիմում ներկայացնի: Բոլորը նախընտրում են, ավանդույթի համաձայն, անձամբ բերել, ներկայացնել փաստաթղթերը: Երևի դրա համար էլ ժամանակ է պետք, որ մարդիկ սովորեն:
Իսկ նոտարների համար ավելի հեշտ է աշխատել էլեկտրոնային համակարգով: Մենք միևնույն է մեր գործերը մուտք ենք անում համակարգ: Այն համակցված է անձնագրային բաժնի հետ, ՔԿԱԳ-ի հետ, ռեգիստրի հետ, և ավտոմատացված համակարգը շատ հեշտացնում է աշխատանքը:
-Ամանորի տոների հետ կապված նոտարների աշխատանքն էլ է ծանրաբեռնվու՞մ:
-Չէի ասի, որ սեզոնային աշխատանք է: Բայց նշեմ, որ դեկտեմբերի սկզբին որոշ ակտիվություն նկատվում էր, միգուցե նրանից է, որ արտագնա աշխատողներն այդ ժամանակահատվածում Հայաստան են վերադառնում:
-Դուք ինչպե՞ս եք նշում Ամանորը:
-Այդ առումով մի քիչ ավանդապահ եմ: Սիրում եմ անցկացնել ընտանիքում, ծնողներիս, երեխաներիս հետ:
-Երկու փոքրիկ ունեք, Ձմեռ պապի դերն ո՞վ է ստանձնում:
-Հատուկ նման դեր չենք ունենում: Մեզ մոտ Ձմեռ պապիկը գալիս է գիշերը, երբ բոլորը քնած են:
-Այս տարի Ձմեռ պապից ինչ-որ ակնկալիքներ ունե՞ք:
-Ես միշտ ունենում եմ ակնկալիքներ, երազանքներ, սպասումներ, որոնք միշտ իրականություն են դառնում: Հուսով եմ 2018 թ-նն էլ բացառաություն չի լինի: Անհամեստություն թող չթվա, բայց իմ ցանկությունները միշտ կատարվել են: Միգուցե այդ նույն տարում չի եղել, սակայն հաջորդ տարիներին դա կոմպեսացվել է:
Ալիսա Չիլինգարյան
Ֆոտոշարքը՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի
