Հոկտեմբերի 10-ին պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Դավիթ Անանյանի ծննդյան օրն էր և այդ օրը Իրավաբան.net-ը հանդիպեց նրան:

Նա պետական համակարգում է 2016 թվականից: Կարեն Կարապետյանի կառավարությունում ֆինանսների փոխնախարար էր, իսկ այս տարվա մայիսի 18-ին նշնակվեց ՊԵԿ նախագահ: 2004 թվականից առ այսօր դասավանդում է ՀՀ տար­բեր բուհերում:

Իրավաբան.net-ը Դավիթ Անանյանի հետ զրուցել է «Հարցազրույց գործադիր մարմնի անդամի հետ» շարքի շրջանակում՝ նրա զբաղեցրած պաշտոնի, գործունեության,  համակարգի խնդիրների և օրենսդրական փոփոխությունների մասին:

-Պետական պաշտոն զբաղեցնելուց առաջ մասնավոր ոլորտում եք Ձեր գործունեությունը ծավալել: Ո՞րն էր պատճառը, որ համաձայնեցիք անցնել պետական աշխատանքի:

-Ոլորտային առումով ոչինչ չի փոխվել, որովհետև ես վերջին 26 տարին զբաղվում եմ իմ գործով. հարկային մասնագետ եմ: Մատուցել եմ հաշվապահական և հարկային ծառայություններ: 2016 թվականի հոկտեմբերին, երբ ես առաջարկ ստացա և եկա պետական ծառայության, ունեի որոշակի պլաններ ոլորտում, որոնք ձևավորվել են տասնամյակների ընթացքում, և նախարարությունում աշխատանքի անցնելով ես կարող էի ծառայել իմ մասնագիտությանը:

Կար որոշակի զարթոնք նաև այն ժամանակ, երբ ձևավորվում էր Կարեն Կարապետյանի կառավարությունը: Ես եկա շատ-շատ անձանց հետ, որոնք մտադրություն ունեին որոշակի բան փոխելու:

Պետական ծառայության անցնելու հիմնական պատճառը մասնագիտությանս նկատմամբ իմ պարտավորվածությունն է եղել: Կարելի էր անել այն, ինչը տարիների ընթացքում կուտակվել էր, և ես հնարավորություն ունեի դա ի կատար ածել:

-Ինչպե՞ս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Ձեզ ընտրեց պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահի պաշտոնում:

-Մենք նախկինում էլ ենք իրար ճանաչել: Նաև Ազգային ժողովում ենք որոշակի շփումներ ունեցել: Նիկոլ Փաշինյանը, երբ պատգամավոր էր, ակտիվ մասնակցություն է ունեցել օրենսդրական նախագծերի քննարկմանը, շփումներ եղել են, և ձևավորվել էին գործընկերային հարաբերություններ: Բոլորը, ինչպես նաև վարչապետը գիտեր, որ ես քաղաքականությամբ չեմ զբաղվում: Չեմ եղել որևէ կուսակցության, քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ: Իմ ապաքաղաքական և պրոֆեսիոնալ լինելը, ինչպես նաև նախկինում անձնապես ծանոթ լինելը նպաստեցին, որպեսզի ինձ վարչապետը այդպիսի առաջարկ անի, որը ես մեծ սիրով ընդունել եմ:

-Նախկին կառավարությունում Դուք պետական ծառայության անցաք նո՞ւյն որակների համար:

-2016-ին ինձ պետական պաշտոնի առաջարկ է արել Վարդան Արամյանը, որին ես ճանաչում եմ շատ վաղուց: Եվ այո, Վարդան Արամյանը ինձ հրավիրել է բացառապես իմ պրոֆեսիոնալ ունակությունների համար: Այն ժամանակ էլ իմ ապաքաղաքական լինելը ինձ չի խանգարել, որպեսզի ես պաշտոն ստանամ:

Բոլորն էլ իմացել են, նաև Հայաստանի հանրապետական կուսակցությունում, որ ես որևէ կուսակցության անդամ չեմ և չեմ էլ պատրաստվում լինել: Այն ժամանակ էլ դա չի խանգարել իմ աշխատանքին, հիմա առավել ևս չի խանգարում, որովհետև ապակուսակցական և պրոֆեսիոնալ լինելը շատ ավելի հեշտ է:

-Ձեր կարծիքով, ԱԺ արտահերթ ընրություներից հետո կշարունակե՞ք պաշտոնավարել:

-Վստահաբար կարող եմ ասել, որ հաստատ կմնամ ոլորտում: Կարևոր չէ՝  պետական պաշտոն կունենամ, թե՝ ոչ: Ես կլինեմ հարկային ոլորտում և կզբաղվեմ հարկային ու հաշվապահական խորհրդատվությամբ:

-Պետական եկամուտների կոմիտեում վերջին շրջանում մի շարք աղմկահարույց նշանակումներ կատարվեցին: Շատերը Ձեզ մեղադրեցին նախորդ «իշխանությունների մարդ» լինելու համար: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

-Եթե մենք վերցնենք ու համարենք, որ որևէ բարեկամական կապ չենք հանդուրժում նախկին իշխանավորների հետ, մենք հնարավոր է, որ պրոֆեսիոնալիզմի սուր պակաս ունենանք: Մենք առաջնորդվում ենք անձի պրոֆեսիոնալիզմով՝ առանց հետաքրքրվելու, թե այդ անձի կապերը ինչ աստիճանի են կամ ինչպիսի բարեկամական կապեր կան: Ուղղակի օրենսդրությամբ կան որոշակի սահմանափակումներ, այդ սահամանփակումների շրջանակը ուսումնասիրում ենք, ու եթե չկան անձի նշանակման հետ կապված իրավական սահմանափակումներ, ապա անձը նշանակվում է: Մենք առաջնորդվում ենք բացառապես անձի պրոֆեսիոնալիզմով:

-Վերջին օրերին տեղեկություն տարածվեց, որ Արաբկիրի հարկայինը ղեկավարում է երգչուհի Սիրուշոյի և Լևոն Քոչարյանի սանիկը` Տիգրան Մարտիրոսյանը։ Մաշտոցի հարկայինը ղեկավարում է Վահրամ Բաղդասարյանի փեսայի՝ Աջափնյակի ՀՀԿ–ական թաղապետ Արտավազդ Սարգսյանի եղբայր Կարեն Սարգսյանը։ Էրեբունու հարկայինի պետը նախկին վարչապետ Կարեն Կարապետյանի հովանավորյալ Հրայր Կարապետյանն է։

-Այս նշանակումները նոր չեն: Համակարգում աշխատած և աշխատող մարդիկ են, որոնց հետ կապված մենք փոխատեղումներ ենք արել, դրսից նոր անձանց չեն հրավիրել աշխատանքի: Անձը, որը այս հրապարակումը արել է մամուլում, կարծում եմ, որ ոչ թե ցանկացել է ճշգրիտ, թափանցիկ տեղեկատվություն հասցնել հանրությանը, այլ ուրիշ նպատակներ է հետապնդել:

-Նշել եք, որ Նիկոլ Փաշինյանի հետ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որ եթե ՊԵԿ–ն իր առջև դրված խնդիրներն ամբողջ ծավալով իրականացնում է, ապա կադրային նշանակումները ճիշտ էին: 

-Կադրային նշանակումների առումով վարչապետի հետ տարբերվող կարծիքներ ունեինք: Վարչապետը վստահում էր երիտասարդ և պայծառ աչքերով, խոստումնալից մասնագետների, իսկ ես լինելով իմ բնավորությմաբ ավելի պահպանողական, համակարգի յուրահատկությունը հաշվի առնելով, ես փորձառու մասնագետների վրա եմ իմ հույսը դնում: Ես ասել եմ հետևյալը. կարևոր չէ, թե ինչ նշանակումներ են կատարվում, կարևորն այն է, թե ինչ խնդիրներ ենք դնում, և եթե խնդիրները, որոնք դրված են մեր առջև, մենք չիրականացնենք, ապա մեր կադրային նշանկումներով հանդերձ մենք հրաժարական կտանք:

–Կոռուպցիոն հիմնախնդիրներ. այս ոլորտում արդյո՞ք կոռուպցիոն սխեմաներ բացահայտվում են,թե ոչ: Ի՞նչ քայլեր են կատարվում այս ուղղությամբ:

-«Կոռուպցիոն սխեմա» արտահայտությունը հիմնականում կիրառվում է այն ժամանակ, երբ առկա է համակարգային կոռուպցիա: Մենք հայտարարել ենք, որ վերջին իրողություններից հետո մեզ հաջողվել է իսպառ վերացնել կաշառակերությունը և կոռուպցիոն երևույթները պետական եկամուտների կոմիտեում: Սակայն մենք չենք բացառում, որ կարող են լինել առանձին կոռուպցիոն էպիզոդներ, որոնց նկատմամբ մենք ամենօրյա հսկողություն ենք իրականացնում՝ դրանց բացառման նպատակով: Եթե դրանք բացահայտնվում են, մենք համապատասխան ընթացք ենք տալիս:

Բավականին վերջերս մի քանի գործով մենք նյութեր ենք ուղարկել հատուկ քննչական ծառայություն. ինքներս բացահայտել ենք իրավիճակ, որում ներգրավված է եղել մեր այս կամ այն մասնագետը կամ աշխատակիցը:

Այսօր գիշերը մաքսային մարմնում մենք բացահայտել ենք որոշակի ներմուծումների հետ կապված խնդիր՝ մեր աշխատակիցների հետ առնչվող: Մենք քննություն ենք իրականացնում և, հավանաբար, այդ աշխատակիցները կհեռացվեն աշխատանքից:

-Կարո՞ղ եք մի փոքր մանրամասնել, թե ինչ դեպքի մասին է խոսքը:

-Բացահայտվել է մեր աշխատակիցների կողմից: Այսինքն, համապատասխան աշխատակիցները բացահայտել են մեր մեկ այլ աշխատակցի այս կամ այն առնչությունը՝ ներմուծման դեպքերից մեկի հետ, որը թափանցիկ գործարք չի եղել:

–Նախկին կառավարությունը կարծում էր, որ առկա է հարկային և մաքսային ծառայողների գիտելիքների և հմտությունների բարելավման խնդիր՝ հակակոռուպցիոն և բարեխղճության ոլորտում: Ի՞նչ քայլեր են կատարվել այս ուղղությամբ:

-Այն, ինչ կարծել են նախկինում, նույն է  նաև հիմա, որովհետև այն, ինչ որդեգրված է եղել նախկին իշխանությունների օրոք, որդեգրվածը եղել է բացարձակ ճշմարտություն: Այդտեղ միշտ լավացնելու և պայքարելու տեղ կա: Մենք ունենք բարելավում, բայց եկեք արձանագրենք, որ հեռու ենք կատարյալ լինելուց:

Այն օրը, երբ կհամարենք, որ մենք բավարարված ենք, ըստ էության, մեր թոշակի գնալու ժամանակը կլինի:

-Ձեր կարծքով՝ այդ օրը կգա՞:

-Իմ թոշակի գնալու օրը՝ այո:

–ՊԵԿ հակակոռուպցիոն ծրագրում նշված է, որ կոռուպցիոն ռիսկերի առաջացման հիմնական նախադրյալը անձի անիրազեկությունն է, ինչը կամա թե ակամա հնարավոր է դարձնում տարբեր չարաշահումների և հայեցողական լիազորությունների կիրառում:

-Համաձայն եմ, սակայն սա դոմինանտ խնդիրը չէ: Մենք, ցավոք սրտի, պետք է արձանագրենք, որ հարկային օրենսդրությունը բավականին խրթին է, շատ դեպքերում պարունակում է այնպիսի իրավական նորմեր, որոնք կարող են երկիմաստ լինել, և այդ երկիմաստություններն են, որոնք կարող են հայեցողական կամ սուբյեկտիվ կիրառման հիմքեր դառնալ: Կա այդպիսի վտանգ, ռիսկ: Այդ ռիսկը բացառելու համար մենք պետք է փոխենք հարկայի օրենսգիրքը, դարձնենք ավելի հասկանալի և մատչելի:

Այդ առումով մենք հիմա բավականին աշխատանք ենք կատարել և հիմա պետք է գնանք Ազգային ժողով, փաթեթը պատրաստում ենք, բայց պարզեցման տեսանկյունից հիմնական աշխատանքը սպասվում է հաջորդ տարի: Հիմա օրենսդրական փոփոխությունները պարզապես անում ենք, որպեսզի տնտեսությունը հարկային բեռ թոթափի իր ուսերից և կարողանա զարգանալ, բայց օրենսդրության պարզեցման աշխատանքները կատարվելու են հաջորդ տարի: Եվ այո, այս հարցերը լուծելու դեպքում կվերանան նաև այդ ռիսկերը:

-Ստվերային շրջանառություն: Ի՞նչ է արվում ստվերը «սպիտակ» դաշտ բերելու ուղղությամբ (oրենսդրական փոփոխություններից մինչև օպերատիվ գործողություններ, եթե արվում են):

-Օրենսդրության փոփոխության կարիք չկա ստվերի դեմ պայքարելու համար: Ուրիշ բան է, թե մենք ինչպես պետք է բացահատենք ստվերը:

Բոլորը խոսում են ստվերից, սակայն ոչ ոք չգիտի, թե ստվերը որ ոլորտներում ինչքան է և դրա բացահայտման համար արդյունավետ գործիքակազմ պետք է կիրառվի: Արդյունավետ գործիքակազմի մասին քննարկում անելու համար մենք պետք է ոլորտային մակարդակով գնահատենք ստվերի առկայությունը: Հարկունակ ոլորտների ստվերի գնահատականներ չեն արվել, մենք հիմա ենք դա կատարում: Ազգային հաշիվների 20 գործունեության տեսակների դասակարգիչ կա, մենք ուզում ենք այդ 20 գործունեության տեսակների մակարդակով ամեն ոլորտի ստվերի գնահատականն ունենանք:

Օրենսդրությունը տարբեր ոլորտներում տարբեր հարկային բեռ  է դնում: Երբ մենք ոլորտային ստվերի մակրոցուցանիշ կունենանք, այդտեղից պետք է իջնենք միկրոմակարդակ: Եթե ունենում ենք ոլորտի ստվերի գնահատական, ունենք ոլորտում խաղացողների ցանկ, արդեն այդտեղ մակրոմակարդակից իջնում են միկրոմակարդակ և առանձին հարկ վճարողների մակարդակով որոշում ենք նրանց վարքագիծը, որոշում, թե կա՞ արդյոք նրանց վարքագծում ստվերի էլեմենտներ:

-Տնտեսական զարգացման և ներդրումների փոխնախարար Հակոբ Ավագյանը մեզ հետ զրույցում նշել էր, որ բավականին մեծ թվով տնտեսվարողներ «Թավշյա հեղափոխությունից» հետո իրենց «սևով» աշխատողներին օրինականորեն գրանցել են, բերել են «սպիտակ դաշտ»:

-26-28 հազարով ավելացել է գրանցված աշխատողների հայտերի թիվը՝ սեպտեմբերի վերջի դրությամբ: Բայց ես չէի ասի, որ դա պետության կողմից վարվող տնտեսական քաղաքականության կամ հարկային օրենսգրքով կատարված բարենպաստ փոփոխությունների արդյունք է: Դա ուղղակի զարթոնքային իրավիճակի իներցիոն արդյունք է:

Եթե ինչ-որ ժամանակ հետո մենք քաղաքական առումով տնտեսական զարգացման ուղենիշային տեսլական չներկայացնենք հանրությանը, հարկային օրենսգրքում այնպիսի փոփոխություններ չիրականացնենք, որոնք կնպաստեն տնտեսության զարգացմանը, ապա մենք անկում կունենանք:

Մարդիկ այսօր ուզում են ստվերից դուրս գալ, բայց օրենսդրությունը և անորոշությունը դեռևս զսպում են իրենց, որովհետև զարթոնք է տեղի ունեցել, բայց x ժամանակ հետո եթե չլինեն իմ ասած այս փոփոխությունները, հանրությունը չտեսնի, թե մենք ինչ լավ բաներ ենք ուզում անել, այդ 26-28 հազար կնվազի, ոչ թե կավելանա:

Իներցիոն ցուցանիշներով ենք հասել այս արդյունքներին, բայց մենք որպես կառավարություն որևէ գործուն քայլ չենք արել:

-Այս դեպքերում հաճախ օգտագործվում է «էյֆորիա» բառը: Ձեր կարծիքով՝ էյֆորիան ե՞րբ կանցնի և կանցնի՞ արդյոք:

-Էյֆորիան կանցնի: Հենց դա էի ասում, ըստ էության: Էյֆորիայի արդյունքում ունենք աշխատողների գրանցման փաստեր, չէ՞: Հիմա եթե այդ էյֆորիան անցնի ու դրանից հետո մենք, որպես կառավարություն, գործուն մեխանիզմներ չառաջարկենք հանրությանը, կտրուկ թիվը նվազելու է:

Հանրությունը պետք է տեսնի, որ մենք կապիտալը չհարկելու, եկամուտները չհարկելու կամ դրանց հարկման նվազեցնելու հստակ մտադրություն ունենք: Եթե մենք իջեցնենք եկամտային հարկի բեռը, ապա 26-28 հազարը, որոնք բերել գրանցել են, կդառնա հիմնավորված և դրանից հետո մենք պետք է էլ ավելի նպաստավոր արդյունքներ ունենանք:

-Եկամտային հարկի դրույքաչափի իջեցման վերաբերյալ խոսակցությունները չեն դադարում, բազմաթիվ սցենարներ են առաջարկվում: Ո՞ր սցենարի կողմանկիցն եք Դուք, պարոն Անանյան:

-Ես կողմ եմ կայուն կամ 1 դրույքաչափի: Համենայն դեպս այս պահին տնտեսության կամ հարկաբյուջետային քաղաքականության առումով եթե ուզում ենք վայրիվերումներ չունենալ, 23 տոկոս միասնական դրույքաչափի սահմանումը ամենաճիշտը կլիներ: Դրա հետ միասին նաև շահութահարկ + դիվիդենտի հարկ, որը միասին 25 տոկոս է կազմում, նաև այս հարկատեսակը 23 տոկոս սահմանելու դեպքում  հանրությանը մեծ ազդակ կլինի, որ մենք կապիտալի, եկամուտների հարկման բեռը իջեցնելու հստակ մտադրություն ունենք:

Հանրավոր է, որ մինչև 150 հազար դրամ աշխատավարձ ստացողները նեղվեն կամ բողոքեն, որ իրենց հարկման բեռը չի իջնում, բայց 150 հազար ստացողի հարկային բեռը, եթե 23-ից իջեցնեինք 20 տոկոս, դա կլիներ 4500 դրամ: Որպես գումար բավականին մեծ գումար է, բայց եկամուտ ստացողի և ընտանեկան զամբյուղի գնողունակության համար այդ գումարը որևէ որոշիչ դեր չի կարող ունենալ: Մենք պետք է մտածենք 150 հազար դրամ ստացողի եկամուտը մեծացնելու վրա, քան ընդհանրապես չհարկելու վրա:

Պետք է այնպիսի ճկուն քաղաքականություն իրականացնենք, որպեսզի ծրարներով տրվող աշխատավարձերը բացառվեն և հայտարարագրվեն ճիշտ եկամուտները:

Հարցազրույցը` Եվգենյա Համբարձումյանի
Լուսանկարները՝ Զաքար Իսկանդարյանի

Մանրամասները՝ տեսանյութում: