Թամարա Բաղդասարյանը փաստաբանական գործունեության 7 տարիների ընթացքում բազմաթիվ խնդիրների է բախվել: Նրա հասցեին անգամ սպառնալիքներ են հնչել, սակայն դրանք խոչընդոտ չեն եղել իր աշխատանքը շարունակելու համար: Իրավաբան.net-ի «Մեր փաստաբանները» շարքի զրուցակիցը նշում է, որ փաստաբանի գործը թեև դժվար, սակայն սիրելի աշխատանք է իր համար:
-Միայն այս տարի՝ արդարացման դատական 3 ակտ և նախաքննության փուլում 5 արդարացման հիմքերով քրեական գործի կարճումներ եք ունեցել, 2010 թ-ից սկսել եք ձեր գործունեությունը. տարիների ընթացքում նման հաղթանակների նկատմամբ վերաբերմունքը փոխվու՞մ է:
-Արդարացման դատական ակտը, կարծում եմ, յուրաքանչյուր փաստաբանի համար, երբ նոր սկսում է իր գործունեությունը՝ արդյունքի գագաթնակետն է, որին ինքը կարող է հասնել: Դա այն նպատակն է, որին իր ողջ գործունեությունն ուղղված է: Պարզապես, երբ տարիների ընթացքում գործերի քանակը շատանում է, արդարացումների քանակն էլ շատանում է, արդեն քիչ-քիչ այն ոգևորությունը չի լինում, ինչ որ առաջին անգամ է եղել, բայց յուրաքանչյուր արդարացման ակտ փաստաբանի համար լուրջ ոգևորության, իր կատարած աշխատանքի արդյունքն ըմբոշխնելու հնարավորությունն է:
Իրականում, որևէ արդարացման դատական ակտ չի կարող անտեսվել փաստաբանի կողմից, որովհետև դու ինքդ տեսնում ես, որ յուրաքանչյուր ակտի տակ քո չարաչարանքն ու աշխատանքն է, հետևաբար, յուրաքանչյուր արդյունք գնահատելի է:
-Մասնագիտացել եք քրեական իրավունքի ոլորտում, ինչո՞վ է դա պայմանավորված:
-Երբ մասնագիտություն եմ ընտրել, այն ընտրել եմ հենց այդ ոլորտի հետ կապված: Ես քաղաքացիական գործերի ոլորտում ինձ երբևէ չեմ պատկերացրել. դեռ դպրոցական, ուսանողական տարիներից ուղղվածությունը հստակ է եղել: Երբևէ այլ ուղղություն չեմ մտածել, այլընտրանք չի եղել ինձ համար՝ միայն քրեական իրավունքի ոլորտում: Ինձ համար նախ հետաքրքիր է իմ աշխատանքը, սիրում եմ այն և կարծում եմ, որ եթե աշխատանքդ սիրով ես անում, ապա արդյունքը երաշխավորված է:
-Երբևէ վախ չե՞ք ունեցել:
-Երբեք: Եթե ես որևէ պահի վախենամ, ես կդադարեմ աշխատել: Բայց, բնականաբար, հասկանում եմ, որ ոլորտը վտանգներով լի է:
-Եղե՞լ է, որ Ձեզ փորձեն վախեցնել, Ձեր անձի նկատմամբ սպառնալիքներ երբևէ հնչե՞լ են:
-Սպառնալիքներ եղել են, բայց ես դրանց որպես էդպիսին իրական չեմ ընդունել: Եղել է, որ դատարանից դուրս եմ եկել, մեքենայով ճանապարհ են փակել, սպառնացել են՝ այ էսպես կանենք, էնպես կանենք… Անուշադրության եմ մատնում, անցնում առաջ: Որ պահին ես սկսեմ վախենալ ինչ-որ մեկից, կապ չունի, թե ով կլինի՝ ամբաստանյալի, տուժողի կողմից, պետական մարմիններից՝ կդադարեմ աշխատել, որովհետև դրանով պայմանավորված հաստատ իմ աշխատանքի որակը կընկնի:
Եթե վախից ելնելով անեմ մի բան, որն իմ կոչմանը հարիր չէ, ես դա ուղղակի չեմ անի, մի կողմ կդնեմ իմ արտոնագիրը:
-Դուք շաբաթն առնվազն մեկ անգամ որևէ քրեակատարողական հիմնարկ եք մտնում, ընտանիքում ինչպե՞ս են ընդունում այդ հանգամանքը:
-Սկզբում փշերով էր ընդունվում: Հետո հարմարվեցին, հասկացան, որ դա իմ աշխատանքն է և ես շատ սիրում եմ իմ աշխատանքը, ու երբ տեսնում են, որ ես լավ եմ անում իմ աշխատանքը՝ գնահատում են դա: Հասկացան, որ փշերով ընդունելու հիմքեր չկան:
Քրեակատարողական հիմնարկներում վերաբերմունքը շատ ավելի պատշաճ է, քան մի շարք այլ պետական հիմնարկներում: Եվ դա ասում եմ ամենայն պատասխանատվությամբ:
-Լինու՞մ են դեպքեր, որ կալանավորները ձեզ անձնական ինչ-ինչ հարցերով դիմեն:
-Շատ կան, որ քրեական գործի շրջանակներում իրավական օգնություն տրամադրելիս հիշում են, որ ինչ-որ քաղաքացիական գործ կամ այլ խնդիր ունեն իրավական ոլորտում և դրանք փորձում են ինձ հետ ճշտել, հասկանալ: Բայց հենց անձնական խնդրանքներ չեն եղել: Մենք միշտ աշխատում ենք պահել սահմանը: Որքան էլ որ ես պաշտպանն եմ, ես ընդամենը պաշտպան եմ:
-Ձեր պաշտպանյալների հետ ի՞նչ հարաբերություններ են հաստատվում, խնդիրներ լինու՞մ են:
-Սահմանագիծը կա պաշտպանի և պաշտպանյալի ու, բնականաբար, փոխադարձ հարգանքը: Մենք ամենասկզբից պայմանավորվում ենք, որ ցանկացած պահի, եթե էլ չենք կարողանում իրար հետ աշխատել, տեղյակ ենք պահում միմյանց, փորձում պարզաբանել պատճառներն ու հիմքերը: Ես չասված մտքեր չեմ թողնում: Երբևէ նրանց ինչ-որ լավատեսությամբ չեմ զինում, օբյեկտիվ եմ միշտ ու ասում եմ այն, ինչ-որ այդ պահին օրենքի շրջանակներում է:
Միշտ հարցնում են՝ «այ, ինձ ինչքա՞ն կտան»: Բնական է, եթե անձը գիտի, որ մեղավոր է, կատարել է այդ արարքը, նույնիսկ ամենականխատեսելի դեպքերում ես ասում եմ, որ դա ես չեմ որոշում, դատավորն ինչ որոշի, դա կլինի:
Ես վատին եմ տրամադրվում, թող ավելի լավ լինի, որովհետև եթե ավելի վատն է լինում, իրենք շատ են կոտրվում, երբ որ ավելի վատին են սպասում ու լավն է լինում, ոգևորվում են դրանից:
-Գործեր կան, որ տարիներ են տևում: Ինչ-որ ձևով կապվու՞մ եք այդ մարդկանց հետ: Վերջապես դուք եք պայքարում նրանց ազատության ու իրավունքների համար. երբ նրանք դատապարտվում են, մասնագիտական հիասթափություններ լինու՞մ են:
-Անհնար է մեր մասնագիտության մեջ հիասթափություններ չլինեն, որովհետև շատ ու շատ դեպքերում, անկախ քո աշխատանքից, համոզմունքներից, ստանում ես դատական ակտ: Մի անգամ շատ ծանր պատիժ ստացավ իմ պաշտպանյալը, որ ես անընդհատ ու մինչև հիմա էլ մտածում եմ այդ ուղղությամբ: Նա իմ ամենածանր պատժաչափն ունեցող դատապարտյալն էր և ցավալի էր, բնականաբար: Դատապարտվել է 24 տարվա ազատազրկման, իր բառերով ասած՝ «դարի մեկ քառորդն ինձ դատել են»:
Մենք բոլորս ասում ենք, որ փաստաբանը չպետք է նույնանա իր պաշտպանյալի հետ, բայց երբ դու սկսում ես ապրել այդ մարդու ամենօրյա խնդիրներով, փորձում ես իր համար հնարավորինս բարենպաստ վիճակ ստեղծել, բացասական դատական ակտը կամ ծանր պատժաչափը անդրադառնում է նաև քեզ վրա:
Յուրաքանչյուր գործ յուրահատուկ է, կապ չի ունենում նախորդի հետ, ու ես ինքս ամեն գործով ապրում եմ:
-Կալանավորները ՔԿՀ–ներում ամենից շատ ինչի՞ց են բողոքում:
-Քրեակատարողական հիմնարկներում առողջության լուրջ խնդիրներ են սկսում ունենալ, ու մենք թողնում ենք իրավական պաշտպանությունը, սկսում զբաղվել իրենց առողջական խնդիրներով: Այնտեղ գտնվելով մի քանի օր հետո կարելի է մի շարք հիվանդություններ ձեռք բերել. այդ պայմաններում մարդկանց առողջությունը տեղի է տալիս, սկսում են շատ խնդիրներ առաջանալ, իրենք իրենց պաշտպանի մջոցով փորձում են իրենց ձայնը լսելի դարձնել: Ամբողջ օրը գրություններ ենք ուղարկում ՔԿՀ պետերի՝ խնդրելով հայտնել վիճակի մասին, ձեռնարկված միջոցների վերաբերյալ, այս կամ այն կալանավորի մոտ համապատասխան մասնագետ ուղարկել: Առանց միջամտության լուրջ արդյունք չի լինի, եթե իրենք իրենց միջոցով են փորձում անել՝ փակուղու առաջ են կանգնում: Եթե լուրջ ուսումնասիրություն անցկացնեն ՔԿՀ-ներում, ու բժիշկների խումբ կալանավորներին հետազոտի, շատ լուրջ հիվանդություններով գտնվող անձանց կհայտնաբերենք, որոնք ուղղակի անուշադրության են մատնված:
-ՔԿՀ-ներում շատ հաճախ տեսնում ենք կալանավորների, դատապարտյալների հարազատներին, ովքեր կապոցներով սպասում են իրենց հերթին, որ նրանց փոխանցեն ուտելիք կամ հիգիենայի պարագաներ:
-Այնտեղ մեծ մասը սննդից չի օգտվում, հիգիենայի պարագաներից չի օգտվում: Եթե չեմ սխալվում, յուրաքանչյուր կալանավորված անձի համար պետությունը մոտ 7500 դրամ գումար է հատկացնում: Մեզ համար անհայտ է, թե այդ գումարն ինչի՞ վրա է ծախսվում, որովհետև կալանավորները չեն օգտվում այնտեղ ոչնչից, նրանք նստած են պատերի մեջ, որը պետությանն է, ինչի համար պետությունը վարձ չի տալիս, ընդամենը հոսանք է օգտագործվում:
-Քիչ չեն դեպքերը, երբ տարբեր հանցագործություններ են կատարվում հենց ՔԿՀ-ներից:
-Իմ վարույթում այս պահին 3 գործ կա: Հեռախոսով զանգահարում պայմանավորվում են ինչ-որ կետից որևէ ապրանք տանել մյուս կետ, այնտեղից հետո իրենց փոխանցում կանեն, ինչ-որ անձ ընդունում, ճանապարհում է, փոխանցումներն, իհարկե, չեն արվում ու մարդիկ հայտնվում են վատ իրավիճակում:
-Եթե այդ արարքների համար քրեական պատասխանատվություն է նախատեսվում, իսկ հեռախոսները պահելու համար ի՞նչ է նախատեսվում:
-Այ դա բաց է մնում: Ու ամեն հաջորդ գործը գալիս է նախորդի ամենաթողությունից: Իսկ թե ու՞մ է ձեռք տալիս, որ այդ հաջորդը լինի՝ չեմ կարող պատասխանել:
Ալիսա Չիլինգարյան
Լուսանկարները՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի
