Հայաստանում վարչական իրավախախտումների դեպքում կիրառվում են վարչական տույժեր։ ատերը ծանոթ են միայն տուգանքներին, սակայն օրենքը նախատեսում է վարչական տույժերի մի քանի տարբերակ։

Ի՞նչ է վարչական տույժը

ՀՀ Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի (ՎԻՎՕ) համաձայն՝
Վարչական տույժը պետության հարկադիր միջոցն է, որը կիրառվում է այն անձի նկատմամբ, ով կատարել է վարչական իրավախախտում՝ նպատակ ունենալով կանխել նոր խախտումները։

Վարչական տույժերի տեսակները

Վարչական իրավախախտումներ կատարելու համար կարող են կիրառվել հետևյալ վարչական տույժերը․

• նախազգուշացում.
• տուգանային միավոր.
• տուգանք.
• վարչական իրավախախտում կատարելու գործիք կամ անմիջական օբյեկտ հանդիսացող առարկայի հատուցմամբ վերցնում.
• վարչական իրավախախտում կատարելու գործիք կամ անմիջական օբյեկտ հանդիսացող առարկայի բռնագրավում.
• տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունքի կասեցում.
• հատուկ իրավունքից զրկում.
• տնտեսական գործունեության կասեցում

Տույժ նշանակելու ընդհանուր կանոնները

• Տույժը նշանակվում է իրավախախտման համար նախատեսված իրավական նորմերի շրջանակներում։
• Հաշվի են առնվում․ խախտման բնույթը, անձի մեղքի աստիճանը, գույքային վիճակը, ինչպես նաև մեղմացնող և ծանրացնող հանգամանքները։
• Ճանապարհային խախտումների դեպքում, եթե դրանք արձանագրվել են տեսանկարահանման կամ լուսանկարահանման միջոցով, պատասխանատվությունը կրում է տրանսպորտային միջոցի սեփականատերը կամ շահագործողը, եթե չեն ապացուցում, որ խախտումը կատարել է այլ անձ։

Մեղմացնող հանգամանքներ

Օրենսդրությամբ մեղմացնող են համարվում, օրինակ․

• անկեղծ զղջումը,
• պատճառած վնասի կամավոր հատուցումը,
• իրավախախտում կատարելը հոգեկան հուզմունքի ազդեցության տակ,
• անչափահասի կողմից խախտում կատարելը,
• հղի կնոջ կամ մինչև մեկ տարեկան երեխա ունեցող կնոջ կողմից խախտում կատարելը։

Ծանրացնող հանգամանքներ

Ծանրացնող են համարվում․

• իրավախախտումը շարունակելը՝ չնայած այն դադարեցնելու պահանջին,
• մեկ տարվա ընթացքում կրկին նույն իրավախախտում կատարելը,
• անչափահասին ներգրավելը,
• խախտումը մի խումբ անձանց կողմից կատարելը,
• հարբած վիճակում իրավախախտում խախտում կատարելը։

Մի քանի խախտում կատարելու դեպքում

Եթե մեկ անձը կատարել է երկու կամ ավելի վարչական իրավախախտումներ, ապա տույժ նշանակվում է յուրաքանչյուրի համար առանձին։

Տույժ նշանակելու ժամկետները

• Ընդհանուր կանոնով՝ տույժ կարող է նշանակվել խախտման օրից ոչ ուշ, քան երկու ամսվա ընթացքում։
• Որոշ դեպքերում՝ մինչև մեկ տարի կամ նույնիսկ երեք տարի (օր.՝ հարկային, մաքսային կամ անվտանգության ոլորտում խախտումների դեպքում)։
• Շարունակվող և տևող իրավախախտման դեպքում` այն բացահայտվելու օրվանից երկու ամսվա ընթացքում։

Երբ է անձը համարվում տույժի չենթարկված

Եթե վարչական տույժի կատարումն ավարտելու օրվանից մեկ տարվա ընթացքում անձը նոր իրավախախտում չի կատարել, ապա նա համարվում է վարչական տույժի չենթարկված։

Ի՞նչ իրավունքներ ունի անձը

• Վարչական ակտի պատճեն ստանալու իրավունք։
• Բացատրություններ տալու կամ չտալու իրավունք։
• Իր գործով ապացույցներ ներկայացնելու իրավունք։
• Որոշումը վերադաս մարմնում կամ դատարանում բողոքարկելու իրավունք։

Ի՞նչ պետք է հաշվի առնել

• Տուգանք նշանակելուց առաջ ստուգեք՝ արդյոք իրավասու մարմինն է այն կիրառել։
• Հիշեք՝ դուք իրավունք ունեք պահանջել բոլոր փաստաթղթերը և ծանոթանալ դրանց։
• Եթե կարծում եք, որ տուգանքը անհիմն է, օգտվեք բողոքարկման ընթացակարգից։

Գանգատարկման ժամկետը

• Վարչական իրավախախտման վերաբերյալ որոշումը գանգատարկելու ժամկետը կազմում է 30 օր՝ որոշման հանձման օրվանից (Որոշումը համարվում է անձամբ հանձնված այն պահից, երբ դրա մասին տեղեկացվել է համապատասխան անձին՝ ինչպես սահմանված է ՎԻՎ օրենսգրքի 283-րդ հոդվածով)։
• Նշված ժամկետը, եթե բաց թողնվել է հարգելի պատճառներով, կարող է վերականգնվել գանգատը քննելու համար իրավազոր մարմնի (պաշտոնատար անձի) կողմից, այն անձի դիմումով, որի նկատմամբ ընդունվել է որոշումը։

Դատական պրակտիկա

Դատարանների կողմից բազմիցս ընդգծվել է, որ վարչական տույժի նպատակն պատժելն չէ, այլ կանխարգելումը։ Օրինակ, դատարանները հաճախ չեղարկում են տուգանքներ, եթե արձանագրված է եղել ընթացակարգի խախտում կամ անձի իրավունքների սահմանափակում։

Կարևոր է իմանալ․ Վարչական տույժ նշանակելը վարչական իրավախախտում կատարած անձին չի ազատում այն պարտականության կատարումից, որը չկատարելու համար նշանակվել էր վարչական տույժ:

Հավելյալ տեղեկությունների համար կարող եք այցելել Իրավաբան.net մասնագիտական առցանց մեդիա։

Ծանուցում. սույն նյութը պատրաստված է միայն իրավական իրազեկման նպատակով և չի հանդիսանում իրավաբանական խորհրդատվություն։ Կոնկրետ իրավիճակներում իրավաբանական խորհրդատվություն ստանալու համար անհրաժեշտ է դիմել մասնագետի։