Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի, Հայաստանի ՔՀԿ-ների հակակոռուպցիոն կոալիցիայի, ԵՄ ԱլԳ քաղաքացիական հասարակության ֆորումի Հայաստանի ազգային պլատֆորմի համատեղ կազմակերպմամբ սեպտեմբերի 24-ին առցանց հարթակում տեղի ունեցավ քննարկում՝ նվիրված սահմանադրական հակակոռուպցիոն մարմնի/մարմինների հայեցակարգին։
Քննարկմանը մասնակցել են փաստաբաններ, քաղհասարակության կազմակերպությունների, պետական մարմինների շուրջ 70 ներկայացուցիչներ։
Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի նախագահ Եղիշե Կիրակոսյանը ողջույնի իր խոսքում նշեց, որ այս հանրային քննարկումը՝ նախորդ 2 քննարկումների համեմատ ավելի մասնագիտացված է՝ ինչը թույլ կտա լավագույն անհրաժեշտ տեսակետները հավաքագրել։ «Հակակոռուոպցիոն մարմնի հետ կապված հայեցակարգային դրույթներ դեռ չենք քննարկել, առաջիկա նիստերից որևէ մեկի օրակարգում ներառվելու և քննարկվելու է»,-նշեց նա՝ հավելելով, որ այժմ ամբողջացվում է հայեցակարգային նախագիծը։
«Մեզ համար կարևորը մարմնի անկախությունն է, և՛ գործառութային, և՛ ֆինանսական, և՛ ինստիտուցիոնալ անկախությունը։ Ջանք չենք խնայելու, որպեսզի հնարավոր լինի ապահովել այդտեղի աշխատակիցների ինքնուրույնությունը, գործունեության երաշխիքները և ինչու չէ՝ հնարավորություն տալ բարեփոխումներ անելու և ամբողջությամբ վերանայելու կոռուպցիոն հանցագործությունների քննության ընթացքը»,-ասաց Արդարադատության նախարարության Հակակոռուպցիոն և քրեակատարողական քաղաքականության մշակման վարչության պետ Մարիամ Գալստյանը։
ԱԼԳ քաղաքացիական հասարակության ֆորումի Հայաստանի ազգային պլատֆորմի համակարգող, «Իրավունքի Եվրոպա միավորում» ՀԿ նախագահ Լուսինե Հակոբյանը նշեց․ «Կոռուպցիայի կանխարգելումն ու կոռուպցիայի դեմ արդյունավետ պայքարը հետհեղափոխական իշխանության ժողովրդի առջև ստանձնած ամենակարևոր հանձնառությունների թվում է»։ Սա ամրագրված է թե՛ կառավարության ծրագրում, թե՛ միջազգային պայմանագրերում։
Հակակոռուպցիոն փորձագետ Մարիամ Զադոյանը քննարկման մասնակիցներին ներկայացրեց հակակոռուպցիոն մարմինների վերաբերյալ միջազգային փորձը։ «Հակակոռուպցիոն մարմինների հիմնականում դասակարգվում են 3 տեսակների․ ունիվերսալ, բազմաֆունկցիոնալ հակակոռուպցիոն մարմինը։ Այս մոդելի պարագայում գործում է կոռուպցիայի դեմ պայքարի մեկ մարմին, որն օժտված է կոռուպցիայի դեմ պայքարի բոլոր գործառույթներով՝ իրավապահ, կանխարգելիչ և կրթական, մոդելն առկա է Հոնգ Կոնգում, Լիտվայում, Լատվիայում, Լեհաստանում և այլ երկրներում։ Տարանջատված մոդելի պարագայում, որպես կանոն, գործում են կոռուպցիայի դեմ պայքարի երկու առանձնացված մարմիններ, որոնցից մեկը զբաղվում է կոռուպցիայի դեմ պայքարի իրավապահ գործունեությամբ, իսկ մյուսը՝ կանխարգելիչ և կրթական գործառույթներով։ Մոդելն գործում է Ուկրաինայում, Ռումինիայում։ Ապակենտրոնացված մոդելի պարագայում, որպես կանոն, գործում են կոռուպցիայի դեմ պայքարի բազմաթիվ իրավապահ և կանխարգելիչ ստորաբաժանումներ այլ մարմինների կազմում։ Այս մոդելն են որդեգրել ԱՄՆ-ն, Մեծ Բրիտանիան և այլ երկրներ»,-մանրամասնեց փորձագետը։
Հակակոռուպցիոն փորձագետ Սյուզաննա Սողոմոնյանը ներկայացրեց ՀՀ կոռուպցիայի դեմ պայքարի փուլերը և դրանցում ստացված արդյունքները։ Նրա խոսքով, այն պայմանականորեն կարելի է բաժանել 3 փուլի․ «Կոռուպցիայի դեմ պայքարի ապակենտրոնացված փուլ (2003-2015թթ.), Կոռուպցիայի դեմ պայքարում տարանջատված մոդելին անցման նախնական փուլ մինչհեղափոխական Հայաստանում (2016-2017թթ.), Կոռուպցիայի դեմ պայքարում տարանջատված մոդելին անցման ավարտական փուլ հետհեղափոխական Հայաստանում (2018թ.-առ այսօր)»։
Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախագահ Կարեն Զադոյանը ներկայացրեց հայեցկարգային դրույթները, խոսեց հակակոռուպցիոն պայքարի հայկական մոդելի սահմանդրական տեսլականի մասին: Նա կարևորեց այն հանգամանքը, որ հակակոռուպցիոն մարմնի անկախության երաշխիքները պետք է ամրագրվեն Սահմանադրությամբ, որպեսզի հետագայում, այն հնարավոր չլինի հեշտությամբ փոփոխել՝ օրվա իշխանության քաղաքական կամքի փոփոխության հետ զուգահեռ:
Կարեն Զադոյանը խոսեց նաև հակակոռուպցիոն մարմի/մարմինների սահմանադրական ստանդարտներից․ գործառույթների սահմանման ստանդարտ, մրցութային կարգի միջոցով ԱԺ-ի կողմից ընտրության ստանդարտ, լիազորությունների դադարման հիմքերի սպառիչ թվարկման ստանդարտ, ապաքաղաքականության ստանդարտ, պատշաճ ֆինանսավորման ստանդարտ, անձեռնմխելիության ստանդարտ, ժամկետների ստանդարտ և այլն: «Պետք է ապաքաղաքական լինեն այն անձիք, որոնք աշխատելու են հակակոռուպցիոն հանձնաժողովում կամ կոմիտեում, կամ ունիվերսալ մարմնում։ Որևէ մեկը չպետք է հնարավորություն ունենա քաղաքական նպատակահարմարությունից ելնելով նշանակումներ կատարել, ինչպիսի տպավորություն եղավ, ինչպես օրինակ, Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովի ընտրությունների դեպքում», – նշեց Կարեն Զադոյանը։
Քննարկման մասնակիցները մեծամասմաբ իրենց հավանությունն էին տալիս, որ հակակոռուպցիոն մարմինը/մարմինները պետք է սահմանադրական կարգավիճակ և անկախության բարձր երեաշխիքներ ստանա(ն)։
Հայաստանի գործարարների և արդյունաբերողների միության նախագահ Արսեն Ղազարյանը նշեց․ «Սահմանադրական ձևակերպում պետք է ստանա մարմինը, սա միանշանակ անհրաժեշտություն է, հատկապես այսօր՝ հեղափոխությունից հետո։ Մեզ պետք է սահմանադրական ձևակերպում, որն առաջին հերթին կտա անկախություն, կտա երաշխիքներ՝ բացարձակ անկախության, կտա կադրերի ընտրման համակարգ՝ մշակված Սահմանադրությամբ»։
Հավելենք, որ քննարկման արդյունքները, հնչած կարծիքներն ու առաջարկությունները կամփոփվեն և կներկայացվեն Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողով։
