«Շաբաթ-կիրակի օրերին ես իմ վարորդին չեմ կանչում՝ մտածելով, որ մարդն ընտանիք ունի, երեխա ունի,  ես գալիս եմ աշխատանքի մետրոյով»,- Իրավաբան.net–ի հետ զրույցում նշում է սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանը՝ նշելով, թե իր համար կարևոր չեն, թե ինքաթիռի Էկոնոմ, թե բիզնես դասով կճանապարհորդի, ինչ մեքենա, ինչ գրասենյակ կտրամադրեն իրեն: «Զրույց գործադիր իշխանության անդամների հետ» շարքի շրջանակներում նրա հետ զրուցել ենք պետպաշտոնյայի կերպարի, հակակոռուպցիոն վերահսկողության և այլ հարցերի մասին:

– Տիկին Հակոբյան, ի՞նչ արժեհամակարգ պետք է ունենա բարձրաստիճան պետական պաշտոնյան, ըստ Ձեզ: 

– Գիտեք, ես իրոք ճաանապարհ եմ անցել: Կարծում եմ դա շատ կարևոր է: Մարդը պետք է իր բարոյական կերպարով, իր արժեհամակարգով,  գենետիկորեն պատրաստ լինի իր վրա բեռ վերցնել: Ես այն կարծիքին եմ, որ  պետական ծառայողը, քաղաքական ղեկավարները  պետք է նախևառաջ ազգային կերտվածք ունենան՝ սիրես քո հողնուջուրը, հայրենիքը:

Պետք է մտածես տալու մասին, քան վերցնելու: Եթե մարդը գալիս, նստում է պաշտոնի ու մտածում է հարցեր լուծելու, պաշտոնը սեփական շահերին ծառայեցնելու մասին, ընդունելի չէ: Մարդը պետք է գա նվիրվելու, ծառայելու, պատասխանատվություն վերցնելու: Աթոռը պատասխանտվություն է, պարտավորություն է  հասարակության, քո ղեկավարի, քեզ նշանակողի առաջ:

Ես չեմ ընդունում այն պաշտոնյային, ով ինքն իր լիազորությունների շրջանակում գործ է անում, ասում՝ ինձ այդպես հանձնարարեցին: Սխալ է, քո սրտով չէ, քո կամքով չէ, թող, գնա: Ես կարծում եմ, որ պատասխանտվությունը, նվիրումը, ազնվությունը պետք է լինեն այն գլխավոր չափանիշները, որով մարդը պետք է առաջնորդվի:

Այդ գլխարկը պետք է մարդու գլխով լինի: Պաշտոնյան պետք է պատկերացնի այն ծանրության բեռը, որի տակ ինքը պետք է մտնի: Եվ ոչ եթե պաշտոն են տալիս, ապա անպայման պիտի գա: Ես չեմ ուզում անհամեստ հնչի, բայց, այո, եղել են շատ դեպքեր, երբ ես հրաժարվել եմ նախարարի պաշտոնից, ես նախընտրել եմ մնալ պատգամավոր, քան նախարար:

-Իսկ ինչու՞ որոշեցիք, որ այս մի գլխարկը ձեր գլխով կլինի:

-Իհարկե, ոչ թե ես որոշեցի, այլ հանձնարարություն տրվեց: Նախագահը հանձնարարեց և  ես որոշեցի, որ եթե  ես պիտի լինեմ, ուրեմն պետք է գամ ու կատարեմ:

Եվ գիտեք, այս նախարարության ստեղծումը շատ բարդ ու դժվար գործընթաց էր: Ստեղծել նախարարություն, երբ ոչ մի մասնագետ չկա, ոչ ոք չի պատկերացնում, թե սփյուռքն ինչ բան է, չգիտեն սփյուռքի կառույցների անունները, հոգևորականների դասերն ու աստիճանները, դիմելու կարգը:

Պետք է մասնագետներ ունենալ, ֆինանսներ և վստահություն: Մասնագետներ չկային. նախագահի հրամանագրի ստորագրումից 14 օր հետո ես  գնացի պետհամալսարան, խնդրեցի ստեղծել սփյուռքագիտության ամբիոն և մագիստորսներ պատրաստել այս բանգավառում:

Երկրորդ՝ ֆինանսներն են. երբ ստեղծվեց նախարարությունը,  սկսվեց համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը: Մեր բյուջեն, ընդամենը 91 միլիոն դրամ էր: Հիմա էլ, իհարկե, մեծ չէ:

Եվ երրորդը՝ վստահություն. ի տարբերություն մյուս նախարարությունների, մեր նախարարության գործընկերը սփյուռքն է, սփյուռքը պետք է մեզ վստահի: Նախարարության ստեղծումը համընկավ հայ-թուրքական արձանագրությունների ժամանակաշրջանի հետ:  Այդ ժամանակ սփյուռքը շատ էր ալեկոծվել, զայրացել:

Եվ  այս բոլոր մինուսային իրավիճակներում մեզ հաջողվեց թիմ ստեղծել, թիմի միջոցով նախարարություն ստեղծել,  մենք 2-3 տարի տառապեցինք և, ի վերջո, սփյուռքը սկսեց մեզ վստահել, դարձավ հայաստանակենտրոն:

Ես նախարարության ստեղծումից երեք ամիս հետո հասկացա, որ 17 տարի ուշացրել են այս նախարարության ստեղծումը: Մեր հանրապետության նախագահը ճիշտ որոշում կայացրեց: Նախարարությունը դարձավ այն կենտրոնը, որի  միջոցով մենք բարձրացնում ենք նրանց հարցերը: Իրենք էլ լավ գիտեն, որ այդ խնդիրները լուծողը մենք չենք, բայց մենք իրենց բարձրացրած որևէ խնդիր  անարձագանք չենք թողնում:

-Դեռևս 2010  թվականին տարին ամփոփելիս նշել էիք, որ սփյուռքի  նախարարությունում կոռուպցիա չկա:

-Այսօր էլ եմ նշում: Մենք այնքան փոքրիկ գումարներ ունենք,  այնքան շատ են  այդքան փոքր գումարներով կազմակերպված ծրագրերի մասնակիցները, որ ես ստիպված եմ լինում մեր  գործարար աշխարհին խնդրել, որ շահույթ չստանան մեզ հետ աշխատելիս: Մեր ամենամեծ ծրագրային բյուջեն 40-50 միլիոն դրամն է:

Ի դեպ, եկել են մեզ ստուգել են ֆինանսների նախարարության  վերահսկիչ հանձնաժողովը, կառավարության վերահսկիչ հանձնաժողովը, Վերահսկիչ պալատը, որևէ անօրինականություն ու խախտում չեն  արձանագրել: Եղել են զուտ կազմակերպչական, թղթավարական թերություններ, բայց ոչ ֆինանսական:

Մենք որևէ ստուգումից հետո գումարներ հետ չենք մուծել պետբյուջե:

–Ընդհանրապես  գնումների դաշտը ռիսկային է, արդյո՞ք Դուք ինքներդ վերահսկում եք ձեր գերատեսչության կողմից կատարվող գնումները: 

-Շատ փոքր գնումներ ենք անում՝ թուղթ, ամրակ, ջուր, համակարգչի վերանորգման հետ կապված որոշ բաներ…Եվ ծավալներն են շատ փոքր, և մենք ունենք աուդիտի և գնումների շատ լավ մասնագետներ: Մեծ հաշվով ես հսկում եմ, բայց իրենք լավ մասնագետներ են:

Ես կարծում եմ, որ վարչապետը ճիշտ է ասում՝ գնումները պետք է կենտրոնացվեն:  Նախարարները պետք է երեք հարց լուծեն՝ օրենքներ գրեն, ծրագրեր մշակեն, և ենթաօրենսդրական ակտերը ստեղծեն:

Կենտրոնացված գնումները կատարելու համար թող ստեղծվեն, օրինակ, գործակալություններ. պետք է նախարարություններին, օրինակ, կահույքով ապահովել, թող նրանք էլ կազմակերպեն այդ հարցերը, նախարարի ի՞նչ գործն են ֆինանսները:

-Փոփոխություններ արվեցին ավիատոմսերների գնման կարգավորումներում: Մեր կայքը բավականին ուշադիր հետևում է պետական գնումներին: Նկատել էինք, որ հիմնականում նախարարները բիզնես դասի տոմսերով են ճանապարհորդում, մյուսները՝ էկոնոմ: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

-Ասեմ. իրավունք էր տրված, պետական բյուջեով նախատեսված էր, որ  նախարարները մեկնեին, այսպես ասած, բիզնես կարգով: Երկու կողմ ունի հարցը:  Իհարկե, ցավալի է, երբ շատ փող ես ծախսում, բայց մյուս կողմից՝ երբ դու գնում ու 8 ժամ օդանավակայանում սպասում ես, պետք է տեղ ունենաս նստելու և աշխատելու՝ հեռախոսով, համակարգչով: Ես չեմ կարծում, որ  աշխարհում կարող է լինել մի նախարար, որ 8 ժամ օդանավակայանում  խանութներով կշրջի: Ափսոս են այդ ժամերը, կորցնելը սխալ է: Դու նաև գաղտնիք տիրապետող մարդ ես (ուղիղ  թող ինձ չվերաբերի, վերաբերի պաշտպանության նախարարությանը,  ազգային անվտանգության ծառայությանը, և այլն):

Էկոնոմով, թե բիզնեսով, ինչ մեքենա կլինի, ինչ չափերի կլինի սենյակս, ինչ կահույք կլինի՝  դրանք ինձ ընդհանրապես չեն մտահոգում: Ընդամենը լինի սեղան, աթոռ, համակարգիչ և մի շարժվող մեքենա, որ ինձ տանի-բերի է, թեկուզ լինի ամենափոքր մեքենան:  Շաբաթ-կիրակի օրերին ես իմ վարորդին չեմ կանչում՝ մտածելով, որ մարդն ընտանիք ունի, երեխա ունի,  ես գալիս եմ աշխատանքի մետրոյով: Դա էլ լրատվականները դարձրին քննարկման առարկա: Ի՞նչ է պատահել, մետրո  նստել չի՞ կարելի: Եթե դա աներ Ավստրիայի կամ Ֆրանսիայի նախարարը, կգովեին, կասեին՝ օրինակ վերցրեք:

–Տիկին Հակոբյան, Ձեր հարցազրույցներից մեկում հայտնել էիք, որ «Բացի հագուստներից ոչինչ չունեք»: Հիմա էլ այդպե՞ս է:

-Հիմա էլ եմ դա ասում: Բնակարան, իհարկե, ունեմ՝ 32 քմ տարծքով: Ես ապրում եմ իմ ծնողների տանը: Այո, ես 2000 թվականից սկսած աշխատավարձս հավաքում եմ, որպեսզի բնակարան գնեմ: Ուղղակի  ես ապրում եմ Այգեձորում 40-43 տարի և չէի ուզենա, օրինակ, Նոր Նորքում ապրել: Կարող եմ այս պահին այնտեղ բնակարան գնել,  բայց ուզում եմ Կետրոնում գնել, ինչը դեռ չի հաջողվում:

–Տիկին Հակոբյան, նոր կառավարության կազմը ձևավորվելուց հետո, խոսակցություններ եղան այն մասին, որ խնամիական կապեր ունեք Կարեն Կարապետյանի հետ: 

-Ի՞նչ անենք,  շատ լավ խնամի ունեմ, փայլուն տղա, որով հպարտանում եմ: Կոռումպացված չի,  գող չի, ավազակ չի: Իրենց հարստությունն ու միջոցները քրտինքով ստեղծած, հիմա էլ հայրենիքին ծառայացնող մարդիկ են և Սամվելը, և Կարենը:

Ես փողոցից չեմ եկել, դարձել նախարար, վերցրեք, նայեք իմ կենսագրությունը:  Ես 22 տարի ընտրվել եմ ԱԺ-ում, միակ կինն եմ, որ այդքան ժողովրդի կողմից եմ ընտրվել, ոչ թե կուսակցության ցուցակով եմ գնացել:

Ես շատ բարեկամներ ու խնամիներ ունեմ, որոնց համար հպարտ եմ: Ես շատ հզոր հարազատներ ունեմ, որոնք գրագետ են, խելացի են: Ի՞նչ անեմ, ասե՞մ՝ մի աշխատեք, որովհետև իմ բարեկամներն եք: Առանց այն էլ եղբորս վնասում եմ իմ գոյությամբ, ասում են՝ եղբայրն է:

Այդ դեպքում ինձ հարց տվեք՝ կարողանու՞մ եմ ես աշխատել, թե՝ ոչ, սփյուռքն ինձ ընդունու՞մ է, թե՝ ոչ:  Սփյուռքը ինձ հետ աշխատու՞մ է, թե՝ ոչ: Հենց սկզբից էլ ասացի՝ հարցին պետք է նայել այն տեսանկյունից, թե այդ մարդն իր տեղու՞մ է, թե՝ ոչ:

-Կառավարության ծրագրում ներառված են կոռուպցիայի դեմ պայքարի մի շարք դրույթներ՝ ապօրինի հարստացում, հակակոռուպցիոն անկախ մարմին:

-Իհարկե, կուզեմ, որ իրոք նվազի կոռուպցիայի մակարդակը, որը ամբողջ աշխարհում առկա ախտ է: Դրա արդյունքում վստահությունը կավելանա, հետևաբար, նաև ներդրումները կավելանան, աշխատատեղը, արտագաղթը կպակասի: Պետք է հետևողական լինել այս հարցում:

Ես ինչո՞ւ եմ այսպես հանգիստ խոսում, որովհետև ես համակարգ չունեմ:  Երբ դու ղեկավարում ես 3000-4000 մարդ, չես կարող  բոլորի կողքին կանգնել, հետևաբար, պետք է կարգավորումները խստացվեն: Իհարկե, նաև մարդու տեսակն է կարևոր:  Պատահական չէ, որ վարչապետն ասում է՝ նոր որակի վարչապետ, նոր որակի պաշտոնյաներ:

Եթե մեկն ուզում է  հարուստ լինել, շատ վաստակել, ճոխ ապրել, ապա դա տալիս է բիզնեսը: Գնացեք ձեր բիզնեսը արեք, ոչ ոք դեմ չէ: Բայց եթե գալիս ես  պետական համակարգ, ապա պետք է իմանաս, որ պետական համակարգի հնարավորությունները սահմանափակ են, ոչ թե  պետական համակարգի հնարավորությունները պետք է ծառայեցնես քո բիզնեսը զարգացնելու համար, այլ հասարակությանը ծառայելու համար:  Պետք է հնարավորություններ ստեղծես մարդու իրավունքների պաշտպանության, ազատ շուկայական տնտեսությունը զարգացնելու  և ժողովրդավարական ինստիտուտների կայացման համար:

Հարցազրույցը՝ Աստղիկ Կարապետյանի
Լուսանկարները՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի

Տես նաև՝

• «Պետության համար մենք արդյունավետ գերատեսչություն ենք». պետգույքի կառավարման վարչության պետ
• 5 տարի անց բուժծառայությունները կլինեն լիովին անվճար. նախարարը ներկայացնում է ծրագիրը
• Քաղավիացիայի ոլորտում կներդրվի նոր համակարգ՝ մասնավոր սեկտորի աշխատանքը դյուրին և թափանցիկ դարձնելու նպատակով

Իրավաբան.net