Ապօրինի հարստացման քրեականացման շնորհիվ պաշտոնատար անձինք կհասկանան, որ այլևս չեն կարող պետության միջոցների հաշվին հարստանալ ապօրինի կերպով և անպատիժ մնալ, որի հետևանքով կոռուպցիայի մակարդակը ևս կնվազի մեր երկրում: Կարծում է Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի անդամ, փաստաբան Մարիամ Զադոյանը:
Նրա խոսքերով՝ ինստիտուտի ներդնելով բոլոր խնդիրները չեն լուծվի, դեռ շատ անելիքներ կան, մասնավորապես պետք է հայտարարագրման համակարգը բարելավվի և այլն:
Մանրամասները՝ հարցազրույցում:
– Կառավարությունը հաստատել է ապօրինի հարստացման քրեականացման վերաբերյալ օրինագիծը: Ի՞նչ է տալու մեզ այս նախագիծը:
– Ապօրինի հարստացման քրեականացումը մի շարք միջազգային մարմինների, ինչպես նաև որոշ երկրների դատական ատյանների կողմից գնահատվել են որպես արդյունավետ գործիք` կոռուպցիայի դեմ պայքարում: Շուրջ 40 երկիր աշխարհով մեկ արդեն քրեականացրել են ապօրինի հարստացումը:
Նախ, նախագծի շնորհիվ պաշտոնատար անձինք կհասկանան, որ այլևս չեն կարող պետության միջոցների հաշվին հարստանալ ապօրինի կերպով և անպատիժ մնալ, որի հետևանքով կոռուպցիայի մակարդակը ևս կնվազի մեր երկրում:
Բացի այդ, մի քանի ապօրինի հարստացած պաշտոնատար անձանց պատասխանատվության ենթարկելուց հետո հասարակության մեջ այլևս չի լինի այն կարծիքը, որ երկրում տիրում է անպատժելիության մթնոլորտ, ինչի հետևանքով կվերականգնվի վստահությունը:
Ցանկանում եմ վստահեցնել, որ այս գործիքը հենց այն էր, ինչը մեզ պակասում էր կոռուպցիայի դեմ պայքարում: Օրինակ` Ռուսաստանը Հայաստանի պես մի շարք կոռուպցիոն հանցագործություններ էր քրեականացրել, սակայն ապօրինի հարստացումը չէր քրեականացրել, հետևաբար համալրում է կոռումպացված երկրների շարքերը: Հարկ է նշել, որ նույնիսկ Մեծ Բրիտանիայի նման երկիրը ևս որոշել է քրեականացնել ապօրինի հարստացումը:
– Նախագծով նախատեսվում է 3-6 տարի ազատազրկում, սա մեղմ, թե՛ խիստ պատիժ է ապօրինի հարստացողների համար:
– Այս պատիժը ոչ մեղմ է, ոչ խիստ: Միջազգային փորձը ընդհանուր առմամբ կանգ է առել հենց այս ժամկետների վրա, թեև կան նաև ծայրահեղացված մոտեցումներ: Չինաստանում, օրինակ, կոռուպցիոն հանցագործությունների համար նախատեսված է ընդհուպ մինչև մահապատիժ կամ ցմահ ազատազրկում` առանց ներման իրավունքի: Առհասարակ, ապօրինի հարստացման հիմնական սանկցիան պետք է լինի գույքի բռնագրավումը, ազատազրկումը երկրորդական դերում է:
– Ապօրինի հարստացման հոդվածի տակ կհայտնվեն այն պաշտոնյաներն, որոնց գույքի, դրամական միջոցների և եկամուտների տարբերությունը անցնում է 5 մլն դրամը: Այս շեմը, ըստ Ձեզ, լավագույնն է, թե հարկավո՞ր է այն իջեցնել կամ բարձրացնել:
– Շեմի ընտրության հետ ևս համաձայն եմ: Շեմինման սահմանումը անհրաժեշտ է այն տեսանկյունից, որ deminimisnoncuratpraetor սկզբունքի համաձայն (օրենքը մանրուքներով չի զբաղվում), ապօրինի հարստացման չափազանց փոքր դեպքերը չպետք է հետապնդվեն:
– Ինչպե՞ս անել, որ այս ինստիտուտը չմնա թղթի վրա ու լիարժեք գործի:
– Այս հարցով դեռ շատ անելիք կա: Պետք է հայտարարագրման համակարգը բարելավվի. պետք է հասնենք մինչև այն կետ, որ առհասարակ բոլորը հայտարարագրեն, որպեսզի հնարավոր չլինի ապօրինի հարստացած գույքը գրանցել վարորդների, թիկնապահների կամ մանկության ընկերների անունով:
Բացի այդ, պետք է կանխիկի շրջանառությունը կոնկրետ շեմից բարձր ևս բոլորի համար սահմանափակվի: Ներկայումս ԱԺ-ում նախագիծ է առկա, սակայն այն վերաբերվում է պաշտոնատար անձանց: Սակայն սկզբնական փուլում ևս գովելի արդյունք է:
– Ո՞ր մարմինը լավագույնս կկարողանա պայքարել ապօրինի հարստացման դեմ՝ ՀՔԾ-ն, անկախ մարմինը, թե անկախ ունիվերսալը:
– Միջազգային փորձը, մասնավորապես` ՀոնկԿոնգ, Սինգապուր, Լատվիա, Լիտվա և այն, ցույց է տալիս, որ առհասարակ կոռուպցիայի դեմ պայքարի լավագույն մոդելը անկախ ունիվերսալ մարմինն է, որը կիրականացնի ոչ միայն քննչական, այլև` կանխարգելիչ ու կրթական գործառույթներ:
Գևորգ Թոսունյան
