Եթե դու քո հանդեպ ունես բարձր պահանջներ, գոնե ժամանակավոր պետք է երկրորդես քաղաքացիական կյանքդ և շարժվես մասնագիտական պահանջին համահունչ.  այս սկզբունքով է առաջնորդվում  իրավաբանական գիտությունների թեքնածու, ԵՊՀ  Քաղաքացիական դատավարության ամբիոնի դասախոս Վահագն Գիրգորյանը: «Երիտասարդ իրավաբանները» շարքի շրջանակներում Իրավաբան.net-ը զրուցել է նրա հետ  սեփական նախասիրությունների, մասնագիտական ձեռքբերումների մասին։

-Հետաքրքիր  խոսք կա. եթե Ադամը և Եվան ունենային լավ փաստաբան,  ապա մենք դեռ կապրեինք դրախտում: Ի՞նչ կասեք այս մասին։

-Իրավաբանների  դերի մասին ես իմ սուբյեկտիվ պատկերացումներն ունեմ: Իրականում ես չեմ կարծում, որ լավ իրավաբանի միջոցով հնարավոր է հասնել ամեն ինչի, հատկապես Հայաստանում,  և հատկապես այսօրվա պայմաններում, այսինքն՝  ասվածը, ըստ իս, մի փոքր չափազանցված է:

Եթե մենք այսօր իրավաբանների առջև նման պահանջներ ենք դնում, սպասում ենք բոլոր խնդիրների լուծում, ուրեմն պետք է տանք նաև բոլոր մեխանիզմները որկյալ աշխատելու համար,  բայց,  ցավոք սրտի,  այդ հնարավորությունը  մենք դեռևս չունենք:  Դա գալիս է  և դատական, և փաստաբանական համակարգում առկա որոշակի խնդիրներից: Օրինակ, կան երկրներ, որտեղ գործում է ատենակալների ինստիտուտը:   Այս դեպքում փաստաբանի հռետորությունից, համոզիչ  խոսքից շատ բան է կախված, նա չպետք է ապացուցի, այլ  պետք է համոզի, իսկ մեզ մոտ կան միայն  փաստեր, կա չոր դատական համակարգ:  Դու պիտի օբյեկտիվորեն, նյութական իրավունքի տեսանկյունից ճիշտ լինես, այս պարագայում չարժե փաստաբանից սպասել, որ նա անպայման կհաղթի դատը: Չնայած,  պետք է իմանալ նաև դատավարություն, առանց որի էլ կձախողի թեկուզ հմուտ փաստաբանը:
Ի դեպ, Քաղաքացիական դատավարության  նոր օրենսգրքի նախագիծը  մի քանի անգամ կրճատում է փաստաբանական հնարքներ կիրառելու հնարավորությունները:  Փաստորեն,  մենք գնում ենք դեպի օբյկտիվ ճշմարտություն:

-Իսկ Դուք ո՞ր տարբերակին եք ավելի կողմ՝ զուտ փաստերի վրա հիմնված դատավարությու՞ն, թե՞ համոզիչ խոսք, փաստաբանական հնարքներ։

-Իմ կարծիքները՝  որպես փաստաբան և որպես  քաղաքացի, տարբեր  են:
Որպես փաստաբան, ես կողմնակից եմ չոր մրցակցային դատավարությանը, երբ ամեն պարագայում  հաղթում է ուժեղը,  իսկ որպես ՀՀ  քաղաքացի՝ հակառակը, կարծում եմ, որ մեր երկրին համահունչ կլիներ, որ նույնիսկ մրցակցային դատավարություն առհասարակ չլիներ, դատարանը բոլոր քաղաքացիներին աջակցեր իրենց իրավունքների պաշտպանության  հարցում, բոլոր գործերով միջոցներ ձեռնարկեր օբյեկտիվ ճշմարտությունը բացահայտելու համար, ինչպես վարչական դատարանը:
Իմ կարծիքով,  մեր երկիրը դեռ այն մակարդակին չի հասել, որ  ընտրի բարձր մրցակցային  մոդել, ինչպես Եվրոպական մի քանի  երկրներում:

– Կպատմե՞ք ՝ ինչու ընտրեցիք հենց այս մասնագիտությունը:

– Անկեղծ ասած, ընտրությունից առաջ շատ երկար չեմ մտածել: Դեռ փոքր տարիքից շատ էի  սիրում  վիճել, բանավիճել, իսկ այս մասնագիտության հիմքում հենց դա է ընկած, ըստ այդմ,  գնացի այս ուղով՝ ինձ համար ստեղծելով վիճարկումների նոր հարթակներ:

-Գիտեմ, որ Երևանի պետական համալսարանի Իրավագիտության ֆակուլտետի բակալավրիատը, մագիստրատուրան, ասպիրանտուրան ավարտել եք գերազանցության դիպլոմով: Անընդհատ օրենքների, տերմինների աշխարհում լինելը արդյո՞ք Ձեզ չի զրկել զվարճանքներով, խենթություններով լի ուսանողական կյանքից:

-Ուսանողական տարիներին ես սովորելու վրա շատ ժամանակ չեմ ծախսել: Սովորություն չեմ ունեցել մի բանը տասն անգամ կարդալու, պատմելու, հայելու առջև պատմելու, անգիր անելու և այլն:
Ես ընդամենը մեկ-երկու անգամ կարդացել եմ քննություններից առաջ,  և վերջ:  Ըստ այդմ, ունեցել եմ ակտիվ ուսանողական կյանք: Չնայած, որոշ առարկաներ այդպես էլ ինձ չտրվեցին, մինչև հիմա ինձ մասնագետ չեմ կարող համարել, օրինակ,  քրեական դատավարության, քրեական իրավունքի ոլորտում, բայց մասնագիտական առարկաներս ինձ տրվել են  բավականին  հեշտ:

-Երիտասարդ իրավաբանի համար դժվար չէ կայանալ այս ոլորտում: Խոսեք, խնդրեմ, Ձեր անցած ուղու, հանդիպած դժվարությունների մասին:

-Իրավաբանի համար  այսօր  հաստատվելը, իհարկե, բարդ է: Երբ,  2010-ին ես ավարտեցի համալսարանը, պատկերը մի փոքր այլ էր. մեզ համար ինչ-որ ժամանակ անվճար պրակտիկայի գնալը, ցածր աշխատավարձով աշխատելը, չուզած տեղում աշխատելը, իսկ   հիմա մարդիկ ուզում են դուրս գալ և անմիջապես  ունենալ լավ աշխատանք: Այսօրվա պայմաններում դա  հնարավոր չէ, քանզի մեր կրթական համակարգը, ավելի շատ իրավաբան է տալիս, քան պետք է շուկային:  Այսօր մրցակցային դաշտը շատ ուժեղ է, այս պարագայում միջին կադրերը կանգնում են խնդրի առաջ: Բայց իմ պարագան մի փոքր այլ է եղել: Իմ   բախտը բերեց, ես չորրորդ կուրսում գնում էի պրակտիկայի, հենց ավարտեցի,  սկսեցի աշխատել արդեն պայմանագրով, այսինքն, երջանիկ պատահականությամբ, ես խնդիր չեմ ունեցել գործ գտնելու, բայց եթե ունենայի,  ես էլ կպրպտեի, կգտնեի ինձ հարմար գործ՝ սկզբում քչով բավարարվելով:
Այո, ճիշտ եք ՝ այսօր իրավաբանի մասնագիտությունը  «էլիտար» մասնագիտություն է համարվում, մարդը տեսնում է, որ չունի, օրինակ,  բնական գիտությունների ոլորտում կայանալու հնարավորություն,  պարզ է, որ նա պիտի ընտրի այն մասագիտությունը, որը իր համար ավելի եկամտաբեր է լինելու, ըստ այդմ, ընտրում են իրավագիտությունը: Կամ տեսնում են, որ իրավական ոլորտի մարդիկ ավելի շատ են պաշտոնների հասնում, ուզում  են  գնալ նրանց ճանապարհով:  

-Զավեշտալի մի բան են ասում, թե լավ իրավաբանը ուսումնասիրում է օրենքները, իսկ ճարպիկ իրավաբանը հրավիրում է դատավորին ճաշի: Հասցրե՞լ եք հանդիպել նման փաստաբանների, ովքեր փորձել են խորամանկել:

-Եթե ասեմ՝  կան նման փաստաբաններ, հնարավոր է ենթարկվեմ պատասխանատվության, ըստ էթիկայի կանոնագրի, որ փաստաբանական հեղինակությունը բարձր չեմ պահել: Բայց չեմ կարող բացառել նրանց լինելիությունը համակարգում, չնայած, վստահ կարող եմ ասել, որ իմ  աչքից հեռու է արվել, եթե անգամ արվել է, քանզի ես  քննադատաբար եմ վերաբերվում նման քայլերին: Բայց, իհարկե,  դատավորին ճաշի հրավիրելը դեռևս կոռուպցիայի  մասին  չի խոսում, կամ դա ուղղակի  բացահայտ  չի արվում:

-Հոլիվուդյան մի հետաքրքիր ֆիլմ կա՝  «Սատանայի դատապաշտպանը», որտեղ սիրված դերասան Ալ Պաչինոն փորձում է համոզել, որ փառքի ճանապարհին յուրաքանչյուր իրավաբան կգնա հաջողության, ոչ թե արդարության հետքերով :

-Որպես փաստաբան, ես կողմակից եմ այն դատավարությանը, որտեղ հաղթում է ուժեղը, կողմ եմ այն գաղափարին, որ օրենքը և արդարությունը տարբեր բաներ են: Ես  կգնամ օրինականության ճանապարհով: Եթե նույնիսկ իմանամ, որ օրենքը խեղաթյուրելով ինչ-որ բանի կհասնեմ, ես դա չեմ անի: Չպետք է մի գործով փառքի հասնելու համար տապալել մյուսները: Բայց քաղաքացիական դատավարության  հարցերում մենք արդարությունը պահելու պահանջ չունենք, այստեղ գործում է միայն օրենքը:

– Դուք  Ձեր խոսքում անընդհատ  շեշտում եք, որ արդարությունը և օրենքը տարբեր կատեգորիաներ են,  մեր իրականության մեջ հաճա՞խ են դրանք բախվում:   

-Այո, ես  դրանք  հստակ տարանջատում եմ, քանզի ցանկացած իրավիճակում էլ կարելի է բերել օրինակներ,  որ կա բախում:   Արդարությունը սուբյեկտիվ բան է, իսկ օրենքը ընդհանրական, թեկուզ ինչ-որ դեպքերի համար՝ անալոգիկ, անտրամաբանական կամ անարդար:

-Ինչպե ՞ ս եք լցնում Ձեր ազատ ժամանակը:

-Այս պահի դրությամբ ազատ ժամանակ գրեթե չեմ ունենում:  Եթե ունենում եմ, գիտական հետազոտություններով եմ զբաղվում, գրում եմ հոդվածներ, նաև ծրագրավորումով եմ սիրում զբաղվել, վերջերս խորացրել եմ գիտելիքներս: Այժմ ավելի շատ ինքնակատարելագործման փուլում եմ: Օրենսդրական անընդհատ փոփոխությունները թույլ չեն տալիս շատ կտրվել այս դաշտից, հակառակ դեպքում հետ ես ընկնում և այլևս չես հասցնում առաջ անցնել:

– Բայց, այնուամենայնիվ, Ձեզ հնարավոր չէ՞ տեսնել որևէ սրճարանում, փաբում ընկերների հետ գարեջուր խմելիս կամ ժամանակ անցկացնելիս:

-Հա, իհարկե, այդ ամեն ինչը նույնպես լինում են։ Երեկոները ժամը 9-ից սկսած ազատ եմ և կարողանում եմ նաև նման վայրերում լինել: Իրականում իրավաբանի աշխատանքը շատ հոգնեցնող է, մասնավորապես հիմա, երբ ամեն օր նոր օրենք է ընդունվում, փոփոխություններ են կատարվում, ըստ այդմ, դժվար է շեղվելը։ Եթե դու քո հանդեպ ունես բարձր պահանջներ, գոնե ժամանակավոր պետք է երկրորդես քաղաքացիական կյանքդ և շարժվես մասնագիտական պահանջին համահունչ:

-Իսկ  ի՞նչ եք կարծում, համատեղելի են արդյոք արվեստը, գրականությունը և իրավաբանությունը: Օրինակ, եթե մեկ տարով հայտնվեիք անմարդաբնակ կղզում, ի՞նչ գրքեր կվերցնեիք Ձեզ հետ:

-Կարծում եմ, որ սրանք որևէ բանով իրար չեն խանգարում: Ես փոքր տարիքից էլ շատ եմ սիրել կարդալ,  չնայած, ինձ ,օրինակ, գեղանկարչությունն կամ թատերագիտություն հասկացող չեմ համարում, բայց նաև համաձայն եմ, որ ցանկացած ոլորտի մասնագետի պետք է բազմակողմանի զարգացվածությունը:
Ես սիրել եմ և սիրում եմ կարդալ դեդեկտիվ գրականություն, Ագաթա Քրիստի: Իրենից շատ գործեր եմ կարդացել, բայց պատմվածքների մի փոքրիկ ժողովածու  թողել եմ, եթե գնայի անմարդաբնակ կղզի,  հենց դրանք էլ կտանեի և կընթերցեի: Բացի դրանից՝  քանի որ այսօր շատ է ինֆորմացիոն աղբը, գիրք կարդալը էլ ավելի կարևոր է դառնում:

-Գիտեմ, որ դասախոսել եք Արդարադատության ակադեմիայում, այժմ էլ՝  ԵՊՀ-ում եք դասավանդում: Ըստ Ձեզ,  ինչպիսի ՞ սերունդ է մեծանում:

– Ինձ երբ հարցնում են՝ ինչ կա համալսարանում, ես պատասխանում եմ, որ ամեն ինչ նույնն է, ոչինչ երբեք չի փոխվում,  քանզի բոլոր կուրսերում էլ լինում են և լավ, և վատ, և խելացի, և անբան  ուսանողներ՝ իհարկե, սովորելու առումով, բայց մեծ հաշվով, ոչինչ չի փոխվում:

Հարցազրույցը՝ Լիանա Մարտիրոսյանի
Լուսանկարները՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի
Իրավաբան.net