«Տարիներով չշահագործվող մեքենաները կամ վատ վիճակում գտնվող մեքենաները դեռ գերատեսչությունների բալանսներում էին հաշվառված և հնարավոր էր տարբեր ծախսեր ցույց տալ դրանց դեպքում (վառելիքի դուրս գրում, վերանորոգում):  Եվ կառավարությունը որոշեց բոլոր այդպիսի մեքենաները կրճատել, որպեսզի բյուջեից ավելորդ ծախսեր, կոռուպցիոն ռիսկեր չլինեն»,- Իրավաբան.net-ի հետ զրույցում նշում է ԿԱ պետական գույքի կառավարման վարչության պետ Արման Սահակյանը՝ անդրադառնալով վերջերս ավտոմեքենաների շահագործումից դուրս բերելու և աճուրդով օտարելու մասին: «Զրույց գործադիր իշխանության անդամների հետ» շարքի շրջանակներում նրա հետ զրուցել ենք այս ոլորտի խնդիրների, կոռուպցիոն ռիսկերի և դրանց զսպման մասին: 

-Պարոն Սահակյան, պետական գույքի կառավարման ոլորտում հիմնականում ի՞նչ խնդիրներ կան և ինչպե՞ս եք փորձում այդ խնդիրները կարգավորել:

-Պետական գույքի կառավարման ոլորտում 2011 թվականից սկսած մենք լծվեցինք բարեփոխումների մի ամբողջ գործընթացի: Առաջինը հարկավոր էր կանոնակարգել պետական գույքի կառավարման  իրավական ակտերի շրջանակը: Մենք որդեգրեցինք կառավարման արդիականացման խնդիրներին լուծում տալու քաղաքականություն:  Ինչու՞ եմ սա ասում: Որովհետև, երբ ես ստանձնեցի այս պաշտոնը, հանրության մոտ կար կարծրատիպ, որ սա «խանութ» է, որտեղից կարելի է ինչ-որ բան գնել:

Պետական գույքի շրջանառության վերաբերյալ մենք գրեթե բոլոր իրավական ակտերում փոփոխություններ արեցինք՝ կապված վարձակալության, անհատույց օգտագործման, օտարումների, նվիրատվությունների և նվիրաբերությունների հետ: Այսինքն, սահմանեցինք այնպիսի սկզբունքներ, որ այսուհետ, առանց հիմնավորումների, պետական գույքի հետ կապված որևիցե գործողություն չկատարվի: Արդյունքում կանոնակարգվեց վարձակալության դաշտը. եթե մինչ այդ վարձակալությունից տարեկան 70-80 միլիոն դրամի մուտք էր լինում, ապա այս պահին այդ մուտքերը անցնում են 200 միլիոնը: Ոչ թե ես այն մտքին եմ, որ այս դեպքում կոռուպցիոն ինչ-որ դրսևորումներ կային, այլ ընդամենը պետք էր կանոնակարգել դաշտը և ամեն ինչը դնել իր տեղը: Նույն սկզբունքով մենք առաջնորդվեցինք և օտարումների մրցույթների, և աճուրդների դեպքում:

Եվ ասել, որ այսօր պետական գույքի կառավարման ոլորտում խնդիր կա, ես այնքան էլ համամիտ չեմ: Մենք մեր մասնագետների հետ մշակեցինք  «Պետական գույքի կառավարման մասին» օրենքը, որով և ամբողջ դաշտը համակարգեցինք, որ այսուհետ ցանկացած մեկը, ով հետագայում կղեկավարի այս գերատեսչությունը, պիտի միմիայն առաջնորդվի օրենքով:

Եթե հիշում եք, մենք միշտ առաջնորդվել ենք մասնավորեցման մասին օրենքով, տարբեր ժամանակահատվածների՝ 2001-2003, 2003-2006 թվականների մասնավորեցման ծրագրերով: Սակայն հետագայում գետի հունը փոխեցինք դեպի պետական գույքի արդյունավետ կառավարում: Դրա պտուղները մենք այսօր ունենք:

-Պարոն Սահակյան, գնումների հարցերով փորձագետները պնդում են, որ պետական ոլորտում եթե կա վաճառելու կամ գնելու հարց, ապա արդեն իսկ կա կոռուպցիոն ռիսկ, իսկ ձեր ոլորտը հենց այն ոլորտն է, որտեղ հենց վարձակալություններ են, առք-վաճառք: Ինչպե՞ս եք կարողանում զսպել կոռուպցիոն ռիսկերը:

-Հենց այս նպատակով է, որ մենք արդյունավետ կառավարմանն ուղղված այդ բարեփոխումները արեցինք, որ ամեն ինչ լինի շատ թափանցիկ, հանրությունը լինի տեղեկացված: Գիտեք, մեր երկրում օտարումների գործընթացը սկսել է 1995 թ-ից, այսօր այդ չափերի հասնող օտարումներ էլ չկան, որ մենք մտածենք դրանց մեջ կոռուպցիոն ռիսկեր կան:

Մեր որոշումները շատ թափանցիկ են, ցանկացած օտարում իրականացվում է կառավարության որոշումներով. և՛ լրատվամիջոցները, և՛ հանրությունը հնարավորություն ունեն ուշիուշով հետևելու այդ որոշումներին, տեսնել, թե ինչ է կատարվում:

Հիմա մենք ունենք բազմաթիվ վառ օրինակներ, որ եթե ինչ-որ բան օտարել ենք, դրա փոխարեն ինչ-որ նոր բան ենք ձեռքբերել: Արտաքին գործերի նախարարության շենքի օրինակը կարող եմ բերել. օտարել ենք 14.000 քմ տարածք և ստացված գումարով ձեռք ենք բերել 30 հազարից ավելի քմ տարածք, որտեղ այսօր տեղակայված են 5 գերատեսչություններ: Պետական գույքի կառավարման ոլորտում կոռուպցիոն ռիսկեր ես գրեթե չեմ տեսնում:

Ասեմ ավելին, մենք այսօր աշխատում ենք ոչ միայն պետական գույքի օտարումների և վարձակալությունների ուղղությամբ, այլև իրականացնում ենք պետական բաժնեմաս ունեցող ընկերությունների ամբողջ ֆինանսատնտեսական մոնիտորինգները, այսինքն, ի՞նչ ձևով են աշխատում, ի՞նչ շահաբաժիններ են վճարում պետությանը, և այլն: Բնականաբար, նաև չենք թողնում, որպեսզի այդ մոնիտորինգները սեղանին մնան, անմիջապես այդ տվյալները ներկայացնում ենք կառավարությանն ու վարչապետին: Բոլոր հնարավոր այն հատվածները, որոնք կարող էին ունենալ կոռուպցիոն մեծ ռիսկեր, մենք փորձել ենք այս տարիների ընթացքում փակել:

-Նախորդ տարի՝ նոյեմբերին, մենք գրել էին Մարզահամերգային համալիրի սկանդալային վաճառքի մասին, մասնավորապես, որ այն վաճառվեց կես գնով, (գնահատվել էր մոտ 60 միլիոն դոլար, բայց վաճառվել էր 30 միլիոն դոլարով) և վաճառվել էր ԱՄՆ-ում հանցագործությունների մեջ մեղադրվող ու հետախուզման մեջ գտնվող անձի: Կբացատրեք, թե ինչպե՞ս դա հնարավոր ստացվել:

-Դուք ճիշտ եք նկատում, որ Մարզահամերգային համալիրը գնահատվել էր 60 միլիոն դոլար և առաջարկը եղել էր, որպեսզի այն ձեռք բերվի 30 միլիոն դոլարով: Գիտեք, մենք չենք կարող նմանատիպ գնահատականներ տալ, թե ԱՄՆ-ից ո՞վ էր ձեռքբերողը: Ձեռքբերողը մեզ մոտ ՀՀ-ում գրանցված մի ընկերություն էր: Բայց Դուք պետք է իմանաք մի բան, որ երբ կառավարությունը նման որոշումներ է կայացնում, բնականաբար, դրա տակ դնում են նաև ռիսկայնության հետ կապված տարբեր տեսակի փաստաթղթեր: Այսինքն, այնպես չէր, որ ինչ-որ մեկը կարող էր գալ, ասել 30 միլիոնով կգնեմ, հետո այդ գումարը չտար և Մարզահամերգային համալիրը կարողանար ձեռք բերել:

Բազմաթիվ ու բազմապիսի պայմանագրեր են կնքվել, այս տարիների ընթացքում, հանրությանը հետաքրքրող տարբեր կառույցների հետ կապված այդ պայմանագրերի մեջ փոփոխություններ են արվել, իրավական առումով ուժեղացվել են մեր պայմանագրերը, որպեսզի նման տիպի դրսևորումներ չլինեն: Իսկ այն, ինչ վերաբերվում է Մարզահամերգային համալիրին, Դուք գիտեք, որ այսօր այն բնականոն չի աշխատում, չի կարող երբևիցե գնալ ինքնածախսածածկման ճանապարհով, և պետության համար բավականին մեծ շռայլություն է՝ ունենալ նմանատիպ կառույց և պետբյուջեի հաշվին այդ կառույցը պահել ու պահպանել: Աշխարհի ոչ մի երկրում չեք գտնի, որ նմանատիպ կառույցները լինեն պետության հովանու ներքո:

Մարզահամերգային համալիրն այսօր պետության հովանու ներքո է, և մենք ինքներս զգում ենք, որ եթե լավագույն մենեջերին կարողանանք բերել Հայաստան և ասել, որ պետք է Մարզահամերգային համալիրը գործարկել ինքնածախսածածկման ճանապարհով, նա դա իր վրա չի վերցնի, որովհետև Մարզահամերգային համալիրի ծախսերը բավականին մեծ են:

Իհարկե, մենք մտածում ենք, որ եթե լինեն ձեռքբերել ցանկացողներ, մենք պետք է բանակցենք և պիտի կարողանանք հնարավորություն տանք, որպեսզի կարողանան այլ միջոցներով համալիրի պահպանման ծախսերը կատարել:

-Վերջերս շատ արծարծվեց գործածությունից դուրս բերված և աճուրդի հանված գույքի մասին:  Մասնավորապես, ի՞նչ գույքի մասին է խոսքը, ո՞ր մասն է վաճառվել: Եթե չեմ սխալվում, բավականին հնամաշ ու արդեն իսկ օգտագործման համար ոչ պիտանի գույքի մասին է խոսքը:

-Մինչև 2015 թ-ը մտահոգիչ էին աճուրդով շարժական գույքի օտարումները:  Ինչու՞ էր մտահոգիչ, որովհետև մենք շարժական գույքի պահառության վայր չունեինք: Եթե մարդիկ ցանկանում էին պետական գույք գնել (հիմնականում խոսքը հենց ավտոմեքենաների մասին է), հաճախ հնարավորություն չէին ունենում տեսնելու, թե ինչ գույք են ձեռք բերելու: Շատ դեպքերում տարբեր գերատեսչություններում քաղաքացիների մուտքը խոչնդոտվում էր: Կառավարության ջանքերով մենք հնարավորություն ունեցանք Մերձավանի հատվածում ունենալու շարժական գույքի պահառության վայր, որտեղ ամբողջությամբ տեղավորվում է պետական շարժական գույքը:

Գործընթացը բաղկացած է մի քանի փուլից. բնականաբար, այդ մեքենաները պետք է դուրս գրվեն մի գերատեսչության բալանսից և անցնեն մեր գերատեսչության բալանս, ստանան գրանցումները  ՃՈ-ում, սեփականության վկայականը, այնուհետև պետք է դրանք գնահատվեն և աճուրդով վաճառվեն:

Մենք արել ենք այնպես, որ ամբողջ գործընթացը լինի թափանցիկ, և ես բազմիցս ասել եմ, որ և՛ լրատվամիջոցները, և՛ հասարակական կազմակերպությունները կարող են ներկա լինել այդ աճուրդներին: Նաև այդ աճուրդներն ամբողջությամբ տեսանկարահանվում են մեզ մոտ:

Մենք զգում ենք, որ բավականին մրցակցություն կա: Նախորդ տարիներին այդ մրցակցությունը շատ քիչ էր լինում:

-Վարչապետի հայտնի հայտարարություններից հետո հասարակությունը ակնկալում էր, որ այդ կրճատումների մեջ պետք է ավելի շատ թանկարժեք ու բավականին նոր մոդելներ էլ լինեին:

-Ես ասեմ, որ այդ մեքենաները շահագործման համապատասխան չափորոշիչներ ունեն: Եթե մեքենան ունի 70 տոկոս մաշվածություն, ապա այն հնարավոր է վաճառել աճուրդով: Հիմա բնական է, որ մենք առաջին փուլով ամբողջությամբ լուծել ենք այդ խնդիրը:

Կարող ենք այս հարցին նայել նաև այլ տեսանկյունից. տարիներով չշահագործվող մեքենաները կամ վատ վիճակում գտնվող մեքենաները դեռ գերատեսչությունների բալանսներում էին հաշվառված և հնարավոր էր տարբեր ծախսեր ցույց տալ դրանց դեպքում (վառելիքի դուրս գրում, վերանորոգում):  Եվ կառավարությունը որոշեց բոլոր այդպիսի մեքենաները կրճատել, որպեսզի բյուջեից ավելորդ ծախսեր, կոռուպցիոն ռիսկեր չլինեն:

Մեր գերատեսչությունում կա չորս տրանսպորտային միջոց, մեկը սպասարկում է վարչության պետին, երկուսը վարչության պետի տեղակալներին և մյուսը աշխատակազմի ղեկավարին: Իհարկե, մենք այսօր ունենք մեքենաներ, որ այսօր շահագործումից կարելի է հանել, բայց մենք դրա մասին չենք մտածում: Մտածում ենք, որ դեռ հնարավոր է դրանք օգտագործել և այսօր էլ օգտագործում ենք:

Վարչության պետի վառելիքի չափաքանակն օրական 5 լիտր բենզին է կազմում, այդ 5 լիտր բենզինը մեծ շռայլություն չէ բյուջեի համար, կամ 5-10 լիտր բենզինը որևէ գերատեսչության ղեկավարի համար շռայլություն չէ, որպեսզի նա ունենա ծառայողական մեքենա:

Մեր գերատեսչության ղեկավարները գրեթե ամբողջ օրը մարզերում են՝ պահառության, չափագրման և այլ աշխատանքների հետ կապված։

-Վերջերս պետական միջոցներից 2016 թվականի արտադրության ամենագնաց մեքենա էր գնվել, որը ես ֆիքսել էի: Ի՞նչ իմաստ ունի գնել լիովին նորը և բավականին թանկ: Ես կարծում եմ, որ դա շռայլություն է, իսկ Դուք ի՞նչ եք կարծում:  

-Կառավարությունը, համենայն դեպս, կոնկրետ գումարային չափ է սահմանել, թե ինչ գնի սահմաններում, որ գերատեսչությունը ինչ մեքենա կարող է ձեռք բերել, այսինքն, կան համապատասխան չափորոշիչներ: Եթե այդ չափորոշիչների սահմաններից դուրս է,  կարծում եմ՝ շռայլություն է, իսկ եթե ոչ, ապա, կարծում եմ, նորմալ է:

-Արդյո՞ք չեք կարծում, որ այդ չափորոշիչները կարելի է մի քիչ փոխել, ավելի զսպել առավելագույն շեմը:

-Ի՞նչ անենք,  օրինակ, Դուք ի՞նչ եք կարծում, ինչպե՞ս կարելի է զսպել: Կառավարությունը թանկ մեքենաներ չի գնում, գնում է այնպիսի մեքենաներ, որոնց ծախսատարությունը քիչ է, ավելի քիչ բենզին է օգտագործում, ավելի ուշ է դուրս գալիս շահագործումից: Այսինքն, չեմ կարծում, որ կառավարությունը մեծ ծախսեր է անում վերջին տարվա ընթացքում: Ընդհակառակը՝ մոտ 1000-ից ավել տրանսպորտային միջոց կրճատվեց, որոնցից 455-ը մեր գերատեսչության հետ էր կապված, մնացածը՝  ՓԲԸ-երի և ՊՈԱԿ-ների սեփականությունը հանդիսացող տրանսպորտային միջոցներ են: Այս գործընթացը լինելու է շարունակական: Հավատացեք, որ կառավարության ուշադրության կենտրոնում է, որ ինչ-որ հիմնարկի ղեկավար շռայլություններ թույլ չտա և թանկ ավտոմեքենաներ ձեռք չբերի: Չնայած, ես ասում եմ, որ կառավարությունը սահմանել է կոնկրետ գումարային չափ, թե ինչ գումարի չափով որ գերատեսչությունը կարող է մեքենա ձեռք բերել:

-Ըստ Ձեզ, 15 միլիոն դրամը մեքենայի համար թա՞նկ է, թե՝ ոչ:

-Ես կարծում եմ, որ այդ գնով մեքենա ձեռքբերվում է գերատեսչության ղեկավարների համար: Այդ գումարով այսօր կարող ես ձեռք բերել միջին որակի ավտոմեքենա, միջինից էլ ինչ-որ տեղ ցածր ավտոմեքենա: Մենք մեքենայի գները հրապարակում ենք, ամբողջ աշխարհում այդ գները երևում են: 15 միլիոն դրամն այսօր ընդամենը մոտավորապես 30.000 դոլար է կազմում: Չես կարող 30.000 դոլարով ձեռք բերել շքեղ ավտոմեքենա:

-Իսկ որքանո՞վ է կարևոր ձեռքբերել լիովին նորը:

-Իսկ ի՞նչ անենք, գնանք, ավտոշուկայի՞ց մեքենա առնենք:

–Ավելի հին մոդելի մեքենա գնել, ավելի էժան:

-Երբ ձեռք ես բերում հին մեքենա, դա շատ ավելի թանկ է նստում, քան նորը. շահագործման ծախսերը շատ ավելի մեծ են լինում, քան նոր մեքենայի դեպքում:

-Քանի որ պետական գնումներն ամենառիսկային ոլորտներից մեկն է, Դուք ինքներդ, որպես գերատեսչության ղեկավար, վերահսկու՞մ եք ձեր ոլորտի պետական գնումները:

-Բնականաբար, վերահսկում ենք, առավել ևս մեզ մոտ դա շատ հեշտ է անել, որովհետև մեծ գնումներ չեն՝ ընդամենը գրիչ, թուղթ, վառելիք… Այսինքն,մենք մեծ բյուջե չունենք, պահպանման ծախսերը տարեկան մոտավորապես 600 միլիոն դրամ է: Պետության համար մենք արդյունավետ գերատեսչություն ենք: Մենք այս տարի 9 ամսվա կտրվածքով մոտ 7 միլիարդ դրամի մուտք ենք իրականացրել բյուջե: 600 միլիոն դրամ ծախսելով մեր աշխատակիցների վրա՝ ստացել ենք 7 միլիարդից ավելի գումար: Սա լա՞վ է, թե՝ վատ: Բնականաբար, լավ է:

–Պետական գնումների ուսումնասիրությունների ժամանակ նկատվում է, որ գերատեսչության ղեկավարները ճանապարհորդում են «բիզնես» դասի ավիատոմսերով: Ի՞նչ եք կարծում, որքանո՞վ է սա արդարացված և արդյո՞ք չպետք է փոխվի այս մոտեցումը:

-Իհարկե, պետք է փոխվի և այս պահին էլ փոխվում է, կառավարությունը որդեգրեց քաղաքականություն և կոնկրետ չափորոշիչներ ստեղծվեցին, թե ով, ինչ ձևով կարող է ճանապարհորդել: Այս հարցն ինձ շատ չի հետաքրքրում, որովհետև մենք նմանատիպ գործուղումներ ուղղակի չունենք, իսկ, ընդհանուր առմամբ, կարծում եմ ոչ մի տարբերություն չկա՝ մարդն ուղևորվում է «էկոնոմ», թե՝ «բիզնես» դասով։ Համենայն դեպս, երբ հնարավորություն է եղել, ես միշտ ուղևորվել եմ «էկոնոմ» կարգով:

Կես կատակ, կես լուրջ ասեմ. եթե վթար լինի, ի՞նչ տարբերություն՝ ինչ կարգում ես նստած:

–Պարոն Սահակյան, ըստ Ձեզ, պետական պաշտոնյան ի՞նչ արժեհամակարգ պետք է ունենա:

-Պետական պաշտոնյան պետք է ճիշտ, լավ վերաբերմունք ունենա հանրության, իր քաղաքացիների նկատմամբ: Պետական պաշտոնյան, անկախ հնարավորություններից, պիտի կարողանա ապրել հասարակ կյանքով, ինչպես ապրում են իր քաղաքացիները: Պետք է կարողանա մտնել ժողովրդի մեջ, լինել ժողովրդից մեկը:

–Ձեր կարծիքն եմ ուզում իմանալ ապօրինի հարստացման քրեականացման վերաբերյալ:

-Երկու ձեռքով կողմ եմ: Այո՛, ովքեր ապօրինի փորձում են հարստանալ, պետք է քրեորեն պատժվեն, ես միայն դրական եմ դրան տրամադրված:

Հարցազրույցը՝ Աստղիկ Կարապետյանի

Տես նաև՝

• 5 տարի անց բուժծառայությունները կլինեն լիովին անվճար. նախարարը ներկայացնում է ծրագիրը
• Քաղավիացիայի ոլորտում կներդրվի նոր համակարգ՝ մասնավոր սեկտորի աշխատանքը դյուրին և թափանցիկ դարձնելու նպատակով

Իրավաբան.net