«Ասացի՝ էլ չեմ գրի սահմանների մասին, բայց էլ ներվ չկա։ Մի քանի բառ խորհրդային սահմանների հիման վրա դեմարկացիայի հեռահար վտանգների մասին։ Մի քիչ իրավական տերմիններով ծանրաբեռնված կլինի և երկար կստացվի, բայց կարծում եմ՝ բոլորն իրավունք ունեն իմանալ (դե ժողովրդավարություն և այլն)։
Հակիրճ բացատրեմ, թե ինչ է uti possidetis սկզբունքը։ Uti possidetis սկզբունքը (նախ որպես քաղաքական սկզբունք, իսկ այնուհետև՝ իրավական) առաջացել է Լատինական Ամերիկայում ապագաղութացման համատեքստում և այնուհետև կիրառվել է նաև Աֆրիկայում և բովանդակային առումով ենթադրում է գաղութային ժամանակաշրջանի վարչական սահմանների վերածում նոր առաջացող պետությունների միջազգային սահմանների։
Կարճ ասած՝ նոր կայացող պետությունները հայտարարում են, որ իրենք իրենց տարածքային հավակնությունները դնում են մի կողմ և կենտրոնանում են արտաքին վտանգի դեմ պայքարելու վրա, այսինքն՝ գաղութարարի դեմ։ Մեր թշնամին տարիներ շարունակ պնդել է, որ Արցախի հարցը պետք է լուծվի uti possidetis սկզբունքի հիման վրա, այն է՝ խորհրդային սահմանները պետք է վերածվեն նորաստեղծ պետությունների միջազգային սահմանների և փորձել բերել դրա մի շարք հիմնավորումներ։ Բայց այդ հիմնավորումները գրեթե ամբողջությամբ պրակտիկ միջազգային իրավունքից կտրված են (բայց դե մենք իհարկե երբեք չենք պատասխանել Ադրբեջանի պնդումներին, սկսած 2008թ-ից մինչ օրս)։
Երկրորդ՝ անգամ ապագաղութացման համատեքստում սկզբունքը չի կիրառվել, երբ գաղութային ժամանակահատվածին նախորդել է պետականություն (օրինակները շատ են՝ Եթովպիա-Էրիթրեա, Հնդկաստան-Պակիստան-Բանգլադեշ, Ռուանդա-Բուրունդի և այլն)։
Երրորդ՝ չնայած Ադրբեջանի պնդումներին՝ ԱՊՀ պետություններն իրականում ԱՊՀ հիմնադիր փաստաթղթերով չեն ընդունել խորհրդային սահմանների շարունակականությունը։ ԱՊՀ հիմնադիր փաստաթուղթը և Ալմա-Աթայի հռչակագիրը խոսում են տարածքային ամբողջականության և տարածքների անքակտելիության մասին, որոնք բոլորովին այլ երևույթ են։ Uti possidetis սկզբունքը որոշում է, թե ումն է տիտղոսը տարածքի նկատմամբ, իսկ տարածքային ամբողջականությունը՝ պաշտպանում այդ տարածքը, երբ արդեն տիտղոսը որոշված է։
