131 պատգամավորից 100-ի դեպքում վճարովի հիմունքներով աշխատող օգնականները ընդամենը կոֆե դնողներ են և որևէ կապ չունեն օրենսդրական աշխատանքի հետ. Իրավաբան.net-ի հետ զրույցում նշում է Ազգային Ժողովի պատգամավոր, «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության նախագահ Նաիրա Զոհրաբյանը: «Կանայք օրենսդիրում» շարքի շրջանակներում Ն. Զոհրաբյանը պատմում է, թե ինչ դժվարություններ ունի օրենսդրական աշխատանքը, ինչ խնդիրների է բախվում կին լիդերը և ինչն է պակասում կարևոր հարցերում հաջողության հասնելու համար:
-Տիկին Զոհրաբյան, Դուք բավականին երկար ժամանակ լրագրող եք աշխատել, ինչպե՞ս ստացվեց՝ որոշեցիք օրենսդիր մարմնում շարունակել կարիերան:
-Երբ մենք նայում ենք եվրոպական երկրների խորհրդարանները, այնտեղ բավականին շատ են նախկին լրագրողները: Ես պիտի ասեմ, որ չնայած մեր երկրում բազմաթիվ ինստիտուտներ ոչ միայն կայացած չեն, այլև ռեգրես են ապրում, այնուհանդերձ, անկախությունից հետո չորրորդ իշխանությունը բավականին լուրջ զարգացում ունեցավ: 2005-2007 թվականներին ստեղծվեց մի իրավիճակ, երբ որոշ լրատվամիջոցներ և լրագրողներ քաղաքական պրոցեսներ էին ուղղորդում, քաղաքական սցենարներ գծագրում: Պատահական չէ, որ այդ տարիներին դաշնակացական գործիչներից մեկը (այդ ժամանակ ՀՅԴ-ն իշխանական կոալիցայի մեջ էր), ասաց, թե քո հրապարակումների պատճառով Ռոբերտ Քոչարյանի մոտ չորս անգամ կոալիցիայի նիստ է հրավիրվել: Այդքան ազդեցիկ էր մամուլը:
Եվ եկավ այն պահը, որ հասկացա` եկել է հաջորդ քայլն անելու ժամանակը: Բնականաբար, ես պիտի ընտրեի այնպիսի կուսակցություն, որը նորաստեղծ էր, մաքուր էր, որը ժողովրդին հուսախաբ անելու մեղք և բեռ չուներ իր վրա: Այդ ժամանակ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը նոր էր ստեղծվում և շարքերը համալրելու առաջարկ եղավ Գագիկ Ծառուկյանից: Դա ինձ հնարավորություն տվեց նաև կայանալու որպես քաղաքական գործիչ, և շնորհակալ եմ այդ հնարավորության համար:
Լրատվական դաշտից դեպի քաղաքականություն անցումը շատ սահուն եղավ: 2007 թվականին իմ գործընկերներից մեկը հարցրեց, թե ի՞նչ փոխվեց իմ կյանքում պատգամավոր դառնալուց հետո, պատասխանեցի` ոչինչ, ընդամենը լրագրողական օթյակից իջա պատգամավորական օթյակ: Լրագրող աշխատելու վերջին տարիներին ես գրեթե ամեն օր խորհրդարանում էի, լուսաբանում էի խորհրդարանական աշխատանքը. երբեք որևէ դիսկոմֆորտ, խորթություն չեմ զգացել:
-Իսկ ի՞նչ դժվարությունների եք բախվում օրենսդիր մարմնում աշխատելիս:
-Դժվարությունն այն է, որ մեր երկրում խաղի կանոնն է սխալ. եթե դու իշխանական թիմում չես, ապա, որպես կանոն, քո խմբակցության առաջարկները հիմնականում մերժվում են: ԲՀԿ-ն բազմաթիվ օրենսդրական նախագծեր է ներկայացնել, որոնց գերակշիռ մասը մերժվել է: Սակայն միևնույն ժամանակ մեզ հաջողվել է մի քանի կարևոր օրենքներ անցկացնել` դա արդյունաբերական գոտիների ստեղծման, ՓՄՁ-ների հարկային արտանություններ տալու և այլ հարցերի վերաբերյալ փաստաթղթերն են: Առանցքային մի քանի օրենսդրական նախաձեռնություններ ունենք, օրինակ, ընտանեկան բիզնեսը հարկերից ազատելու վերաբերյալ: Այդ օրինագիծը մենք ներկայացրեցինք, կառավարությունը մերժեց, հետո բառացի նույն նախագիծը իրենք բերեցին, անցակցրեցին: Մենք, քավ լիցի, կռիվ չենք տվել հեղինակային իրավունքի համար, եթե լավ բան է, ապա թող իրենց դրոշմը լինի:
Ես հիմնականում համահեղինակ եմ եղել այդ օրինագծերին:
-Ձեր կոլեգաներից մեկը մեզ հետ զրույցում նշել էր, որ բավականին դժվարություններ են առաջանում, քանի որ մասնագիտությամբ իրավաբան չես: Դուք այդ խնդրին առնչվե՞լ եք և ընդհանրապես ինչպե՞ս եք լուծում օրենքներ մշակելու գործընթացը:
-Դա լուրջ խնդիր է. պատագամավորը պարտավոր չէ լինել իրավաբան, առողջապահության, սոցիալական և մյուս ոլորտներում մասնագիտացված լինել: Դրա համար կա փորձագետների ինստիտուտը, մեր խմբակցությունը լավ ներուժ ունի այս առումով: Մեզ շատ օգնում է Միքայել Մելքումյանը` տնտեսագիտության դոկտոր, և օգնում են նաև նրա ուսանողները, ասպիրանտները: Ասեմ, որ մեր խորհրդարանի ամենամեծ պրոբլեմներից մեկը փորձագետների պակասն է: Պատգամավորները կարող են երկու օգնական ունենալ` մեկը հասարակական հիմունքներով, մյուսը` վճարովի: Ես ձեզ վստահեցնում եմ, որ 131 պատգամավորից 100-ի դեպքում վճարովի հիմունքներով աշխատող օգնականները ընդամենը կոֆե դնողներ են և որևէ կապ չունեն օրենսդրական աշխատանքի հետ, բայց հակառակ պատկերը պիտի լիներ: Լուրջ փորձագետները չեն գալիս խորհրդարանում աշխատելու` 150-200 հազար դրամ աշխատավարձով: Սակայն մենք փորձել ենք հնարավորինս պրոֆեսիոնալների ընդունել:
-Տիկին Զոհրաբյան, այս տարի կառավարության որոշմամբ ստեղծվեց հակակոռուպցիոն խորհուրդը, հաստատվեց հակակոռուպցիոն ռազմավարությունը: Դուք ի՞նչ կարծիք ունեք, հակակոռուպցիոն պայքարը արդյունավետ է տարվում մեր երկրում, հաջողություններ ունեցե՞լ ենք:
-Հաջողություններ չենք ունեցել, ավելին՝ ես կարծում եմ, որ մեր երկրի ամենամեծ խնդիրը կոռուպցիան է ողջ իշխանական համակարգում, պետական կառույցներում: Այս լրջագույն խնդրին քանիցս անդրադարձել են Հայաստանում այլ երկրների դեսպանությունները, միջազգային հակակոռուպցիոն կառույցները: Եվ ասել, որ արդյունավետ պայքար է տարվում կոռուպցիայի դեմ, առնվազն լուրջ չի լինի: Ըստ էության, տեսանելի պայքար չի մղվում, փորձեր արվում են, մանր քայլերը դեռևս արդյունք չեն տալիս:
Մեզանում ավանդույթ կա` միշտ բռնել փոքրիկ ձնիկներին, իսկ շնաձկները մնում են այսբերգի տակ թաքնված: Մենք պետք է լուրջ վերաբերվենք այս խնդրին, քանի որ կոռուպցիան այն ժանգն է, որը քայքայում է ողջ պետական համակարգը: Պետք է վերևից սկսել: Որևէ հակակոռուպցիոն ծրագիր, որը վերևից չի սկսվելու, շնաձկները մնալու են «բրոնյա ժիլետով», որևէ արդյունք չի տալու:
-Իսկ ԱԺ-ում կա՞ կոռուպցիա:
-Սահմանադրությամբ ԱԺ-ին լուրջ իշխանություն է տրված եղել, սակայն այն երբեք չի ունեցել այդ ազդեցությունն ու ուժը: Եղել է նախագահի և կառավարության կցորդը: Նա չի ունեցել այն քաղաքական կշիռը, որպեսզի կոռուպցիայի ներաթափանցման փորձ արվեր: Նախագահականից ինչ թելադրել են, խորհրդարանական մեծամասնությունը կատարել է: Եվ դա եղել է բոլոր նախագահների ժամանակ:
-Սակայն օրինակներ են բերվում, երբ պատգամավորն առաջարկում է իր շահերից բխող օրենքներ ընդունել…
-Նման օրինակներ եղել են: Իհարկե: Եղել է, երբ գործարար պատգամավորները (թեև Սահմանադրությամբ իրավունք չունեն գործարարությամբ զբաղվելու), փորձել են իրենց տնտեսական շահերը առաջ մղող լոբբինգ անել: Այդ առումով օրինակները բազմաթիվ են, սակայն չի եղել, որ պատգամավորին կաշառեն` կողմ կամ դեմ քվերակելու համար:
-Քրեական նոր օրենսգրքով նախատեսվում է քրեականացնել ապօրինի հարուստացումը: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս նոր հոդվածի մասին:
-Ես շատ կարևոր եմ համարում այդ հոդվածը, բայց դրա ռեալիզացումը ինձ բարդ է թվում: Ո՞նց ենք ապացուցելու այն, որ զոքանջը, ով մինչ փեսայի պաշտոն ստանձնելը շուկայում գազար էր վաճառում, պարզվում է միլիոնատեր է: Այդ ապօրինի հարստացածների ողջ ունեցվածքը կամ գրված է իրենց հեռավոր ազգականի անունով կամ իրենք հազար ու մի տեղեկանք են ներկայացնում, որ եկամուտը եղել է բացառապես օրինական:
-Միգուցե միջազգային փորձը կհուշի:
-Մենք արտատպում ենք և աղավաղում ենք ցանկացած փորձ: Ես միշտ ասել եմ, որ եթե երկրում չկա քաղաքական կամք պայքարելու կոռուպցիայի դեմ, ապօրինի հարստացման դեմ, չկա քաղաքական կամք բռնելու պետության բյուջեից գողացողի ձեռքը, ապա, որ փորձը ուզում ես վերցրու և հայելային ձևով պատճենի, չի աշխատելու: Մեր ընտրակեղծարարության, օրենքը շրջանցելու հայաստանյան միտքը այնքան ճկուն է, այնքան հասցված է ոսկերչական մակարդակի, որ որքան էլ լավ օրենք ընդունենք, այնպես գլխիվայր կշրջեն, որ Դեյվիդ Կոպերֆիլդը կմնա զարմացած:
-Ի դեպ, բարձրաստիճան պաշոնատար անձիք շարունակում են, մեղմ ասած, թերի լրացնել իրենց գույքի ու եկամուտների վերաբերյալ հայտարարագրերը:
…Կարծեմ 2011թ-ի հայտարարագրի մասին էր խոսքը. այդ տարի բնակարան էի գնել և դոլարով էի վճարել գումարը, իսկ հայտարարագրում դրամով պիտի գրեի, փոխարժեքը լավ չէի հիշում ու 100 հազար դրամով քիչ էի գրել: Այդ ժամանակ պետք է մեկնեի Ստրասբուրգ, թռիչքից առաջ գնացել էի հարկային տեսչություն, ասել` խնդրում եմ տվեք, սխալ եմ գրել, պետք է ուղղեմ: Այսինքն, մարդ ներսից պիտի լինի պատասխանտու:
-Հաճախ խոսվում է Հայաստանում կանանց մասնակցության ցածր աստիճանի մասին: Վերջերս Հայաստանի երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիան էլ առաջարկությամբ հանդես եկավ, որպեսի օրենսդրորեն նախատեսվի, որ կանանց մասով ոչ թե քվոտան նախատեսվի ցուցակների համար միայն, այլև հենց ԱԺ պատգամավորական մանդատների համար, ինչպեսև որպեսզի կին պատգամավորների ինքնաբացարկների կամ այլ պաշտոնների անցնելու դեպքում վերջիններիս փոխարեն կարողանան ընդգրկվել կրկին միայն կին պատգամավորներ:
-Գիտեք, եթե լինեմ անկեղծ, պետք է ասեմ, որ երբեք չեմ ողջունել պոզիտիվ դիսկրիմինացիայի սկզբունքը, որովհետև ինձ համար մեկ չափանիշ կա. մարդը պետք է լինի պրոֆեսիոնալ՝ անկախ նրանից` կին է, թե` տղամարդ: Սակայն քանի որ մեր մենթալիտետն այնպիսին է, որ որոշակի ընդվզում ու անհանդուրժողականության կա կին լիդերների հանդեպ, երևի անհրաժեշտություն կա օգտվել պոզիտիվ դիսկրիմինացիայի սկզբունքից և Ընտրական օրենսգրքում ամրագրել այդ սկզբունքները:
…Ընդհանրապես կնոջ համար դժվար է: Տեսեք, թե ինչ հալածանքներ սկսեցին Արփինե Հովհաննիսյանի նկատմամբ` նախարար նշանակվելուց հետո: Մամուլը տևական ժամանակ գրում էր, թե երիտասարդ է, վաստակ չունի… Առանց չափազանցության կարող եմ ասել՝ նայեք կառավարության կազմը և տեսեք, թե նրա նման պրոֆեսիոնալ նախարար քանիսին կարող ենք մատնանշել. մեկ-երկուսը, ոչ ավելի:
-Իսկ դուք Ձեզ վրա զգացել եք այդ անհանդուրժողականությունը:
-Այո, իհարկե, զգացել եմ: Լրագրողուհիներ կան, որոնք ուղղակի իմ հանդեպ իռացիոնալ ատելություն ունեն` որևէ բանով չտրամաբանված, չհիմնավորված: Դրանով սակայն իրենք Նաիրա Զոհրաբյան քաղաքացուն, քաղաքական գործչին և կնոջը ոչինչ չեն անում, այդ որդը ներսից իրենց է ուտում: Ես ընդամենը քմծիծաղով նայում ու անցնում եմ առաջ: Իրենք պատկերացնում են`ինչու՞ Նաիրա Զոհրաբյանը, ինչու՞ Արփինե Հովհաննիսյանը, … և ոչ մենք: Չեն հասկանում, որ այս կյանքում ոչ ոք ոչ ոքի տեղը չի զբաղեցնում:
-Իսկ դժվա՞ր չէ կնոջ համար այս աշխատանքը. ի վերջո կինը սոցիալական այլ դեր էլ ունի:
-Շատ դժվար է: Իհարկե, դժվար է: Դու պիտի կարողանաս, այնուամենայնիվ, քո ժամանակի մեծ մասը հատկացնել ընտանիքին: Ինձ համար ամենակարևորը ընտանիքն է: Ու եթե երբևէ ես կանգնեի ընտրանքի առջև` ընտանիք, թե` քաղաքականություն, ես ընտրելու էի ընտանիքը: Բարեբախտաբար, իմ առջև երբեք նման խնդիր չդրվեց, և իմ ընտանիքը, երեխաները, ամուսինը կարողացան ճիշտ հասկանալ, տվեցին այդ հնարավորությունը:
Բացարձակ սխալ ընկալում կա, թե քաղաքականությամբ զբաղվում են անձնական կյանքում հաջողություն չունեցած կանայք կամ տղամարդատիպ, սուրագատ արտաքինով կանայք: Այն կինը, ով անձնական կյանքում հաջողակ չէ, ընտանիքում սիրված չէ, շրջապատված չէ ջերմ մթնոլորտով, չի կարող կայանալ քաղաքականության մեջ: Չես կարող ունենալ անձնական ներքին դիսկոմֆորտ, ներքին ներդաշնակությունդ խախտված լինի և զբաղվել այլ գործով: Ես ինձ համարում եմ երջանիկ կին, և դա ինձ օգնել է, շատ է օգնել կայանալ քաղաքականության մեջ:
-Տիկին Զոհրաբյան, Ամանորը ինչպե՞ս եք նշում:
-Ես միշտ նշում եմ տանը, երբեք տնից դուրս չեմ գալիս: Ես իմ տեսակով «շրջապատի մարդ» չեմ, մեծ բանկետներ, աղմկաաշատ սեղաններ չեմ սիրում, և իմ հարազատները, բարեկամները դա գիտեն և աշխատում են այդ օրերին ինձ շատ չանհանագստացնել: Ես առանձնացնում եմ գեղարվեստական և քաղաքական գրականությունից գրքեր, որոնք պետք է կարողանամ կարդալ այդ մի քանի ազատ օրերին: Այդ օրերը լռության, հանգստի օրեր են:
-Իսկ այս տոներին ի՞նչ գրքեր եք առանձնացրել:
-Ես հիմա զբաղված եմ Սամվելի` իմ ամուսնու, ով անցած տարի մահացավ, երեք հատոր անտիպ գործերի հրատարակչական աշխատանքներով: Ցանկանում ենք Սամվելի ծննդյան օրը` փետրվարի 25-ին, գոնե այդ գրքերից մեկը հասցնել հրատարակել:
Հարցազրույցը` Աստղիկ Կարապետյանի
Լուսանկարները՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի
Նախագծի մտահաղացման հեղինակ` Կարեն Զադոյան
Կարդացեք նաև՝
Լյուդմիլա Սարգսյանի տարօրինակ հոբբին
Պատգամավորի աշխատանքը ամսական 8 օր կոճակ սեղմելը չէ. Նաիրա Կարապետյան
Օրենսդիրում միակ դժվարությունը իրավաբան չլինելն է. Մարգարիտ Եսայան
Արփինե Հովհաննիսյանը` ֆուտբոլի, օրենսդրական գործունեության և անձնական կյանքի «Չ»-ի վերացման մասին
Ընտանիքում ես ավելի լիբերալ եմ և մեղմ. Էլինար Վարդանյան
«Իմ ընտանիքը բազմաթիվ զրկանքներ է տեսել». Զարուհի Փոստանջյան
«Այսօր հնարավորություն ունեմ ինքս նախաձեռնելու օրենքների փոփոխություններ»․Ռուզաննա Մուրադյան
