Սյունիքի մարզի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը վերջերս քննել է ԶՊՄԿ-ի նախկին աշխատակցի` Վ. Բ.-ի հայցն ընդդեմ «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ի՝ Ընկերության գլխավոր տնօրեն Ռոման Խուդոլիի 07.02.2025 թվականի թիվ 281-Կ հրամանը անվավեր ճանաչելու, աշխատանքում վերականգնելու և հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամանակահատվածի համար միջին աշխատավարձը բռնագանձելու պահանջների վերաբերյալ: Դատարանը բավարարել է հայցը մասնակի՝ անվավեր ճանաչելով աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին հրամանը, սակայն չվերականգնելով աշխատակցին նախկին աշխատանքում՝ փոխարենը սահմանելով համապատասխան հատուցում: Այս մասին Iravaban.net-ը տեղեկանում Datalex դատական տեղեկատվական համակարգից։

Գործի փաստական հանգամանքները

Համաձայն գործի նյութերի, Վ. Բ.-ը աշխատանքի է ընդունվել ԶՊՄԿ-ում 18.12.2013 թվականին թիվ 6049 աշխատանքային պայմանագրով: Աշխատանքային հարաբերությունների ընթացքում պայմանագրում կատարվել են մի շարք փոփոխություններ, և մինչև աշխատանքից ազատվելը Վ. Բ.-ը զբաղեցրել է հանքաքարի ջարդման և տեղափոխման արտադրամասի մեխանիկական կառավարչության սարքավորում սպասարկող 4-րդ տարակարգի հերթապահ փականագործի պաշտոնը:

2025 թվականի փետրվարի 7-ին ընկերության գլխավոր տնօրեն Ռոման Խուդոլին հրաման է ստորագրել լուծել Վ. Բ.-ի աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին՝ առաջնորդվելով ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 113-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով (վստահության կորուստ): Ըստ հրամանի՝ ազատման հիմք էր հանդիսացել այն, որ Վ. Բ.-ը 2025 թվականի հունվարի 31-ից մինչև փետրվարի 4-ը կազմակերպել և մասնակցել է ընկերության աշխատանքային գործընթացը խոչընդոտող անօրինական գործողություններին, այդ թվում՝ արգելապատնեշներ տեղադրելուն և աշխատակիցների մուտքը սահմանափակելուն, որի հետևանքով ընկերությունը կրել է նյութական վնաս:

Պատասխանողը պնդել է, որ հայցվորին ուղարկել է ծանուցում՝ պահանջելով մեկ ժամվա ընթացքում բացատրություն ներկայացնել կարգապահական խախտման վերաբերյալ, սակայն Վ. Բ.-ը չի ներկայացրել այդ բացատրությունը:

Հայցվորը, սակայն, պնդել է, որ չի ստացել նման ծանուցում և գտնվել է արձակուրդում 2025 թվականի հունվարի 15-ից մինչև մարտի 10-ը: Բացի այդ, փետրվարի 5-ից 8-ը, այսինքն՝ աշխատանքից ազատման հրամանի ստորագրման օրը, նա գտնվել է ձերբակալության վայրում (ՁՊՎ):

Դատարանի վերլուծությունները և եզրահանգումը

Քննելով գործը՝ դատարանն առաջին հերթին ուսումնասիրել է ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի և ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի համապատասխան դրույթները: Մասնավորապես, դատարանն արձանագրել է, որ համաձայն ՔԴՕ 214-րդ հոդվածի 2-րդ մասի, դատարանը բոլոր դեպքերում վիճարկվող անհատական ակտը ճանաչում է անվավեր, եթե պատասխանողի կողմից խախտվել է աշխատանքային պայմանագիրը փոփոխելու, լուծելու կամ աշխատողին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու՝ օրենքով, այլ նորմատիվ կամ գործատուի ներքին իրավական ակտով սահմանված կարգը:

Դատարանը հղում է կատարել ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 226-րդ հոդվածին, որը սահմանում է, որ մինչև կարգապահական տույժի կիրառումը գործատուն պետք է աշխատողից գրավոր կերպով պահանջի խախտման մասին գրավոր բացատրություն՝ տրամադրելով ողջամիտ ժամկետ: Այս նորմը, ըստ դատարանի, կոչված է ապահովելու աշխատողի՝ հնարավոր անբարենպաստ հետևանքներից պաշտպանվելու իրավունքը:

Գործի փաստերի ուսումնասիրությունից դատարանը եզրակացրել է, որ պատասխանողը չի ապացուցել, որ մինչև կարգապահական տույժի կիրառումը աշխատողից պահանջել է խախտման մասին գրավոր բացատրություն: Թեև պատասխանողը ներկայացրել է ծանուցման տեքստը, սակայն չի ներկայացրել որևէ ապացույց, որը կհիմնավորեր այն, որ այդ ծանուցումն իրականում ուղարկվել է հայցվորին:

Բացի այդ, դատարանը հաշվի է առել, որ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու պահին հայցվորը գտնվել է ՁՊՎ-ում, ինչը հաստատվում էր ՀՀ քննչական կոմիտեի տրամադրած գրությամբ:

Այդ հիմքով դատարանն արձանագրել է, որ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին հրամանը պետք է ճանաչվի անվավեր, քանի որ խախտվել է օրենքով սահմանված ընթացակարգը՝ աշխատողից բացատրություն պահանջելու մասով:

Աշխատանքում վերականգնելու հարցը

Անդրադառնալով հայցվորի իրավունքների վերականգնման հարցին՝ դատարանը քննարկել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որը սահմանում է, որ գործատուի և աշխատողի հետագա աշխատանքային հարաբերությունների վերականգնման անհնարինության դեպքում դատարանը կարող է աշխատողին չվերականգնել իր նախկին աշխատանքում՝ փոխարենը սահմանելով հատուցում:

Վերլուծելով այս նորմը՝ դատարանը եզրակացրել է, որ այն նպատակ ունի հավասարակշռելու գործատուի և աշխատողի իրավունքներն ու շահերը: Դատարանն ընդգծել է, որ աշխատանքում վերականգնելու անհնարինությունը պետք է գնահատվի յուրաքանչյուր կոնկրետ գործի փաստական հանգամանքներից ելնելով:

Հղում կատարելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախադեպային պրակտիկային՝ դատարանը նշել է, որ որպես աշխատանքային հարաբերությունների վերականգնման անհնարինություն կարող է դիտարկվել նաև գործատուի և աշխատողի միջև լարված հարաբերությունների փաստը, որի պայմաններում անհնարին է աշխատողի կողմից աշխատանքային պարտականությունների իրականացումը:

Ուսումնասիրելով գործում առկա ապացույցները՝ դատարանը գտել է, որ կողմերի միջև իրոք առկա են լարված հարաբերություններ: Մասնավորապես, դատարանը հաշվի է առել ընկերության ֆեյսբուքյան պաշտոնական էջում արված հրապարակումները, որտեղ ընկերությունն աշխատակիցների գործողությունները որակել է որպես «անօրինական գործողություններ և արտադրության սաբոտաժ»: Բացի այդ, դատարանը նշել է, որ հայցվորի սոցիալական ցանցերում կատարած հրապարակումները նույնպես վկայում են կողմերի միջև լարվածության մասին:

Ելնելով այդ հանգամանքներից՝ դատարանը եզրակացրել է, որ կողմերի միջև ձևավորվել է այնպիսի լարվածություն, որը բացառում է հայցվորի կողմից իր աշխատանքային պարտականությունների բնականոն իրականացումը, և որոշել է աշխատողին աշխատանքում չվերականգնել:

Հատուցման չափը

Հատուցման չափը որոշելիս դատարանը ղեկավարվել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, որը նախատեսում է հատուցում՝ ոչ պակաս, քան միջին աշխատավարձի, բայց ոչ ավելի, քան միջին աշխատավարձի տասներկուապատիկի չափով: Դատարանը նշել է, որ օրենսդիրը չի մանրամասնում հատուցման չափը որոշելու չափանիշները՝ այդ հարցը թողնելով դատարանի գնահատմանը:

Ըստ դատարանի՝ հատուցման չափը որոշելիս պետք է հաշվի առնվեն գործատուի մոտ աշխատողի աշխատանքային ստաժը և վերջինիս՝ տույժերի առկայությունը կամ բացակայությունը: Նկատի ունենալով, որ հայցվորը պատասխանող ընկերությունում աշխատել է ավելի քան 10 տարի և գործում բացակայում են նրա նկատմամբ կիրառված տույժերի մասին ապացույցներ, դատարանը որպես արդարացի հատուցման չափ է սահմանել միջին աշխատավարձի տասնապատիկը:

Դատարանի վճիռը

Ելնելով վերոգրյալից՝ դատարանը որոշել է մասնակի բավարարել հայցը: Մասնավորապես՝

1. Անվավեր ճանաչել «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ի 07․02․2025 թվականի աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին թիվ 281-Կ հրամանը։
2. «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ից հօգուտ Վ. Բ.-ի բռնագանձել հարկադիր պարապուրդի ողջ ժամանակահատվածի համար հատուցում` միջին աշխատավարձի չափով, և աշխատանքում չվերականգնելու դիմաց հատուցում՝ միջին աշխատավարձի տասնապատիկի չափով։
3. Դատարանի վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրվանից Վ. Բ.-ի աշխատանքային պայմանագիրը համարել լուծված:
4. «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության բռնագանձել 20․000 ՀՀ դրամ պետական տուրքի գումար:

Իրավական նշանակությունը

Այս գործը կարևոր է աշխատանքային իրավունքի գործնական կիրառման տեսանկյունից, քանի որ այն անդրադառնում է մի շարք էական հարցերի:

Նախ, այն ընդգծում է աշխատողից բացատրություն պահանջելու՝ օրենքով սահմանված ընթացակարգի պահպանման կարևորությունը: Դատարանը հստակորեն արձանագրել է, որ այս ընթացակարգը պարտադիր է, և դրա չպահպանումը հանգեցնում է անհատական իրավական ակտի անվավերության:

Երկրորդ, դատարանը կիրառել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 265-րդ հոդվածի 2-րդ մասը՝ աշխատողին աշխատանքում չվերականգնելու մասով: Ուշագրավ է, որ դատարանը աշխատանքային հարաբերությունների վերականգնման անհնարինության հիմք է համարել կողմերի միջև լարված հարաբերությունների առկայությունը:

Երրորդ, դատարանն ուրվագծել է հատուցման չափը որոշելու չափանիշները, մասնավորապես՝ հաշվի առնելով աշխատողի ստաժը և նախկինում տույժի առկայությունը կամ բացակայությունը:

Ընդհանուր առմամբ, այս գործը ցույց է տալիս, որ նույնիսկ եթե աշխատանքից ազատման հիմքեր են առկա, գործատուն պարտավոր է խստորեն պահպանել օրենքով սահմանված ընթացակարգը, իսկ չպահպանելու դեպքում դատարանը կարող է անվավեր ճանաչել աշխատանքից ազատման հրամանը: Միևնույն ժամանակ, դատարանն ունի հայեցողական լիազորություն՝ գնահատելու աշխատանքային հարաբերությունների վերականգնման հնարավորությունը և անհնարինության դեպքում՝ սահմանելու համապատասխան հատուցում:

Վճռի բողոքարկման կարգը

Վճիռն օրինական ուժի մեջ է մտնում հրապարակման օրվանից մեկ ամիս հետո և կարող է բողոքարկվել ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարան հրապարակման օրվանից մեկամսյա ժամկետում: Վճիռը կամովին չկատարելու դեպքում այն կկատարվի հարկադիր կատարման ծառայության միջոցով՝ պարտապանի հաշվին, – տեղեկացնում է Iravaban.net-ը։

Նյութի գլխավոր լուսանկարում՝ «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատ» ՓԲԸ-ի գլխավոր տնօրեն Ռոման Խուդոլիի լուսանկարն ու ընկերության խորդանիշն է։