Փաստաբանական ընկերությունների զարգացմանը խոչընդոտող գործոններից մեկը դատաիրավական դաշտում առկա կոռուպցիան է` իր բոլոր դրսևեորումներով: Այս համոզմունքն ունի «Գևորգ Գյոզալյան» փաստաբանական գրասենյակի ղեկավար, փաստաբան Գևորգ Գյոզալյանը, ում հետ Իրավաբան.net-ը զրուցեց «Հայաստանյան իրավաբանական ընկերությունները» նախագծի շրջանակներում:
-Պարոն Գյոզալյան, խնդրում եմ հակիրճ ներկայացրեք ձեր գրասենյակը, հիմնականում ի՞նչ գործունեությամբ է զբաղվում, իրավունքի ո՞ր ոլորտում է մասնագիտացած:
-Մեր գրասենյակը հիմնադրվել է 2007 թվականին, 2008-ի հունվարից սկսել է կանոնավոր աշխատել: Ես ինքս փաստաբանական գործունեությամբ զբաղվում եմ 2003 թվականից, թեև փաստաբանի արտոնագիր ստացել եմ 2006 թվականին. այդ ժամանակ օրենքի հետ կապված խնդիրներ կային, արտոնագրեր չէին տալիս:
Ես ինքս քաղաքացիական, վարչական իրավունքի մասնագետ եմ, սակայն սա չի նշանակում, որ գրասենյակն այլ ոլորտներում ծառայություններ չի մատուցում: Վերջին տարիներին ավելի ակտիվ փորձում ենք աշխատել կորպորատիվ իրավունքի ոլորտում: Ունենք նաև քրեական իրավունքի ուղղություն, որով զբաղվում է իմ գործընկեր փաստաբան Լյուդվիգ Դավթյանը, և սահմանադրական իրավունքի ուղղություն, որով զբաղվում է իմ գործընկեր Գոռ Հովհաննիսյանը: Այսինքն` գրասենյակը կարելի է ասել ամբողջ փաթեթով ներգրավված է շուկայում: Այժմ փորձում ենք ուսումնասիրել նաև Եվրասիական տնտեսական միության (ԵՏՄ) շուկան, հասկանալ` մենք ինչքանով կարող ենք ներգրավված լինել այդ շուկայում, ինչ իրավաբանական ծառայություններ կարող ենք մատուցել: Կարծում եմ շուտով ակտիվ կսկենք աշխատել նաև այդ ուղղությամբ:
-Վերջերս մի հետազոտություն էի կարդում, որտեղ նշված էր, թե ամերիկյան իրավաբանական ամենափոքր ընկերությունների անձնակազմը բաղակացած է 20-25 իրավաբանից (մյուս աշխատակիցներին չհաշված), իսկ Հայաստանում թերևս ամենամեծ ընկերություններն այդքան մեծ թիմ չունեն: Ըստ Ձեզ, ինչո՞վ է սա բացատրվում:
-Ես հետաքրքրվում եմ ամերիկյան այդ ընկերություններով և հիացած եմ նրանց աշխատանքով: Սակայն կարծում եմ, որ իսկզբանե սխալ է Հայաստանը համեմատել Միացյալ Նահանգների հետ, որտեղ իրավաբանական ընկերությունների ֆինանսական շրջանառությունը 2 միլիարդ դոլար է, իսկ այստեղ ՀՀ պետական բյուջեն է մոտ այդքան կազմում:
Ինչևիցէ, պատճառները օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ են: Որպես օբյեկտիվ պատճառ կնշեմ մեր շուկայի փոքր լինելը, այստեղ չեն կարող տեղավորվել այնպիսի գիգանտներ, ինչպիսիք Ամերիկայում են: Մյուս կողմից ունենք քաղաքական լուրջ խնդիր` հարևան Վրաստանը գնում է դեպի Եվրամիություն, իսկ մենք ԵՏՄ անդամ ենք, Թուրքիայի, Ադրբեջանի հետ սահմանը փակ է, իսկ Իրանի հետ ունենք 32 կմ փոքր սահման և առանձնապես մեծ ապրանքաշրջանառություն չկա: Եվ եթե այս ամենին էլ գումարենք սուբյեկտիվ մասը` դատական համակարգի թույլ, ոչ պրոֆեսիոնալ գործունեությունն ու առկա կոռուպցիոն ռիսկերը, ապա պատկերը, թերևս, ամբողջական է դառնում:
-Դուք ինքներդ խոսեցիք դատական համակարգում կոռուպցիոն ռիսկերի առակայության մասին, դա ի՞նչ բացասական ազդեցություն է ունենում փաստաբանական գրասենյակների գործունեության, զարգացման վրա:
-Սա ինձ համար ամենացավոտ հարցերից մեկն է, քանի որ մեր գրասենյակը գործում է բացառապես օրինականության դաշտում: Մի արատավոր պրակտիկա ենք մենք բացահայտել. այժմ նախկինի պես ոչ թե կաշառքը անմիջապես գնում է դատավորին, այլ փաստաբանական ընկերություններն են դառնում գործիք: Կնքվում է պայմանագիր, բավականին մեծ գումար է վճարվում գրասենյակին, և այդ գումարից օրինապես հարկում է կատարվում, այնուհետև գումարի մի մասը համապատասխան դատավորին է տրվում: Մի մեխանիզմ է ստեղծվել, որով անհնարին է դառնում պարզել, թե ոնց է այդ գումարը հասնում դատավորին: Եվ, բնականաբար, վատ վիճակում են հայտնվում այն ընկերությունները, որոնք մաքուր են աշխատում և օրինականության դաշտում են:
Կան լուրջ հաճախորդներ, որոնք ընկնում են նման փաստաբանների ձեռքը, ովքեր ասում են` ձեր փաստաթղթերը բերեք, մենք երկու օրից կասենք ձեզ` կամ գործը 100 տոկոսով կշահեք, կամ մենք այն չենք վերցնի: Եվ, բնականաբար, այդ գրասենյակները կարող են քառակի, հնգակի անգամ շատ գումար պահանջել: Այս դեպքում էլ մեխանիզմը պարզ է, գնում են ինչ-որ մեկի մոտ, և այդ մեկն ասում է` գործը 100 տոկոսով կշահեն, թե` ոչ: Եվ քանի որ մարդկանց ավելի շատ հետաքրքրում է գործի ելքը, շատ վստահորդներ նախընտրում են այդպիսի մեծ գումարներ տալ և գնալ հենց այդ ճանապարհով: Իհարկե, սա չի վերաբերում կորպորատիվ հաճախորդներին, խոսքը միայն ֆիզիկական անձանց մասին է:
Կա նաև այս տարբերակը. երբ քաղաքացին փաստաբան է ընտրում, դատավորն ասում է` «Քեզ պե՞տք ա փաստաբանը, դու արի, մենք կանենք», դատավորը նստում-գրում է հայցադիմումը, տալիս նրան, մուտք է անում, և թե ոնց է այդ գործը մակագրվում հենց այդ դատավորին, չգիտենք, և հետո այդ դատավորը վճիռ է կայացնում հօգուտ այդ քաղաքացու: Սա էլ կոռուպցիոն մեխանզիմ է, որի մասին մենք գիտենք, և տվյալ դեպքում վստահորդի շահերից ելնելով ոչինչ անել չես կարողանում, սակայն տեսնում ես, որ դատավորները մտել են քո շուկա, ու սա, բնականաբար, վտանգավոր է: Էլ չեմ ասում էն պաշտոնաթող դատավորների մասին, ովքեր թոշակի պիտի անցնեին` իրենց հանգիստը վայելեին, բայց, չգիտես ինչու, մտնում են շուկա, գրասենյակներ են ստեղծում ու, գիտենք` ինչպես են գործում:
Եթե բոլորը աշխատեն հավասարության դաշտում, ապա կերևա պրոֆեսիոնալիզմը, իսկ այս պարագայում, իհարկե, չի երևում:
-Ի՞նչ եք կարծում, որն է լուծման տարբերակը:
– Նման պայմաններում ես կարծում եմ, որ առաջին հերթին շուկայում հավասար պայմաններ պետք է ստեղծվեն, ինչի մասին, ի դեպ, շատ հստակ խոսում են Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանները: Եվ վերջերս երբ խոսքը եղավ դրսից ներդրումներ անելու մասին, նա շատ լավ հասկացրեց, որ դրա համար պետք է հավասար պայմաններ լինեն, երաշխիքներ, որ մարդկանց սեփականությունը պաշտպանված է օրենքով: Պետք է արմատախիլ անել կոռուպցիան դատական համակարգից, սա հենց այն համակարգն է, որ կարող է կոռուպցիան ընդհանուր առմամբ մաքրել: Իսկ եթե դատական համակարգն է ժանտախտի նման պատված կոռուպցիայով, ապա մտածելը, թե բիզնեսը կզարգանա, ուղղակի ժպիտ է առաջացնում:
Երկրորդը` տնտեսական աշխուժությունն է: Մեծ ընկերությունների հիմնական եկամուտի աղբյուրը կորպորտիվ կառավարման մեջ ներգրավվելն է: Ամեն ինչ կախված է տնտեսական աշխուժությունից:
Եվ երրորդ դեպքում կարևոր է Փաստաբանների պալատ, իրավաբանական ընկերությունների միջև կապը, գործընկերային հարաբերությունների մշակույթի ձևավորումը, ինչը մենք տեսնում ենք արտերկրում: Մենք վերջերս Գերմանիայում էինք, և տեսանք, թե գերմանացիները գործընկերային կազմակերպությունների ինչ լավ մշակույթ ունեն: Հայաստանում խնդիր կա. մեզ մոտ 100 տոկոսանոց մասնակցություն է, կամ առավելագույնը երկու հոգի է մասնակցում, այսինքն` ես ստեղծել եմ կազմակերպությունը, այն իմն է: Այդ գործընկերությունը որը կա ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում և այլ երկրներում, Հայաստանում, որպես կանոն, զարգացած չէ :
–Իսկ Դուք չե՞ք ցանկանում նախաձեռնողը լինել գործընկերային կառավարում ունեցող իրավաբանական ընկերությունների մշակույթ ձևավորելու հարցում:
-Ես իմ խոսքի սկզբում ասացի, որ քրեական իրավունքի և սահմանադրական իրավունքի ուղղություններով գործընկերներ ունենք, և այդ մասին նշված է նաև գրասենյակի կայքում: Նախատեսում ենք հետագայում ապահովել նաև իրավաբանական այդ ընթացակարգը, որ ընկերության կանոնադրությամբ ամեն մեկն ունենա իր բաժինը:
Եթե մարդը լավ է աշխատում, բայց գումար չունի, բայց ունի խելք, հաճախորդ է բերում, ներգրավված է դատական պրոցեսների մեջ, պիտի իմանա, որ եթե աշխատում է ընկերության զարգացման համար, ապա պետք է ունենա բաժին և շահույթ:
Մենք փորձում ենք զարգացնել այս ուղղությունը, որքանով կստացվի, դեռևս չգիտեմ: Նշեմ նաև, որ սա կարևորության աստիճանով դնում եմ երրորդ տեղը: Եթե մենք այս առաջին երկու հարցերը չլուծենք, այս մեկը լուծենք-չլուծենք, էական չի լինելու, որովհետև ընկերության զարգացման հիմնական գրավականը գումարն է:
-Համագործացություն կա՞ ձեր գրասենյակի և արտասահմանցի փաստաբանների հետ, օտարերկյա քաղաքացի հաճախորդների հետ աշխատու՞մ եք:
-Հաճախորդներ արտասահմանից ունեմ, ընդ որում` շատ, իսկ փաստաբանների հետ համագործակցում ենք կոնկրետ գործերով: Ներկայումս էլ կա մի գործ, ֆրանսիացի փաստաբանի հետ ենք աշխատում: Ֆիզիկական անձանց վերաբերող գործերը հիմնականում ընտանեկան իրավունքին են վերաբերում և այլ քաղաքացիական գործեր են: Իսկ իրավաբանական անձանց մասով գործերը հիմնականում կապված են մաքսային հարաբերությունների հետ, այս պահին էլ ունենք նման գործեր:
-Ձեր գրասենյակի հաջողություններից կխոսե՞ք:
-Գրասենյակի հաջողված գործերը հիմնականում հրապարակում ենք կայքում: Քրեական գործերով, երբ անվճար ծառայություն է մատուցվում ակնհայտ անարդար երևույթների դեպքում, դրանց մասին չենք բարձրաձայնում և խնդրում ենք քաղաքացիներին, որ նրանք էլ չխոսեն, որպեսզի PR չլինի:
Քաղաքացիական իրավունքի մասով մեծ հաջողություններից եմ համարում հավատարմագրված փաստաբանների ինստիտուտի վերացումը, մյուսը ԴԱՀԿ-ի հետ է կապված, երբ հայցի ապահովման միջոց էին փորձում կիրառել, հետո ինչ-ինչ պատճառներով հրաժարվում էին հայցից, պատասխանողը միջնորդում էր վերացնել հայցի ապահովման միջոցը, ԴԱՀԿ-ում պահանջում էին գույքի հինգ տոկոսը` որպես կատարողական ծախս, և մենք հասանք նրան, որ տվեցին պաշտոնական պարզաբանում այն մասին, որ հայցի ապահովման միջոցները վերացնելու հետ կապված կատարողական ծախսեր չեն նախատեսվում: Այսպես մի քանի ռազմավարական գործերով հաղթանակ ունեցել ենք, որից քաղաքացիները օգտվում են:
Ունենք նաև մի գործ, որը նույնպես հաջողություն եմ համարում. դատավարական հակառակորդը դատավոր էր և էդ գործի վստահորդս ասաց. «Ինչ փաստաբան ընտրում եմ, հրաժարվում են գործից, կարող է դու էլ մի պահ գա` հրաժարվես»: Մենք հասանք նրան, որ վստահորդիս բոլոր իրավունքները վերականգնվեցին:
Հարցազրույցը` Աստղիկ Կարապետյանի
Լուսանկարները` Գևորգ Թոսունյանի
Նախագծի մտահղացման հեղինակ` Կարեն Զադոյան
Այս նախագծի մյուս հարցազրույցներն են`
«Արդյոք ո՞վ է ջունգլիների արքան». դատավորի հարցը ցնցել է փաստաբանին
Եթե գործը վերցնում ես, պետք է մինչև վերջ տանես. «Մեժլումյան ևՊետրոսյան» գրասենյակ
Ոչ մի երկրում իդեալական դատական համակարգ չկա, մեզ մոտ ևս. Լևոն Գևորգյան
Փաստաբանի աշխատանքում ամենակարևորը անհատական շփումներն են. Վարուժան Վարդանյան
Իրավաբանի մասնագիտությունը նաև պարտավորեցնում է բարոյական առումով. Գրիգոր Մինասյան
Իրավաբանական ընկերություններում կարևորը մարդիկ են. Սեդրակ Ասատրյան
«ԱրՆի» փաստաբանական գրասենյակն առաջինն է հաղթել ՄԻԵԴ–ում դատական գործն ընդդեմ Հայաստանի
Փաստաբանական ինստիտուտի զարգացմանը խոչընդոտում սոցիալ–տնտեսական վիճակը
«Ընկերությունը պատվիրատուների խնդիրները լուծում է միայն իրավական ճանապարհով». Արա Զոհրաբյան
«ԼեգալԼաբ»-ի իրավաբանները որոշել են ոլորտում աշխատանքային մշակույթ զարգացնել
«Գործը ստանալիս` թիմով ենքաշխատում, թիմով ենք պատասխանատու». իրավաբանական ընկերության համահիմադիր
Իրավական պետության գաղափարը բոլորին օրենքի առաջ հավասարազոր տեսնելն է
