Բարձրագույն դատական խորհուրդը (ԲԴԽ) նոր հանգամանքի հիմքով վերանայել և վերացրել է Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Սուրեն Անտոնյանի լիազորությունների դադարեցման մասին իր նախկին որոշումը: Iravaban.net-ը ուսումնասիրել է 2025 թվականի սեպտեմբերի 17-ին ընդունված ԲԴԽ թիվ ԲԴԽ-52-Ո-Կ-13 որոշումը և ներկայացնում է մանրամասն իրավական վերլուծություն:
Գործընթացի նախապատմությունը.
2023 թվականի հունվարի 26-ին ԲԴԽ-ն ընդունել էր թիվ ԲԴԽ-1-Ո-Կ-4 որոշումը, որով դադարեցվել էին Վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական պալատի դատավոր Սուրեն Անտոնյանի լիազորությունները: Դատավորի լիազորությունները դադարեցվել էին էական կարգապահական խախտման հիմքով, Արդարադատության նախարարի միջնորդության հիման վրա:
2025 թվականի հուլիսի 23-ին Սուրեն Անտոնյանը դիմել է ԲԴԽ՝ խնդրելով «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 157-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետով սահմանված կարգով վերանայել ԲԴԽ-ի 2023 թվականի հունվարի 26-ի թիվ ԲԴԽ-1-Ո-Կ-4 որոշումը:
ԲԴԽ-ն որոշել է դիմումի քննությունն իրականացնել գրավոր ընթացակարգով: Դիմումի քննության համար զեկուցող է նշանակվել ԲԴԽ անդամ Արմենուհի Հարությունյանը: Արդարադատության նախարարը ներկայացրել է պատասխան գրություն, որը հաշվի է առնվել քննության ընթացքում:
2025 թվականի սեպտեմբերի 2-ին կայացած նիստում դիմումի քննությունն ավարտվել է, և որոշման հրապարակման օր է նշանակվել 2025 թվականի սեպտեմբերի 17-ը:
ՄԻԵԴ-ի վճիռը և դրա նշանակությունը.
Դիմողը՝ Սուրեն Անտոնյանը, վկայակոչելով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի (այսուհետև՝ ՄԻԵԴ) Սուրեն Անտոնյանն ընդդեմ Հայաստանի (գանգատ թիվ 20140/23) 2025 թվականի հունվարի 23-ի վճիռը, նշել է, որ ՄԻԵԴ վճռով արձանագրվել է «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետև՝ Կոնվենցիա) 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտում: Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետը երաշխավորում է յուրաքանչյուրի արդար դատաքննության իրավունքը, ներառյալ գործի քննությունը անկախ և անկողմնակալ ատյանի կողմից:
ՄԻԵԴ-ը վճռում հստակ նշել է, որ ԲԴԽ-ի որոշումը կայացվել է այնպիսի պայմաններում, երբ ԲԴԽ-ի անդամներից մեկը (նախագահը) եղել է կանխակալ, և դա բավարար է հանդիսացել արդար դատաքննության իրավունքի խախտման համար: ՄԻԵԴ-ի վճռում մեջբերվում է. «Իր որոշման մեջ ԲԴԽ-ն անդրադարձել է այն փաստին, որ Գ.Մ.-ն իր բաժնեմասը հանձնել է հավատարմագրային կառավարման, և որ ըստ Դատարանի նախադեպային իրավունքի՝ դատավորների ընդհանուր ժողովի միայն մեկ անդամի կողմնակալությունը չի կարող կասկածի տակ դնել ամբողջ մարմնի անաչառությունը»:
ՄԻԵԴ-ը գտել է, որ այս պատճառաբանությունը համոզիչ չէ և նշել է. «Այնուամենայնիվ, Դատարանի համար պատճառաբանությունը համոզիչ չէ, ավելին, չի կարողացել փարատել դիմումատուի մտավախությունները՝ Կ.Ա.-ի անաչառության հետ կապված: Մասնավորապես ԲԴԽ-ն չի անդրադարձել դիմումատուի պնդումներին՝ կապված Կ.Ա.-ի կոնկրետ փաստարկված հանգամանքների հետ, և ըստ այդմ, Կ.Ա.-ի՝ կոնկրետ գործով կայացված որոշումների վրա հնարավոր ազդեցության վերաբերյալ»:
Իրավական վերլուծություն.
ԲԴԽ-ն, ուսումնասիրելով դիմումը և դրա հիմքերն ու հիմնավորումները, արձանագրել է, որ Օրենսգրքի 157-րդ հոդվածը կարգավորում է ԲԴԽ կողմից դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի մասին նոր երևան եկած կամ նոր հանգամանքներով որոշումների վերանայման հարցը:
Նույն հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ նոր հանգամանքները հիմք են ԲԴԽ որոշման վերանայման համար, եթե Հայաստանի Հանրապետության մասնակցությամբ գործող միջազգային դատարանի ուժի մեջ մտած դատական ակտով հիմնավորվել է դատավորի՝ Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրով նախատեսված իրավունքի խախտման փաստը:
ՄԻԵԴ-ի վճռով հիմնավորվել է, որ ԲԴԽ-ի 2023 թվականի հունվարի 26-ի որոշման վերանայման համար առկա է Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին կետի խախտման փաստը:
Հիմք ընդունելով վերոգրյալը, ԲԴԽ-ն որոշել է.
- Նոր հանգամանքի հիմքով վերանայել՝ վերացնել ԲԴԽ 26.01.2023 թվականի թիվ ԲԴԽ-1-Ո-Կ-4 որոշումը:
- Նոր որոշման կայացման նպատակով Արդարադատության նախարարի 2022 թվականի դեկտեմբերի 26-ի թիվ 111-Ա որոշմամբ ներկայացված միջնորդության քննության համար ԲԴԽ նիստը նշանակել 2025 թվականի հոկտեմբերի 3-ին՝ ժամը 10:00-ին։
Ամփոփում.
ԲԴԽ թիվ ԲԴԽ-52-Ո-Կ-13 որոշումը կայացվել է «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 157-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի հիման վրա, որը թույլ է տալիս վերանայել դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի մասին որոշումը, երբ միջազգային դատարանի դատական ակտով հիմնավորվել է դատավորի՝ միջազգային պայմանագրով նախատեսված իրավունքի խախտման փաստը:
ԲԴԽ-ն արձանագրել է, որ ՄԻԵԴ-ի վճիռը հիմք է հանդիսանում դատավորի արդար դատաքննության իրավունքի խախտման փաստը հաստատելու համար, ուստի նախկին որոշումը ենթակա է վերանայման:
Որոշմամբ նախատեսվում է նոր նիստի նշանակում՝ 2025թ. հոկտեմբերի 3-ին, որի ընթացքում կքննարկվի Արդարադատության նախարարի միջնորդությունը՝ Վճռաբեկ դատարանի դատավոր Սուրեն Անտոնյանի կարգապահական պատասխանատվության հարցի վերաբերյալ:
