ՀՀ կրթության և գիտության նախարարությունը նոր նախագիծ է ներկայացրել, որով նախատեսվում է նվազեցնել պատահական մասնագիտություններով (պարզապես ինչ որ տեղ ընդունվելու համար) ներկայացված դիմում-հայտերի թիվը, դիմորդները հնարավորություն կստանան վերահանձնելու միասնական քննությունները, 12-րդ դասարանցիները հնարավորություն կունենան միասնական քննության ամբողջ ծավալը հանձնել մաս-մաս։
Ներկայումս բուհ ընդունվելու համար դիմորդը միասնական քննությունները յուրաքաչյուր քննական առարկայից հանձնում է տարվա մեջ միայն մեկ անգամ՝ Գնահատման և թեստավորման կենտրոնի տնօրենի հրամանով սահմանված օրը: Յուրաքանչյուր միասնական քննությունից հետո գնահատման և թեստավորման կենտրոնը բազմաթիվ դիմումներ է ստանում միասնական քննության իրենց արդյունքներից դժգոհ դիմորդներից՝ նորից միասնական քննությունը հանձնելու խնդրանքով:
Ներկայումս դիմորդները բուհերի ընդունելության մրցույթի դիմում-հայտում հայտագրում են մինչև 2 անվճար և մինչև 8 վճարովի մասնագիտություն: Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ 5-րդ, 6-րդ տեղերում հայտագրված մասնագիտություններով բուհ ընդունվում են շատ քիչ քանակի դիմորդներ, իսկ 7-րդ տեղից հետո հայտագրված մասնագիտություններով՝ գրեթե բացառիկ դեպքերում: 8 մասնագիտություն հայտագրելու հնարավորությունը նվազեցնում է մասնագիտական կողմնորոշմամբ բուհ ընդունվելու հնրավորությունը, քանի որ դիմորդները հաճախ նախընտրած մասնագիտությունից բացի հայտագրում են այնպիսի մասնագիտություններ, որոնք ունեն պարզապես նույն մրցութային քննությունները: Արդյունքում բազմաթիվ դիմորդներ, դուրս մնալով նախընտրած մասնագիտության մրցույթից, ընդունվում են այլ մասնագիտությունների մրցութային տեղերում: Ընդհանուր մրցույթի անցկացումից հետո տեղի է ունենում թափուր տեղերի մրցույթ՝ բուհ չընդունված դիմորդների համար: Թափուր տեղերի մրցույթը տեղի է ունենում միևնույն սկզբունքով, ինչ ընդհանուր մրցույթը: Այսպիսով հայտագրման այս եղանակը հնարավորություն է տալիս դրական միավորներ ստացած գրեթե բոլոր դիմորդներին ընդունվել բուհ:
Յուրաքանչյուր տարի միասնական քննություններից հետո բազմաթիվ դիմումներ էին ստացվում դիմորդներից ու նրանց ծնողներից՝ խնդրելով թույլատրել վերահանձնելու միասնական քննությունները: Հունվար ամսին նախատեսվող միասնական քննությունները պարտադիր չեն, դրանց կազմակերպման նպատակը դիմորդներին միասնական քննություն հանձնելու լրացուցիչ հնարավորություն տալն է:
Հունիս ամսվա միասնական քննությունների համար անհրաժեշտ գումարի կեսը հատկացվում է ՀՀ պետական բյուջեից, իսկ մյուս մասը ձևավորվում է դիմորդների վճարներից՝ յուրաքանչյուր քննության համար 1500 դրամ: Հունվարին նախատեսվող քննությունների կազմակերպման համար ՀՀ պետական բյուջեից ֆինանսավորում նախատեսված չէ, այդ իսկ պատճառով նախատեսվում է անհրաժեշտ գումարը ձևավորել դիմորդների վճարներից՝ յուրաքանչյուր քննության համար 3000 դրամ:
Բուհերի ընդունելության գործընթացն ավելի հեշտացնելու համար առաջարկում ենք ներդնել ընդունելության քննության նոր ձև՝ արտաքին կենտրոնացված գնահատում՝ 10-րդ, 11-րդ և 12-րդ դասարանների սովորողների համար: Արտաքին կենտրոնացված գնահատման միջոցով սովորողները միասնական քննությունների ծավալին համարժեք քննությունը կհանձնեն 3 փուլով՝ 10-րդ դասարանում՝ հիմնական դպրոցի ծրագրային նյութի վերաբերյալ, 11-րդ դասարանում՝ 10-րդ դասարանի, 12-րդ դասարանում՝ 11-րդ և 12-րդ դասարանների ծրագրային նյութի վերաբերյալ: Արտաքին կենտրոնացված գնահատման մասնակցությունը իրականացնել կամավոր սկզբունքով, կենտրոնացված՝ ըստ մարզերի և Երևանի, արտաքին գնահատումն իրականացնել Գնահատման և թեստավորման կենտրոնի կողմից առանձնացված քննական կենտրոններում: Արտաքին կենտրոնացված գնահատման երեք տարվա արդյունքները կհամարժեքացվեն 20 միավորանոց համակարգին: Արդյունքից դժգոհ դիմորդներն իրավունք կունենան մասնակցել նաև միասնական քննություններին՝ բուհերի ընդունելության մրցույթին մասնակցելով միասնական քննությունների արդյունքներով: Արտաքին կենտրոնացված գնահատումը կիրականացվի սովորողների համար անվճար՝ գնահատման և թեստավորման կենտրոնի կողմից կազմակերպվող ընթացիկ քննությունների բյուջեի հաշվին:
ՀՀ պաշտպանության ժամանակ զոհված (մահացած) զինծառայողների երեխաները, ժամկետային զինվորական ծառայության պարտականությունները կատարելիս հաշմանդամ դարձած քաղաքացիները, 1-ին և 2-րդ խմբերի հաշմանդամություն ունեցող անձինք և մինչև 18 տարեկան հաշմանդամ երեխաները. առանց ծնողական խնամքի մնացած՝ մինչև 23 տարեկան երեխաները, պարտադիր ժամկետային զինվորական ծառայությունից զորացրված դիմորդները զորացրվելուց հետո` երեք տարվա ընթացքում ազատվում են ընդունելության քննությունների վճարից:
Այսպիսով, միասնական քննությունները տարեկան երկու անգամ կազմակերպելով` տվյալ ուսումնական տարվա հունվար և հունիս ամիսներին` կթուլանա միասնական քննությունների հանձնման հետ կապված լարվածությունը ոչ միայն դիմորդների մոտ, այլև հասարակական լարվածությունը միասնական քննությունների գործընթացի կազմակերպման ժամանակահատվածում, միասնական քննություն հանձնել ցանկացող անձինք տարվա մեջ երկու անգամ միասնական քննության մասնակցելու հնարավորությամբ կկարողանան շտկել իրենց թերությունները տվյալ քննական առարկայից, խորացնել գիտելիքները, միաժամանակ պատրաստվել ոչ թե մի քանի քննական առարկայի, այլ որոշակի ժամանակահատվածում կենտրոնանալ միայն մեկ առարկայի վրա:
Հավելենք, որ մասնագիտական հստակ կողմնորոշվածությանը նախապատվություն տալու, պատահական կամ չնախընտրած մասնագիտություններով /պատճառը՝ տարբեր մասնագիտություններով ընդունելության նույն քննությունների առկայություն/ բուհ ընդունվելու հնարավորության նվազեցման և հնարավորինս բացառման համար առաջարկվում է բուհերի ընդունելության հիմնական մրցույթն անցկացնել նույն մասնագիտության տարբեր բուհերի մինչև 2 անվճար և մինչև 3 վճարովի տեղերի հայտագրմամբ: Հիմնական մրցույթից հետո անցկացնել թափուր տեղերի մրցույթ՝ ըստ մրցույթից դուրս մնացած դիմորդի դիմում-հայտի՝ հնարավորություն տալով հայտագրել մինչև չորս մասնագիտություն:
Այս նախագծի ընդունման դեպքում 12-րդ դասարանցիները հնարավորություն կունենան միասնական քննության ամբողջ ծավալը հանձնել մաս-մաս:
