Հանքարդյունաբերությունն իրականում պետք է արժեթղթերի միջոցով դիտարկել, որովհետև հանքագործական արդյունաբերությունը հանքարդյունաբերության B ոլորտն է։ Այն որոշակի ապրանքներ է մատակարարում նաև C ոլորտում, այսինքն մշակող արդյունաբերության ոլորտում գտնվող կազմակերպություններին։ Այս մասին Iravaban.net-ի հետ զրույցում նշում է տնտեսագետ, Modex խորհրդատվական ընկերության տնօրեն Հայկազ Ֆանյանը։
«Օրինակ՝ ոչ մետաղականների մասով, եթե նայենք, ավազը պետք է լինի, որը կդառնա ապրանքային բետոն, ապրանքային բետոնով արդեն շինարարություն կիրականացվի և այսպես շարունակ։ Այսինքն, այդ ապրանքային բետոնի արտադրությունը, պանելների արտադրությունը, որը էականորեն, կարելի է ասել, հիմնված է հենց հանքագործական արդյունաբերության արտադրանքի հիման վրա, առանց դրա հնարավոր չէր։ Մասնաբաժինը արդյունաբերական արտադրանքի մեջ 2024 թվականի ինը ամիսներին կազմել է շուրջ 23 տոկոս։ Ստացվում է՝ 2024 թվականի ինը ամիսների ընթացքում վճարած հարկերի շուրջ 5 տոկոսը բաժին է ընկնում հանքագործական արդյունաբերության ոլորտին»,-նշում է տնտեսագետը։
ՀՆԱ-ի կառուցվածքում նույնպես 2024 թվականի ինը ամիսների կտրվածքով հանքարդյունաբերության մասնաբաժինը շուրջ երեք տոկոս է կազմել։
«Մենք տեսանք, որ հարկերի կառուցվածքում 5 տոկոս, ՀՆԱ-ի կառուցվածքում 3 տոկոս։ Սա ուղղակիորեն խոսում է այս ոլորտում հարկային բարձր բեռի կամ հարկունակության մասին։ Այս առումով հանքարդյունաբերությունը բավականին առանցքային դեռ է կատարում մեր ՀՆԱ-ում, և ըստ էության, իր հետևից շատ տարբեր ոլորտներ է զարգացնում։ Վառ օրինակներից մեկը ԶՊՄԿ-ի գործունեությունն է․ Սյունիքի մարզի ՀՆԱ-ի կառուցվածքում կեսից ավելին հենց հանքագործական արդյունաբերությանն է բաժին ընկնում։ Դա իհարկե միայն ԶՊՄԿ-ն չէ, կան նաև Կապանի հանքավայրը, կա Ագարակի հանքը, սակայն ԶՊՄԿ-ն ամենմեծն է»,-նշում է Հայկազ Ֆանյանը։
Անդրադառնալով 1000 խոշոր հարկատուների ցանկին, նրանց վճարած հարկերին, տնտեսագետը նշում է՝ հանքարդյունաբերության գիգանտը միանշանակ ցանկում առաջինն է լինելու։ Միևնույն ժամանակ Ֆանյանը նշում է, որ չի հաշվարկվում ազդակիր համայնքներում հանքարդյունաբերության ազդեցությունը․ «Ինչպես նշեցին, Սյունիքի մարզի ՀՆԱ-ի կեսից ավելին ապահովում է հանքագործական արդյունաբերությունը, 51․7 տոկոսը։ 2022 թվականի տվյալներն են, պաշտոնապես Վիճակագրական կոմիտեի կողմից հաշվարկված։ Սա շատ-շատ բաձր ցուցանիշ է։ Պատկերացնու՞մ եք՝ տնտեսության կեսը հանքագործական արդյունաբերության հաշվին է։ Համայնքների մասով առանձնացված այդպիսի տվյալներ չունենք»։
Տարեվերջին ակտիվ քննարկվում է նաև Ամուլսարի շահագործման հետ կապված հարցերը։ Դեկտեմբերի 25-ին Ֆինանսների նախարար Վահե Հոհվհաննիսյանը հայտարարեց, որ նախարարությունը ուսումնասիրում է Ամուլսարի հանքը շահագործելու համար «Լիդիան Արմենիա» ընկերությանը պետական երաշխիքով վարկ տրամադրելու փաթեթը։
Հիշեցնենք՝ ընկերությունը պարտավորվել է նաև Կառավարությանը նվիրատվությամբ տրամադրել «Լիդիան Արմենիա» ընկերության կանոնադրական կապիտալի 12,5 տոկոս բաժնետոմսերը՝ առանց Կառավարության կողմից ընկերության կանոնադրական կապիտալում դրամական ներդրումներ կատարելու, առանց Կառավարության մասով որևէ պարտավորության։
«Որպեսզի պետական երաշխիքի կամ պետական բյուջետային վարկի համար դիմի որևէ մեկը, պետք է որոշակի փաստաթղթեր պատրաստի։ Հիմա մեր գործընկերները «Լիդիան Արմենիա»-ից այդ փաթեթը տրամադրել են, և Ֆինանսների նախարարությունը հիմա ուսումնասիրում է այն։ Հույս ունեմ, որ կարճ ժամանակում կավարտենք ուսումնասիրությունը, մենք մեր եզրակացությունը կտանք, և եթե դա լինի դրական, ապա պետությունը կտրամադրի այդ երաշխիքը, որովհետև այն կարևոր դեր է խաղալու ապագա տարիների տնտեսական աճի վրա»,- նշել է Վահե Հովհաննիսյանը։
«Լիդիան Արմենիա»-ին պետական երաշխիքով վարկ տրամադրելու մասին խոսել է նաև Էկոնոմիկայի նախարար Գևորգ Պապոյանը։
«Հանքը շահագործողների և Հայաստանում առևտրային բանկերի միջև բանակցություններ կան։ Եթե այդ բանակցությունները հաջողությամբ ընթանան, բանկերը կֆինանսավորեն շահագործողներին։ Վերջին տարիներին բանկերը բավականին մեծ կապիտալ են կուտակել, որը հնարավորություն է տալիս, օրինակ, 150 մլն դոլար ֆինանսավորել»,- դեկտեմբերի 12-ին Կառավարության նիստից հետո ասել է Գևորգ Պապոյանը։
«Ես տարբեր վայրերում առիթ ունեցել եմ նշել, որ Ամուլսարի ոսկու հանքի գործարկումը Հայաստանի տնտեսության համար, եկեք պայմանականորեն անվանենք, փրկօղակ է լինելու։ Մենք տարեցտարի դժվարանում ենք ավելի բարձր տնտեսական աճ արձանագրել։ Ռուսական հոսքի հետ կապված կան որոշակի ռիսկեր և հնարավոր աճի տեմպի նվազման կամ անկման, իրականում սցենարը քիչ հավանական է թվում, եթե չլինի ֆորսմաժորային իրավիճակներ, բայց այդուհանդերձ, ես համարում եմ՝ այսօր ամենաիրատեսական փրկօղակներից մեկը Ամուլսարի ոսկու հանքի գործարկումն է»,-նշում է տնտեսագետը։
Հայկազ Ֆանյանը կարծում է՝ այլընտրանքի բացակայության պայմաններում այդուհանդերձ պետությունը որոշակի երաշխիքներ կտրամադրի, որը թույլ կտա «Լիդիան Արմենիա»-ին ներգրավել ֆինանսական միջոցներ։
«Այլ տարբերակ այս պահին իրատեսական չեմ համարում։ Մանավանդ հաշվի առնենք, որ արդեն համասեփականատերն ընկերության, ըստ էության, պետությունն է հանդիսանում։ Հետևաբար, արդեն կա որոշակի առևտրային հետաքրքրվածություն»,-նշում է տնտեսագետը։
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը գործադիրի դեկտեմբերի 19-ի նիստում է հայտնել նաև, որ ԶՊՄԿ-ն որպես դիվիդենտ Կառավարությանն է փոխանցել 33 մլրդ 249 մլն դրամ։
Հիշեցնենք՝ 2021 թվականի հոկտեմբերին ՀՀ կառավարությունը որոշում էր ընդունել որպես նվիրատվություն ընդունել Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի բաժնետոմսերի 25 տոկոսը։
«Սա, կարծում եմ, իրադարձություն է, որ արժե ընդգծել, որովհետև, ըստ էության, նման բան ավելի քան 20 տարի Հայաստանում տեղի չի ունեցել»,- ասել է վարչապետը։
Նիկոլ Փաշինյանի խոսքով՝ վերջին 11 ամսվա տվյալներով՝ պետությունը Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատից 107 մլրդ դրամի մուտք է ունեցել:
