2025 թվականի առաջին երեք ամիսներին պետական եկամուտների կոմիտեն (ՊԵԿ) հրապարակել է խոշոր հարկատուների վերաբերյալ տվյալներ, որոնք ցույց են տալիս փոփոխություններ տնտեսության տարբեր ոլորտներում։

Արդյունաբերական ոլորտում փոփոխություններ

• Մշակող արդյունաբերություն՝ անկում է գրանցվել՝ 21.1%։

• Հանքարդյունաբերություն և բացահանքերի շահագործում՝ նվազել է 10.5%։

Սա նշանակում է, որ երկու առանցքային արդյունաբերական ոլորտներում եղել է նկատելի հետընթաց։

2025-ի առաջին եռամսյակում հանքարդյունաբերությունը դուրս է մնացել 1000 խոշոր հարկ վճարող ոլորտների ցուցակից։ Դա տեղի է ունեցել հիմնականում այն պատճառով, որ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը (ԶՊՄԿ) ստացել է նախորդ տարի վճարված ռոյալթիի (հանքային վճարումների) կանխավճարների վերադարձ, ինչի հետևանքով տվյալ եռամսյակում ընկերության վճարած հարկերը նվազել են։

ԶՊՄԿ-ն, որը սովորաբար լինում է Հայաստանի ամենախոշոր հարկատուներից մեկը, այս անգամ անգամ 1000 խոշոր հարկ վճարողների ցանկում չէր։ Ընկերությունը հայտնել է, որ դա ժամանակավոր է, և հաջորդ եռամսյակում իրենց վճարած հարկերը նորից կերևան՝ առաջին հորիզոնականներում։

Այլ ոլորտներում վիճակագրական տվյալներ

• Գյուղատնտեսություն՝ աճ՝ 8.1%
• Շինարարություն՝ աճ՝ 14%
• Առևտուր՝ աճ՝ 5.6%
• ՏՏ և հեռահաղորդակցություն՝ աճ՝ 16.2%

Այս տվյալները ցույց են տալիս, որ չնայած որոշ ոլորտներում անկումին, տնտեսության այլ ճյուղերում նկատվում է աճ։

Հանքարդյունաբերությունն արդեն երկար տարիներ հանդիսանում է Հայաստանի տնտեսության կարևորագույն հատվածներից մեկը։ Չնայած 2025 թվականի առաջին եռամսյակի անկմանը, ոլորտի նշանակությունը չի նվազում։

• Հանքարդյունաբերությունն ապահովում է Հայաստանի արտահանման եկամուտների մեծ մասը։ Ըստ վերջին տարիների տվյալների, Հայաստանի արտահանման ավելի քան 30-40% վերաբերում է հանքարդյունաբերական ապրանքներին՝ պղինձ, մոլիբդեն, ոսկի և այլն։
• Ըստ արդյունաբերության ընդհանուր կառուցվածքի, հանքարդյունաբերության մասնաբաժինը կազմում է շուրջ մեկ քառորդ։ Այսինքն՝ յուրաքանչյուր չորրորդ արդյունաբերական միավոր կապ ունի հանքարդյունահանման հետ։
• Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը ոչ միայն խոշոր հարկատու է, այլև մի քանի հազար աշխատատեղ ապահովող ձեռնարկություն է Սյունիքի մարզում՝ տնտեսապես խոցելի տարածքում։
  

10.5% անկումը կարելի է համարել զգալի, և դա կարող է ազդել մի շարք ուղղություններով՝

• Բյուջետային մուտքեր,
• Աշխատատեղերի կայունություն,
• Տարածքային տնտեսական հավասարակշռություն։

Սակայն հարկ է նկատել, որ ԶՊՄԿ-ի հարկերի ժամանակավոր նվազումը պայմանավորված է հաշվապահական մեխանիզմներով (ռոյալթիի վերադարձ), այլ ոչ թե արտադրության իրական կրճատմամբ։ Դա նշանակում է՝ տարվա ընթացքում ընդհանուր ցուցանիշները կկարգավորվեն։ Այդ մասին է պնդում նաև ընկերությունը։

Թեև 2025-ի առաջին եռամսյակում հանքարդյունաբերությունը որոշ չափով հետ է մնում հարկային ցուցանիշներով, դա հիմնականում տեխնիկական պատճառներով է պայմանավորված։ Այդուհանդերձ, ոլորտը շարունակում է մնալ Հայաստանի տնտեսության հիմքերից մեկը՝ իր ազդեցությամբ բյուջեի վրա, տարածքային զարգացման ու արտահանման մեջ։