Ստորև ներկայացված է վերջին ժամանակներս տեղի ունեցող տնտեսական երևույթների, ՀՀ դրամի արժեզրկման և ֆինանսական կայունության հետ կապված ՀՀ կենտրոնական բանկի կողմից ձեռնարկված միջոցառումների և քայլերի ժամանակագրությունը:
2014թ. օգոստոսից սկսած ՀՀ կենտրոնական բանկի կողմից սկսվեցին իրականացվել ավելի խիստ սցենարներով սթրես-թեստեր՝ գնահատելու ներքին և արտաքին գործոնների ոչ բարենպաստ զարգացման հնարավոր ազդեցությունը Հայաստանի վրա: Առավել խիստ սթրես-թեստերով սկսվեցին գնահատվել ապրանքային (ներառյալ նավթի) և արժութային շուկաների ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության ֆինանսական համակարգի վրա:
2014թ. նոյեմբերի առաջին շաբաթվա ընթացքում արժութային շուկայում սկսվեցին նկատվել արժեզրկման ճնշումներ: Կենտրոնական բանկը այդ ընթացքում սկսեց միջամտել (կատարելով ինտերվենցիաներ) արժութային շուկային՝ կտրուկ տատանումները հարթելու նպատակով:
Ռուսաստանի Դաշնությունում տնտեսական իրավիճակի վատթարացմանը զուգընթաց ակնհայտ դարձավ, որ փոխարժեքի ճշգրտումը պայմանավորված է տնտեսական հիմնարարներով և անհրաժեշտ է տնտեսությանը նոր հավասարակշռության հասնելու համար:
2014թ. նոյեմբերի 24-ին ՀՀ դրամի արժեզրկման տեմպերը արագացան:
Նոյեմբերի վերջերին Կենտրոնական բանկն անցավ առևտրային բանկերի հետ սերտ աշխատանքի խստացված ռեժիմի. կտրուկ մեծացվեց նաև Կենտրոնական բանկում առևտրային բանկերի հետ հանդիպումների և խորհրդակցությունների հաճախականությունը: Կենտրոնական բանկի կողմից ավելի ակտիվացվեցին առևտրային բանկերի նկատմամբ հսկողությունը, ընթացիկ մոնիթորինգը և վերահսկողական գործառույթները:
Կենտրոնական բանկում ստեղծվեց ձևավորված իրավիճակի վերլուծության և գնահատման հատուկ աշխատանքային խումբ:
Նույն օրը՝ նոյեմբերի 24-ին, ՀՀ կենտրոնական բանկում տեղի ունեցավ հանդիպում-խորհրդակցություն ՀՀ-ում գործող առևտրային բանկերի ղեկավարների հետ: Քննարկվեցին արժութային շուկայում տիրող իրավիճակը, պոտենցիալ զարգացումները և մակրո ու միկրոմակարդակներում ձևավորվող հնարավոր ռիսկերը:
Նոյեմբերի 24-ին Կենտրոնական բանկի խորհուրդը որոշեց բարձրացնել կարճաժամկետ դրամային իրացվելիության գործիքի (լոմբարդային ռեպո) տոկոսադրույքը՝ 8.25%-ից հասցնելով 10.25%-ի: Այն առևտրային բանկերում թանկացրեց կարճաժամկետ դրամային իրացվելիությունը՝ նպատակ ունենալով զսպել ճնշումները արժութային շուկայում:
Նույն օրը Կենտրոնական բանկը հայտարարություն տարածեց տեղի ունեցած արժեզրկման պատճառների, ազդեցության և հետևանքների վերաբերյալ:
Նշված ժամանակահատվածում Կենտրոնական բանկը շարունակում էր որոշակի ծավալով արտարժույթ վաճառել՝ նպաստելով շուկայում իրական գնի բացահայտմանը: Արդյունքում, 2014թ. նոյեմբերի վերջին փոխարժեքը Հայաստանում կայունացավ 435 դրամ մակարդակի շուրջ:
2014թ. նոյեմբերի 28-ին ՀՀ կենտրոնական բանկի նախագահը հանդիպեց ՌԴ կենտրոնական բանկի նախագահին՝ քննարկելու միջազգային և տարածաշրջանային զարգացումները, վերջիններիս ազդեցությունը մեր տնտեսությունների վրա:
Դեկտեմբերի 1-ին Ռուսաստանի արժութային շուկայի անկայունության կտրուկ խորացումը Հայաստանի արժութային շուկայում առաջացրեց դրամի արժեզրկման նոր սպասումներ և նոր ճնշումներ:
Նպատակ ունենալով ՀՀ բնակչությանը զերծ պահել տարբեր ֆինանսական ռիսկերից և սպեկուլյատիվ կորուստներից՝ ՀՀ կենտրոնական բանկը 2014թ. դեկտեմբերի 2-ին հանդես եկավ նոր հայտարարությամբ՝ կոչ անելով ձեռնպահ մնալ անհարկի փոխարկումներից:
Դեկտեմբերի սկզբից սկսած Կենտրոնական բանկը ընթացիկ գործունեության և տնտեսությանը սպասարկելու նպատակով առևտրային բանկերին ազատորեն տրամադրում էր անսահմանափակ քանակությամբ կանխիկ արտարժույթ՝ ըստ պահանջի:
Միևնույն ժամանակ, ֆինանսական շուկայի մասնակիցների մոտ նման ճնշումները զսպելու նպատակով՝ դեկտեմբերի 2-ին Կենտրոնական բանկը բարձրացրեց կարճաժամկետ դրամային իրացվելիության տոկոսադրուքը՝ սահմանելով այն 21%՝ շարունակելով միջամտել արժութային շուկային:
2014թ. դեկտեմբերի սկզբից սկսած Կենտրոնական բանկը առևտրային բանկերին ԱՄՆ դոլարի պահանջարկը բավարարելու նպատակով առաջարկեց երկարաժամկետ (3-6 ամիս ժամկետով) արժութային սվոփ:
Զուգահեռաբար քննարկվում էր նոր գործիքների ներդրման հնարավորությունը: Մշակվեց սակարկությունների միջոցով արտարժույթի վաճառքի նոր մեխանիզմը: Վերջինս շուկայի մասնակիցներին հնարավություն կտար գնահատել փոխարժեքի հավասարակշիռ մակարդակը նոր տնտեսական իրավիճակում:
2014թ. դեկտեմբերի 8-ին Կենտրոնական բանկում տեղի ունեցան նոր խորհրդակցություններ առևտրային բանկերի ղեկավարների և աշխատակիցների հետ: Ներկայացվեցին նոր գործիքի էությունը, նպատակները և իրականացման մեխանիզմները:
Դեկտեմբերի 9-ին Կենտրոնական բանկի նախագահի մամլո ասուլիսում ներկայացվեցին ֆինանսական շուկայի վերջին զարգացումները, դրանց պատճառները և ԿԲ կողմից ձեռնարկված միջոցառումները: Հասարակությանը ևս մեկ անգամ հրապարակավ կոչ արվեց զերծ մնալ սպեկուլյատիվ վարքագծից՝ նշելով վերջինիս հետ կապված ռիսկերը:
Սակայն հետագա զարգացումները ցույց տվեցին, որ շուկայի մասնակիցների մոտ բավական մեծ էին արժեզրկման չհիմնավորված սպասումները՝ պայմանավորված Ռուսաստանում տեղի ունեցող զարգացումներով: Դրանք բերեցին դրամի կտրուկ արժեզրկում: ԿԲ գնահատականներով՝ նման իրավիճակը բավական մեծ ռիսկեր էր պարունակում Հայաստանում գների և ֆինանսական կայունության համար:
2014թ. դեկտեմբերի 12-ին Հայաստանում հրավիրվեց «Ապադոլարայնացման քաղաքականությունը և մարտահրավերները» թեմայով համաժողով: Համաժողովի ընթացքում քննարկվեցին նաև ընթացիկ աշխարհաքաղաքական զարգացումները, դրանց ազդեցությունները տարածաշրջանի երկրների վրա: Վերջինիս մասնակցում էին ՀՀ կենտրոնական բանկի, Վրաստանի ազգային բանկի, Համաշխարհային բանկի և ԱՄՀ տարածաշրջանային ներկայացուցիչները, ներառյալ հեղինակավոր փորձագետներ արտերկրից: Տարածաշրջանային զարգացումները և քաղաքականության արձագանքները քննարկելու նպատակով հրավիրվել էին նաև Վրաստանի ազգային բանկի նախագահը և նախագահի տեղակալը:
2014թ. դեկտեմբերի 17-ին Կենտրոնական բանկը գնաց ավելի կոշտ քայլերի՝ կրկնակի բարձրացնելով արտարժույթով ներգրավված միջոցների նկատմամբ պարտադիր պահուստավորման նորմատիվի պահանջը 12%-ից 24%-ի:
Կենտրոնական բանկը սկսեց առևտրային բանկերին տրամադրել իրացվելիություն կարճաժամկետ արժութային սվոփ գործիքների միջոցով՝ փողի ընդհանուր պահանջարկը բավարարելու նպատակով:
Նույն օրը՝ 2014թ. դեկտեմբերի 17-ին, Կենտրոնական բանկի նախագահի երկրորդ մամլո ասուլիսում ներկայացվեցին դրամի գերարժևզրկված լինելու վերաբերյալ ԿԲ գնահատականները, հիմնական պատճառները և ձևավորված ռիսկերը: Ներկայացվեցին նաև Կենտրոնական բանկի կողմից իրականացված միջոցառումները:
Նույն օրը և հետագա օրերին ՀՀ կենտրոնական բանկի խորհրդի անդամները բազմաթիվ հարցազրույցներ տվեցին առաջատար լրատվամիջոցներին՝ հանրության համար մանրամասնելով ԿԲ նախագահի ուղերձներն ու Կենտրոնական բանկի դիրքորոշումները:
Կենտրոնական բանկի կողմից իրականացված վերը ներկայացված միջոցառումների արդյունքում, դեկտեմբերի 18-ից սկսած, նկատվեցին արժութային շուկայի կայունացման միտումներ:
ԱՄՀ գործադիր խորհուրդը դեկտեմբերի 19-ին կայացած հերթական նիստում հավանության արժանացրեց Հայաստանի հետ ԱՄՀ Երկարաժամկետ ֆինանսավորման ծրագրի վերանայումը՝ հնարավորություն տալով Հայաստանին ստանալ ԱՄՀ վարկի հերթական մասնաբաժինը:
2014թ. դեկտեմբերի 23-ին, ՀՀ ԿԲ խորհրդի հերթական նիստում ԿԲ խորհուրդը Կենտրոնական բանկի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը բարձրացրեց 6.75%-ից 8.5%-ի՝ ձևավորված գնաճային ճնշումները զսպելու նպատակով: Միևնույն ժամանակ, նվազեցվեցին պարտադիր պահուստավորման նորմատիվի սահմանաչափը 24%-ից 20%-ի և կարճաժամկետ դրամային իրացվելիության գործիքի տոկոսադրույքը՝ 21%-ից 20%-ի:
Կենտրոնական բանկը համագործակցում էր ՀՀ կառավարության հետ գների նկատմամբ մոնիտորինգի և համապատասխան հսկողության իրականացման նպատակով:
Նշված ամբողջ ժամանակահատվածում Կենտրոնական բանկը և ՀՀ կառավարությունը շարունակել են իրականացնել կոորդինացված դրամավարկային և հարկաբյուջետային քաղաքականություն՝ ձևավորված իրավիճակը կայունացնելու նպատակով:
Հաշվի առնելով ձևավորված տնտեսական միջավայրը և միջազգային զարգացումները՝ Կենտրոնական բանկը հայտարարում է, որ շարունակելու է ամբողջությամբ կիրառել իր իրավասությունների ներքո գտնվող գործիքակազմը՝ գների և ֆինանսական կայունության ապահովման նպատակով:
