Ոստիկանության 2020-2022 թվականների բարեփոխումների ծրագրով կարևոր էր՝ հենց սկզբից ապահովել հանրության հետ բաց և հասանելի հաղորդակցություն։ Դա անհրաժեշտ էր, քանի որ բարեփոխումները կարող են հաջող լինել միայն այն դեպքում, երբ հասարակությունը տեղեկացված է դրանց նպատակի, ընթացքի և սպասվող արդյունքների մասին։

Ոստիկանության և հանրության միջև վստահությունը շատ կարևոր է։ Բազմաթիվ երկրներ, ինչպիսիք են Էստոնիան, Վրաստանը, Նիդերլանդները և Կանադան, բարեփոխումների ժամանակ ուշադրություն են դարձրել հենց հաղորդակցությանը։ 

Ոստիկանության բարեփոխումների իրականացման ռազմավարությունը 2024-2026 թվականների ռազմավարության մեջ շեշտվում է՝ ոստիկանությունը պետք է հասանելի ու վստահելի լինի քաղաքացիների համար։ Սա նշանակում է՝ պետք է լինի ակտիվ և թափանցիկ հաղորդակցություն, որտեղ բացատրվում է՝ ինչու են բարեփոխումներ արվում, ինչ են դրանք փոխում մարդկանց կյանքում, և ինչպես են դրանք բարելավում ոստիկանության աշխատանքը։

Այս հաղորդակցությունն օգնում է նաև նոր մասնագետների ներգրավմանը ոստիկանություն, հատկապես՝ երիտասարդների և կանանց։ Պետք է կոտրել այն կարծրատիպերը, որոնք խանգարում են կին ոստիկանների առաջխաղացմանը։

Բարեփոխումների ընթացքում հատուկ ուշադրություն է դարձվել նաև ոստիկանության նոր կառույցների՝ ինչպես Պարեկային, այնպես էլ Քրեական ոստիկանության ստեղծման վերաբերյալ հանրության տեղեկացվածությանը։ Օրինակ՝ «Եղի՛ր ուժ մեր երկրի համար» արշավը նպաստեց նոր ծառայության ճանաչելիությանը և դրական ընկալմանը։

Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ այս ջանքերն արդեն արդյունք են տվել․

Միջազգային հանրապետական ինստիտուտի (IRI) ուսումնասիրության համաձայն՝ 2022-ին ոստիկանության նկատմամբ գոհունակությունը կազմել է 62%՝ 4%-ով ավելի նախորդ տարվա համեմատ։

ԵԱՀԿ-ի պատվերով կատարված հարցման արդյունքներով՝ հարցվածների 72%-ը վստահում է ոստիկանությանը կամ ունի չեզոք վերաբերմունք, իսկ 45%-ը՝ լիարժեք վստահություն։

Այս արդյունքները վկայում են, որ բարեփոխումները միայն կառուցվածքային կամ տեխնիկական չէին․ դրանք ուղղված էին նաև հանրային վստահության ամրապնդմանը։ Դրա համար շարունակական, հասկանալի և ակտիվ հաղորդակցությունը պարտադիր է։

Ներքին հաղորդակցությունը ոստիկանության համակարգում ևս պետք է զարգացնել։ Ղեկավարները պետք է հստակ ներկայացնեն իրենց ուղերձները՝ այնպես, որ համակարգի ներսում աշխատակիցները վստահ լինեն փոփոխությունների նպատակների և իրենց դերի վերաբերյալ։

Ինչպես կարելի է հաղորդակցությունը ավելի արդյունավետ դարձնել

Պետք է ոչ միայն տեղեկացնել, այլև պատմել իրական դեպքերի, հաջողված օրինակների, հերոսական ծառայությունների մասին։

Կարելի է կիրառել նոր ձևաչափեր՝ տեսանյութեր, սոցիալական մեդիա, նույնիսկ հումորային հաղորդաշարեր։

Պետք է հաճախակի կազմակերպել մեդիա բրիֆինգներ, հանրային հանդիպումներ։ Կարևոր է, որ ոչ միայն բարձր պաշտոնյաների, այլև շարքային աշխատակիցների օրինակները ներկայացվեն՝ մոտեցնելով Ոստիկանությունը հանրությանը։

Այս ամենը կարող է իրականացվել միայն այն դեպքում, երբ համապատասխան ստորաբաժանումը՝ ՆԳՆ հասարակայնության հետ կապերի վարչությունը, ունենա անհրաժեշտ գիտելիք, տեխնիկա և ռազմավարություն։

Iravaban.net-ը նաև ներկայացնում է մի քանի երկրների օրինակները, որոնք հաջողել են այս գործում։

Վրաստանի ոստիկանության բարեփոխումներից (2004-ից սկսած) դասական օրինակ է։  Հանրության ակտիվ ներգրավվել է ընկալումները փոխելու աշխատանքներում՝ բաց դռների օրերի և հանրային քննարկումների միջոցով։

Հստակ ուղերձներ են հնչել՝ ինչու են բարեփոխումները անհրաժեշտ, ինչպես են դրանք բարելավում քաղաքացիների կյանքը։ Նորացվել է ոստիկանության կերպարը՝ շեշտելով երիտասարդ, կրթված ու քաղաքացիամետ ծառայողներին։

Արդյունքում Վրաստանում ոստիկանության նկատմամբ վստահությունը աճել է, ըստ որոշ հաշվարկների 2003-ին մոտ 10%-ից մինչև 80% բարձրանալով՝ բարեփոխումներից մի քանի տարի անց։

Էստոնիայում ռազմավարական հաղորդակցությունը կառուցված է եղել տվյալների հիման վրա, քաղաքացիներին առավել հասանելի են եղել ոստիկանության աշխատանքների արդյունքները։

Երկրի կառավարությունը ակտիվորեն օգտագործել է ծրագրային հաղորդակցման գործիքները, ինչպես նաև սոցիալական մեդիան և օնլայն ծառայությունները։ Այս գործողությունների արդյունքում նկատվել է ներգրավվածություն և մասնակցայնություն՝ հատկապես երիտասարդների շրջանում։

Մեծ Բրիտանիայում ոստիկանությունը պարբերաբար պատմում է իրական պատմություններ՝ իր ծառայողների, իրավիճակների, հանրության փրկության դեպքերի մասին։

Միջոցներ են կիրառվել համակարգին մարդկային դեմք տալու ուղղությամբ, որը նվազեցրել է ոստիկանների նկատմամբ վախն ու անվստահությունը։ Արդյունքում հանրության լայն շերտեր ավելի մոտ են զգում իրենց ոստիկանությանը։

Շվեդիայում քաղաքային հատվածներում հատուկ կապի պատասխանատուներ (community liaison officers) են սկսել գործել։ Ոստիկանության կայքում և սոցիալական մեդիայում սկսեցին պարբերաբար պատմել ոստիկանների առօրյան, ներկայացնել իրավիճակներ պարզ լեզվով։

Արդյունք՝ հետազոտությունների համաձայն, այդ համայնքներում ոստիկանության նկատմամբ վստահության աճ գրանցվեց մինչև 60%։

ՀՀ ռազմավարության գործողությունների ծրագրում նշվել է, որ ոստիկանության բարեփոխումների ընթացքի վերաբերյալ պետք է առնվազն 20 հեռուստահաղորդում և հանրային բանավեճ հեռարձակվի՝ ներառյալ մարզային հեռուստատեսությունների միջոցով։ Պետք է հրապարակվի նաև 25 հանրային իրազեկման նյութ։

Հասցեագրվել է Ներքին գործերի նախարարության Հանրային հաղորդակցության և իրազեկման վարչության տեխնիկական կարիքների առնվազն 30%-ը։ Նշվում է, որ Ներքին գործերի նախարարության և ենթակա պետական մարմինների պաշտոնական կայքերը բարելավվել են և համալրվել են մատչելիություն ապահովող գործիքակազմով։

Բացի այդ, գնահատվել են Հանրային հաղորդակցության և իրազեկման վարչության տեխնիկական կարիքները, որի հիման վրա մշակվել է տեխնիկական կարիքների ցանկը։

Այսպիսով, ոստիկանության հանդեպ հանրային ընկալումը ձևավորում է ոստիկանության իրական ազդեցությունը և հաջողությունը։ Իսկ այդ ընկալումը հնարավոր է կառավարել միայն հստակ մշակված ռազմավարական հաղորդակցությամբ։ Ոստիկանությունը ոչ միայն օրենք է կիրառում, այլ նաև լսում է, բացատրում է և համագործակցում։ Այդ կերպ այն դառնում է վստահելի և ժողովրդավարական կառույց։

«Արդյունավետ և ներառական ոստիկանական բարեփոխումների հանրային վերահսկողություն և իրազեկում» ենթադրամաշնորհը իրականացվում է «Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի» կողմից` Եվրոպական միության ֆինանսավորմամբ ընթացող «Հայաստանում արդարադատության ոլորտի բարեփոխումների մշտադիտարկում» (www.juremonia.am) ծրագրով` «Սոցիալական արդարություն» հասարակական կազմակերպության հայտարարած դրամաշնորհի շրջանակում:

Ծրագրի ընդհանուր նպատակն է բարձրացնել քաղաքացիական հասարակության մասնակցությունը ոստիկանական բարեփոխումների մոնիթորինգի և ազդեցության գնահատման գործում՝ ապահովելով կառուցվածքային ներգրավման մեխանիզմներ, անկախ գնահատում և հանրային իրազեկվածության բարձրացում: Նախատեսվում է ծրագրի իրականացման ընթացքում սերտ համագործակցություն և ներգրավում հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև ՆԳՆ համապատասխան ստորաբաժանումների հետ։

Այս հոդվածը պատրաստվել է Եվրոպական միության ֆինանսական աջակցությամբ: Բովանդակության համար պատասխանատվություն է կրում «Իրավաբանների հայկական ասոցիացիա» հասարակական կազմակերպությունը և պարտադիր չէ, որ այն արտահայտի Եվրոպական միության տեսակետները: