Գլխավոր դատախազի խորհրդական Գոռ Աբրահամյանը անդրադարձել է Արփինե Հովհաննիսյանի հրապարակմանը․ «Արդարադատության նախկին նախարար, Աժ նախկին փոխնախագահ Արփինե Հովհաննիսյանը երեկ իր ֆեյսբուքյան էջին արված գրառմամբ փաստացի կասկածի տակ է դրել դատախազության հրապարակած որոշ պաշտոնական տվալներ՝ ըստ էության, փորձելով հարուցել դրանց նկատմամբ հանրության անվստահությունը:

Իր առջև դրված այս խնդիրը լուծելու հարցում, սակայն, տիկին Հովհաննիսյանը, այնքան է շտապել, որ իր հաշվարկներն ու եզրահանգումները կառուցել է բացարձակ անտրամաբանական «փաստարկների» և դատողությունների վրա:

1. Հանցավորության և սպանությունների աճի մասին

Եթե տիկին Հովհաննիսյանը մի փոքր հետևողական լիներ և թերթեր նաև դատախազության պաշտոնական կայքում առկա ՀՀ դատախազության նախորդ տարիների հաղորդումները, կնկատեր, որ հանցագործությունների թվի աճ արձանագրվում է՝ առնվազն վերջին 10 և ավելի տարիներին (առանձին բացառություններով): Օրինակ՝ 2009թ. հանցագործությունների թիվը նախորդ տարվա համեմատ աճել է 54.6%-ով, 2016թ. 10.1%-ով, 2017թ.՝ 8.1%-ով, 2018թ.՝ 11.2%-ով:

Մի կողմ թողնենք այն փաստը, որ չնայած վերոնշյալին՝ հանցավորության աճի միտումները տիկին Հովհաննիսյանին, չգիտես ինչու, անհանգստությունն արտահայտելու տեղիք չէին տալիս այն ժամանակ, երբ ԱԺ պատգամավորի և փոխնախագահի կարգավիճակի բերումով ուներ խորհրդարանի ամբիոնից դրանք հնչեցնելու հնարավորություն:

Սակայն առավել տարակուսելին այն է, որ խաղալով կոնտեքստից կտրված ստերիլ թվերի հետ՝ տիկին Հովհաննիսյանը ո՛չ Դատախազության հաղորդման և ո՛չ էլ ՀՀ գլխավոր դատախազի ելույթում «չի նկատել» այն վերլուծված բազմաթիվ օբյեկտիվ գործոնները, որոնք ազդել են հանցագործությունների թվի ավելացման վրա, այդ թվում՝ հանցագործությունների արձանագրման, գրանցման ցուցանիշների բարելավումը, լատենտային բնույթ կրող, մասնավորապես, կոռուպցիոն հանցագործությունների բացահայտման բազմապատիկ ցուցանիշների ավելացումը և այլն:

Ինչ վերաբերում է սպանությունների թվի ավելացմանը, տիկին Հովհաննիսյանը համեստորեն շրջանցել է նաև այն իրողությունը, որ աճը տեղի է ունեցել 2018թ. արձանագրված՝ այս բնույթի հանցագործությունների աննախադեպ նվազման (35 դեպք) ֆոնին և անգամ 2019թ. ավելանալու պարագայում չի հասել 2017թ. պատկերին՝ (49 դեպք):

2. Կալանավորման միջնորդությունների և դրանց վերաբերյալ արված մակերեսային հետևությունների մասին

Վկայակոչելով Մարդու իրավունքների պաշտպանի տարեկան հաղորդումը՝ տիկին Հովհաննիսյանը, համառ ջանքերով փորձում է հակասություններ պեղել կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառելու միջնորդությունների և դրանց բավարարման վերաբերյալ դատախազության ներկայացրած վիճակագրական տվյալների մեջ՝ ընդհանրացնելով, թե ամեն կերպ փորձ է արվում պատրանք ստեղծել, որ «հեղափոխական օրերի դատախազությունը ամենահումանիստականն է և ամենաառաջադեմը` փորձելով գոնե մի քանի տոկոսով մանիպուլացնել թվերը»:

Թերևս, տարօրինակ է, որ տիկին Հովհաննիսյանը նախ փորձ չի արել հասկանալու երկու մարմինների կողմից տրված խափանման միջոց կալանքի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալների նման շոշափելի տարբերությունների պատճառը: Իսկ պատճառն առավել քան պարզ է: ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանին, նրա հարցման ձևաչափին համահունչ, տրամադրվել են 2019թ. ընթացքում կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու վերաբերյալ ԲՈԼՈՐ միջնորդությունների տվյալները, որը, ներառում է նաև ՀՀ քրեական օրենսգրքի 327-րդ հոդվածով (ժամկետային զինվորական ծառայությունից խուսափելը) մեղադրյալների վերաբերյալ տվյալները: Մինչդեռ Դատախազութան հաղորդման մեջ նշված հոդվածի մասով տվյալները ներառված չեն հասկանալի՝ իրավական համապատասխան վերլուծություններն օբյեկտիվ ներկայացնելու նպատակով: Ընդ որում՝ հենց նմանատիպ շփոթության տեղիք չտալու համար հաղորդման մեջ փակագծերում այդ մասին արված է հատուկ նշում (էջ 38): Չի՞ տեսել տիկին Հովհաննիսյանը այդ նշումը, թե՞ չտեսնելու է տվել…

Ավելին. չնայած ՀՀ դատախազության հաղորդման մեջ մանրակրկիտ «պեղումներ» կատարելու հանգամանքին, տիկին Հովհաննիսյանը «չի նկատել», որ Դատախազությունն ինքն է հաղորդման մեջ օբյեկտիվորեն նշել, որ նախորդ տարվա համեմատ խափանման միջոց կալանքի միջնորդություններն ավելացել են՝ նշելով դրա նույնքան օբյեկտիվ և անհերքելի պատճներն ու հիմնավորումները (էջ 38):

Ուղղակի զավեշտալի են «հեղափոխական օրերի դատախազությանը» ամեն կերպ ամենահումանիստականը և ամենաառաջադեմը ներկայանացնելու մեղադրանքները, եթե նկատի ունենանք, որ խափանման միջոց կալանավորման պրակտիկան փոփոխելուն ուղղված նախաձեռնությունը ՀՀ դատախազությունը ցուցաբերել է սկսած դեռևս 2017թ.-ից՝ կատարված խորքային ուսումնասիրությունների և վերլուծությունների հիման վրա. և դրան գործառնական նշանակություն է տվել ՀՀ դատախազության կոլեգիայի 04.08.2017թ. որոշման ընդունմամբ:

3. Կաշառքի գործերի վերաբերյալ.

Տիկին Հովհաննիսյանը հակասություններ է բստրել նաև կաշառքի հետ կապված գործերի առնչությամբ ՀՀ դատախազության հաղորդման և կառավարության տարեկան զեկույցի միջև՝ նշելով, թե դատախազության առավելագույն հաշվարկներով այդ գործերի թիվը 60 է, իսկ ըստ կառավարության տարեկան զեկույցի` 324:

Այստեղ, ինչպես նաև իր հետագա բոլոր թվային համադրությունների մեջ տիկին Հովհաննիսյանը շատ անհաջող ձևով գործադրել է ամենահաճախ կիրառվող և շաբլոնային մանիպուլյացիոն հնարքներից մեկը. համադրել անհամադրելին և հանրությանը հրամցնել իր համար ցանկալի պատկեր:

Բանն այն է, որ իր վկայակոչած՝ ՀՀ կառավարության գործունեության 2019թ. զեկուցում զետեղված կաշառքին վերաբերող թիվը՝ 324, վերաբերում է արձանագրված հանցագործության ԴԵՊՔԵՐԻՆ: Մինչդեռ դատախազության բոլոր հաղորդումներում, դրա վերաբերյալ վիճակագրական տվյալները վերաբերում են հանցագործության դեպքերով նյութերի նախապատրաստմանը, քրեական գործերի հարուցմանը, վարույթում քննվող գործերին և դրանցով հետագա դատավարական փուլերին: Տարօրինակ է, որ տիկին Հովհաննիսյանը չգիտի հանցագործության դեպքերի և քրեական վարույթների տարբերությունը:

Ընդ որում՝ անհասկանալի է՝ նա որտեղի՞ց է վերցրել կաշառքի 60 գործի վերաբերյալ թիվը, քանի որ տարեկան հաղորդման մեջ, օրինակ, 101-րդ էջի 3-րդ պարբերությունում, որը վերաբերում միայն կաշառք ստանալուն, հստակ նշված է. «Կաշառք ստանալու (ՀՀ քր. օր 311-րդ հոդված) վերաբերյալ վարույթում քննվել է 63-ով կամ 32.6%-ով ավել քրեական գործ (2018թ.-193 գործ, 2019թ.-256 գործ), 17-ով կամ 85%-ով ավել քրեական գործ է ուղարկվել դատարան քան 2018թ.-ին (2018թ.-20 գործ, 2019թ.-37 գործ) և դատի է տրվել 9-ով կամ 20.9%-ով ավել անձ (2018թ.-43 անձ, 2019թ.-52 անձ)»:

4. Պետությանը պատճառված վնասների մասին

Այս հատվածում, տիկին Հովհաննիսյանը, իսկական «շիլաշփոթ» է սարքել և այնքան խճճվել, որ ընդհանրապես կորցրել է տրամաբանության թելը:

Մասնավորապես, նա նշում է, որ հաղորդումը բանավոր ներկայացնելիս գլխավոր դատախազը նշել է, թե պետությանը հանցագործություններով պատճառված վնասից վերականգնվել է շուրջ 1.2 մլրդ դրամ և որ դա ներկայացվել է իբրև նախորդ տարվա ցուցանիշը շուրջ 2 անգամ գերազանցող թիվ։ Այնինչ, ըստ տիկին Հովհաննիսյանի, 2018թ. հաղորդման մեջ նշված է, որ միայն կոռուպցիոն հանցագործությունների արդյունքում վերականգնվել է շուրջ 4 մլրդ դրամ։

Նախ՝ 1.2 մլրդ դրամի վերականգնման մասին ՀՀ գլխավոր դատախազը նշել է բացառապես պետական շահերի պաշտպանության գործառույթի կատարման համատեքստում, ընդ որում բացառապես դատախազական ներգործության միջոցների (նախազգուշացումներ, ուսումնասիրություններ) կիրառմամբ ընդհանուր վերականգնված վնասի առնչությմաբ: Հատուկ ընդգծեմ, որ դրանում առհասարակ ներառված չէ քրեական գործերով վնասի վերականգնման ցուցանիշը:

Բայց, տիկին Հովհաննիսյանը միայն իրեն հասկանալի տրամաբանությամբ վերոնշյալ, կրկնում եմ՝ բացառապես պետական շահերի պաշտպանության շրջանակներում դատախազական ներգործության միջոցների կիրառմամբ 2019թ. վնասների վերականգնման ցուցանիշը համադրել է ոչ ավել ոչ պակաս…2018թ. ընթացքում կոռուպցիոն հանցագործության դեպքերով քննված և ավարտված քրեական գործերով վերականգնված վնասի չափի հետ:

Մեկ այլ մասում էլ պնդում է անում, թե մի կողմից, իբր, դատախազությունը նշում է քրեական գործերով 12.4մլրդ դրամի վերականգնման մասին, մյուս կողմից խոսում բավարարված հայցերի, հարուցված գործերի, նախազգուշացումների արդյունքում շուրջ 1.4 մլրդ դրամի վերականգնման մասին: Այն բանում, որ սա կոռուպցիոն քրեական գործերով վնասի վերականգնման և պետական շահերի պաշտպանության գործիքակազմի՝ միմյանց հետ օրգանական կապ չունեցող տվյալների համադրության վիճակագրական «աճպարարության» հերթական դրսևորումն է, կարելի է համոզվել՝ ընդամենը ծանոթանալով թե ինչի մասին է խոսվում ՀՀ դատախազության գործունեության 2019թ. հաղորդման՝ Ա. Հովհաննիսյանի կողմից վկայակոչված 103-րդ էջում և ինչի մասին՝ 152-րդ էջում:

Ափսոս, որ նախկին արդարադատության նախարարը քրեական վարույթների և դատախազության գործառույթներից միայն մեկի՝ պետական շահերի պաշտպանության գործառույթի գործիքակազմի արդունքների տարբերությունը չի պատկերացնում:

Չբավարարվելով այսքանով՝ Արփինե Հովհաննիսյանը վկայակոչել է 2019թ. ընթացքում վնասների վերականգնման վերաբերյալ մի լրատվամիջոցի կողմից ԱԱԾ-ից ստացած տվյալների և ՀՀ դատախազության հաղորդման մեջ նշված տվյալների նույնպիսի մի «աջապսանդալի» հիման վրա իր արած գրառումը, որին անգամ հարկ չէինք համարել անդրադառնալ՝ դրա աբսուրդայնության պատճառով:

Որովհետև գրառման հեղինակը փորձել էր համադրել և համեմատել ԱԱԾ քննչական դեպարտամենտի վարույթում 2018 թվականի մայիսից մինչև 2020թ. մարտ ՔՆՆՎՈՂ (ըստ գրառման մեջ նշվող ձևակերպման) քրեական գործերով պատճառված վնասի չափը և ՀՀ դատախազության կողմից ներկայացված 2018 և 2019թթ. տվյալները, որոնք վերաբերում են բացառապես կոռուպցիոն բնույթի՝ ՄԻԱՅՆ ԱՎԱՐՏՎԱԾ ՆՅՈՒԹԵՐՈՎ ու ԱՎԱՐՏՎԱԾ ՔՐԵԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐՈՎ պետությանը պատճառված վնասի չափին և վերականգնմանը (էջ 102): Այսիքն այս դեպքում ևս գործ ունենք ակնհայտորեն անհամադրելի տվյալների զուգահեռման հետ:

Վերոնշյալը, թերևս, ավելորդ մեկնաբանության տեղիք չի թողնում, թե իրականում ում երևակայության արգասինքն են ներկայացվող թվերը:

Նման տխուր պատկեր, իհարկե, չէր լինի, եթե գրառման հեղինակին առաջնորդեր ոչ թե մանիպուլյատիվ մեթոդներով դատախազության նկատմամբ անվստահության հերթական դոզան հանրութանը ներակելու, այլ իրավիճակը և ներկայացված տվյալները խորությամբ ըմբռնելու և անհրաժեշտության դեպքում հնարավոր սխալներն ու թերացումներն (որից ապահովագրված չի ոչ ոք) ուղղելու սրտացավ քաղաքացիական մոտեցումը:

Ցավոք, սակայն, ունենք այն, ինչ ունենք»,-նշել է նա:

Իրավաբան Արփինե Հովհաննիսյանը ավելի վաղ անդրադարձել էր ՀՀ գլխավոր դատախազի տարեկան հաղորդմանը և գրել․ «Սա ոչ թրենդային, ոչ մոդայիկ, սակայն հանրային դիսկուրսի կարեւորագույն թեմաներից մեկն է, հատկապես հասկանալու այս իշխանությունների ինչին հավատալ, իսկ ինչին՝ ոչ։

Անցնող շաբաթ խորհրդարանը քննարկում էր ՀՀ գլխավոր դատախազության տարեկան հաղորդումը: Քանի որ խորհրդարանական քննարկումները այլևս ոչ մի գաղափարական շեշտադրում չունեն, և հասարակության մոտ էլ ոչ մի վստահություն չեն առաջացնում, գլխավոր դատախազության հաղորդման քննարկումը ընթացավ արդեն ավանդույթ դարձած պոպուլիստական ժանրի կանոններով, և ուշադրությունից դուրս մնացին մի շարք առանցքային հարցեր, որոնք պետք է լուրջ մտահոգություն առաջացնեն յուրաքանչյուր հասարակությունում:

Մասնավորապես՝ հաղորդման մեջ ներկայացված տվյալներից կարելի է եզրահանգել, որ օրինակ 2019 թ. ընթացքում Հայաստանի Հանրապետությունում արձանագրվել է հանցավորության աճ՝ 8.8%-ով կամ սպանության դեպքերը աճել են 34.3%-ով։

Բացի նրանից, որ նախորդ տարվա համեմատ գրեթե բոլոր կարևոր ցուցանիշները վատթարացել են, սակայն բուն տարեկան հաղորդումը, հենց գլխավոր դատախազի ելույթը այնքան բազմազան ու բազմապիսի հակասություններով են, որ օրեր են պետք դրանք վերծանելու համար:

Դրանցից մի քանի ակնհայտը`
• Այսպես, Մարդու իրավունքների պաշտպանի տարեկան հաղորդման մեջ նշված է, որ դատախազության տեղեկություններով՝ 2019 թվականի ընթացքում ներկայացվել է կալանավորումը որպես խափանման միջոց կիրառելու վերաբերյալ 1984 միջնորդություն, որից 1802-ը բավարարվել է, այսինքն՝ ներկայացված միջնորդությունների 90.8%-ը։ Դատախազութան հաղորդման մեջ նշված է, որ 2019թ. ՀՀ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարաններ է ներկայացվել մեղադրյալի նկատմամբ կալանավորումը որպես խափանման միջոց ընտրելու մասին 1092 միջնորդություն, որոնցից բավարարվել է 968-ը կամ 88.6%-ը։ Իհարկե, դատախազությունը ամեն կերպ ցանկանում է պատրանք ստեղծել, որ հեղափոխական օրերի դատախազությունը ամենահումանիստականն է և ամենաառաջադեմը` փորձելով գոնե մի քանի տոկոսով մանիպուլացնել թվերը:
• Ամեն ինչ հարթ չէր կարող լինել նաև նոր իշխանությունների ամենասիրած հանցակազմի` կաշառակերության դեպքում: Ըստ Դատախազության հաղորդման՝ կաշառքի հետ կապված գործերն առավելագույն հաշվարկներով 60 է, իսկ ըստ կառավարության տարեկան զեկույցի` 324: Հիմա այս երկու հաղորդումներից, ո՞ րն է արժանահավատը մնում է միայն գուշակել։

Սակայն, ինչպես միշտ, ամենամեծ հակասություններն ի հայտ են գալիս, երբ խոսքը գնում է պետությանը պատճառված վնասի մասին: Սրա մասին մեկ անգամ չէ, որ գրել եմ, բայց այս թեմայով գլխավոր դատախազի ելույթը ավելի է խճճում վիճակը:
• Հաղորդումը բանավոր ներկայացնելիս գլխավոր դատախազը նշել է, որ պետությանը հանցագործություններով պատճառված վնասից վերականգնվել է շուրջ 1.2 մլրդ դրամ։ Հաղորդման մեջ հիշատակված է 1.4 մլրդ դրամ։ Ընդ որում, բանավոր ներկայացման ժամանակ 1.2 մլրդ դրամը ներկայացվել է իբրև նախորդ տարվա ցուցանիշը շուրջ 2 անգամ գերազանցող թիվ։ Այնինչ 2018 թվականի հաղորդման մեջ նշված է, որ միայն կոռուպցիոն հանցագործությունների արդյունքում վերականգնվել է շուրջ 4 մլրդ դրամ։
• Դատախազության կայքում տեղադրված հաղորդման մեջ (էջ 103) խոսվում է, որ քրեական գործերով, որոնց մեծ մասը կոռուպցիոն բնույթի, վերականգնվել է 12.4 մլրդ դրամ։ Իսկ նույն հաղորդման 152-րդ էջում նշված է, որ բավարարված հայցերի, հարուցված գործերի, նախազգուշացումների արդյունքում վերականգնվել է շուրջ 1.4 մլրդ ՀՀ դրամ։ Ստացվում է, որ քրեական գործերով վերականգնվել է ավելի շատ գումար, քան քրեական գործերի,բավարարված հայցերի ու նախազգուշացումների արդյունքում միասին վերցված։
• Այս թվերը նշելիս, չի կարելի նաև մոռանալ նաև ԱԱԾ կողմից բարձրաձայնված թվերը, որի մասին ես նախկինում ևս հիշատակել էի ու այդպես էլ դրա արձագանքը չստացվեց,որևէ ձևաչափով: Այսպես ի պատասխան Analitik.am-ի հարցման` ՀՀ ԱԱԾ-ից տեղեկացրել են, որ 2018 թվականի մայիսից մինչև 2020 թվականի մարտ ՄԻԱՅՆ ՀՀ ԱԱԾ քննչական դեպարտամենտում ԿՈՌՈՒՊՑԻՈՆ հանցագործություններով քննվող քրեական գործերով պետությանը պատճառված վնասից վերականգնվել է մոտ 26 միլիարդ ՀՀ դրամ: Հիմա ի՞նչպես համադրել այս թվերը գլխավոր դատախազի կողմից բարձրաձայնված թվերի հետ:
Ընդհանրապես տպավորություն է, որ որքան այս երկրում պաշտոնյա կա, այդքան էլ կան թվեր՝ պետությանը պատճառված վնասի վերականգման մասին, մեկը ասում է 51 միլիարդ, մյուսը ասում է 48 միլիարդ, էն մյուսը 105 միլիոն դոլար ու այդպես շարունակ:
Սակայն այդ բոլոր թվերը կամ իրականության հետ աղերս չունեն, կամ այդ նույն պաշտոնյաների մեծ երևակայության արդյունքն են, քանի որ հաշվարկի հիմքում ընկած է ոչ թե քրեական գործի շրջանակներում պետությանը պատճառված վնասի հատուցումը, այլ շանտաժի արդյունքում պետությանը նվիրաբերած փողերը։ Ընդ որում զավեշտն այն է, որ անգամ այդ դեպքում, այդ թիվը չի ստացվում»,-գրել է նա։