Մայիսի 2-ին գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանը Ազգային ժողովի պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովին կներկայացնի դատախազության 2018 թվականի գործունեության մասին հաղորդումը:

Դատախազությունից Իրավաբան.net-ին հայտնում են, որ 2018թ. ընթացքում հանրապետությունում արձանագրվել է հանցագործության 22.551 դեպք (2017թ.՝ 20.285), որոնցից 11.344-ը՝ Երևան քաղաքում:

Նախորդ տարվա համեմատությամբ հանցագործության դեպքերն աճել են 2266-ով կամ 11.2%-ով:

Հանցավորության շարժընթացի վերլուծությունը վկայում է, որ հանցագործությունների դեպքերի աճն ապահովվել է առավելապես միջին ծանրության (6700 դեպք կամ ընդհանուր հանցագործությունների 29.7%) և ծանր (3638 դեպք կամ ընդհանուր հանցագործությունների 16.1%) հանցագործությունների հաշվին, իսկ 2018թ. արձանագրված հանցագործությունների տեսակարար կշռում, ինչպես 2017թ., շարունակել են բարձր մնալ ոչ մեծ ծանրության հանցագործությունների դեպքերը (11.989 դեպք կամ ընդհանուր հանցագործությունների 53.1%-ը), որոնք, սակայն, 2017թ. համեմատ, 390-ով կամ 3.2%-ով նվազել են:

Դրան հակառակ, միջին ծանրության հանցագործությունները 2018թ. աճել են 1688-ով (5012-6700) կամ 33.7%-ով, ծանր հանցագործությունները՝ 909-ով կամ 33.3%-ով (2729-3638), իսկ առանձնապես ծանր հանցագործության դեպքերն աճել են 59-ով կամ 36.6%-ով (165-224):

Առանձնապես ծանր հանցագործությունների աճը հիմնականում պայմանավորվել է կոռուպցիոն բնույթի առանձնապես ծանր հանցագործությունների բացահայտման աճի ցուցանիշով, ինչը դրական դինամիկա է:

Ծանր հանցագործությունների աճը հիմնականում պայմանավորվել է կոռուպցիոն բնույթի ծանր հանցագործությունների և բնակարանային գողությունների աճի ցուցանիշով: Առաջինը, անշուշտ, դրական դինամիկայի վկայություն է, երկրորդը՝ մտահոգիչ:

Միջին և ոչ մեծ ծանրության հանցագործությունների դինամիկան, ի թիվս առանձին հանցատեսակների շարժընթացի, էապես պայմանավորվել է այս տարվանից ավտոմեքենաներից կատարված գողությունների դեպքերը ՀՀ դատախազության կողմից գողության առավել վտանգավոր տեսակով որակելու պրակտիկայի փոփոխությամբ: Դրա արդյունքում նախկինում որպես ոչ մեծ ծանրության հանցագործություններ որակվող նշված դեպքերը այսուհետ դիտվում են որպես պահեստարան ապօրինի մուտք գործելով կատարված, որակվում և հաշվառվում որպես միջին ծանրության հանցագործություններ: Այսինքն՝ այս դեպքում շարժընթացը պայմանավորված է հաշվառման գործընթացի փոփոխություններով, ինչպես նաև մասնավոր մեղադրանքի դեպքերով քաղաքացիների նախաձեռնողականության աճով:

                      2018թվական                                               2017 թվական

Եթե 2017թ. առանձնապես ծանր հանցագործությունները կազմել են ընդհանուր հանցագործությունների 0.80%-ը, ապա 2018թ.՝ 1.0%-ը: Ծանր հանցագործությունները 2017թ. կազմել են ընդհանուր հանցագործությունների 13.5%-ը, իսկ 2018թ.՝ 16.1%-ը:

2008-2018 թվականների հանցավորության կառուցվածքի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ ընդհանուր հանցագործությունների կազմում ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունների տեսակարար կշիռն արտահայտող միջին տարեկան տոկոսային ցուցանիշը կազմել է 28.1%: Մինչդեռ, 2018թ. ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործությունները կազմել են ընդհանուր հանցագործությունների ընդամենը 17.1%-ը:

Ստորև ներկայացվում է 2008-2018թթ. հանցավորության կառուցվածքը՝ ըստ հանցագործությունների վտանգավորության աստիճանի.

թիվըՀանցագործություններիընդհանուր թիվը

Ոչ մեծ ծանրության հանցագործություն

ներ

Միջին ծանրության հանցագործութ

յուններ

Ծանր հանցագործութ

յուններ

Առանձնապես ծանր հանցագործութ

յուններ

Ծանր և առանձնապես ծանր

հանցագործութ

յուններ

20089271344237%155617%408344%1902%427346%200914339674047%218215,2%515436%2631,8%541738%201015477766449,5%250916,2%500732,4%2971,9%530434%201116572847851%378523%381823%4913%430926%201215776942060%365623%254416%1561%270017%2013183331137262%374320,4%308816,8%1300,7%321818%201417546998157%407323%331919%1731%349220%201517043918554%445526%323819%1651%340320%2016187641075757%472825%308116%1981%327917%2017202851238061%501224,7%272913,4%1640,8%289314%2018225511198953.2%670029.7%363816.1%2241.0%386217.1%

Կարող ենք փաստել, որ 2008 թվականից սկսած 2018 թվականի նման ցուցանիշ գրանցվել է միայն 2012 և 2016 թվականներին /17.0%/, իսկ ավելի լավ ցուցանիշ արձանագրվել է միայն 2017 թվականին /14.0%/:

Ինչպես վերը նշվեց, 2018թ. հանրապետությունում արձանագրվել է հանցագործության 22.551 դեպք, այսինքն՝ 100.000 բնակչին բաժին է ընկնում 760 դեպք: Պետք է նշել, որ այս ցուցանիշով մեր երկիրը էական դրական պատկեր է ապահովել այնպիսի երկրների շարքում, ինչպիսիք են՝ Ղազախստանի Հանրապետությունը, որտեղ այդ ցուցանիշը 1599 է, Ռուսաստանի Դաշնությունը՝ 1356, Ուկրաինան՝ 1157, Մոլդովան՝ 904, Բելառուսի Հանրապետությունը՝ 884:

2018թ. արձանագրված հանցագործությունների դեպքերի աճի հիմնական պատճառներից մեկը նախորդ տարիներին կատարված և 2018թ. բացահայտված դեպքերն են, որոնք արտացոլվել են այս տարվա հանցավորության վերաբերյալ վիճակագրական տվյալներում: Այսպես, 2018թ. արձանագրված 22.551 հանցագործության դեպքերից 3755-ը կամ 16.6%-ը կատարվել են նախորդ տարիներին: Նշվածի հիմնական պատճառներից մեկն է քաղաքացիների նախաձեռնողականության ակնհայտ աճը, ինչն արտահայտվել է հատկապես նախորդ տարիներին կատարված  հանցագործությունների մասին վերջիններիս կողմից տրված հաղորդումներով:

Հանցագործությունների դեպքերի աճը պայմանավորվել է նաև բարձր լատենտայնություն ունեցող կոռուպցիոն բնույթի այնպիսի հանցատեսակների դեպքերի աճով, ինչպիսիք են՝ պետական և հանրային գույքի հափշտակության, կաշառք ստանալու, տալու, կաշառքի միջնորդության, պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու և անցնելու դեպքերը: Այսպես, 2018թ. ընթացքում 362 դեպքով կամ 278.5%-ով /130-492/ աճել է պետական և հանրային գույքի հափշտակության, 298 դեպքով կամ 182.8%-ով ՝ կաշառք ստանալու, տալու, կաշառքի միջնորդության դեպքերի թիվը /163-461/, իսկ պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու և անցնելու դեպքերն աճել են 90-ով կամ 60%-ով /150-240/:

Միաժամանակ, նվազում է արձանագրվել հանրային ամենամեծ վտանգավորություն ունեցող հանցատեսակով՝ սպանությունով:

2018թ. ընթացքում Հանրապետությունում գրանցվել է սպանության 36 դեպք: Այս ցուցանիշը նվազագույնն է՝ առնվազն վերջին 38 տարվա կտրվածքով: Ընդ որում՝ նշված դեպքերից 3-ը վերաբերում են անձի անհետ կորելու փաստերին:

Նախորդ՝ 2017թ. համեմատությամբ (արձանագրվել է 47 դեպք, որոնցից 6-ը՝ անհետ կորածների հետ կապված) հանրային ամենամեծ վտանգավորություն ունեցող այս հանցատեսակով դեպքերը նվազել են 11-ով կամ 23.4%-ով, իսկ 2016թ. (66 դեպք, որոնցից 10-ը՝ անհետ կորածների հետ կապված) նույն ժամանակահատվածի համեմատությամբ՝ 30-ով կամ 45.4%-ով: Հատկանշական է, որ վերջին երեք տարվա կտրվածքով, փաստորեն, ավելի քան երեք անգամ նվազել են նաև անձանց անհետ կորելու դեպքերը:

Ըստ տասնամյակների կատարված համեմատական վերլուծությունը վկայում է, որ եթե 1980-ականներին (1980-1989թթ.) սպանությունների տարեկան միջին ցուցանիշը կազմել է 60 դեպք, ապա 1990-ականներին այդ թիվը կտրուկ ավելացել է՝ դառնալով 160: Ընդ որում՝ այս երկու տասնամյակների անցումը, որը պատմականորեն նշանավորվում է ԽՍՀՄ-ի փլուզմամբ և ՀՀ անկախության շրջանի մեկնարկով, աչքի է ընկել սպանությունների ցուցանիշի կտրուկ աճով: Այսպես՝ 1989թ. հանրապետությունում արձանագրվել է սպանության 88 դեպք, հաջորդ տարի՝ 1990թ, արդեն՝ 178 դեպք կամ կրկնակի ավելի: 1990 թվականից սկսած՝ սպանությունների եռանիշ թվով ցուցանիշը պահպանվել է մինչև 1997թ: Ընդ որում՝ 1990-1997թթ. Ժամանակահատվածում տարեկան կատարվել են եռանիշ թվով սպանություններ, և այդ իմաստով վատթարագույն ցուցանիշն արձանագրվել է 1992թ.՝ 305 դեպք:

2000-2009թթ. տարեկան տեղի ունեցող սպանությունների միջին թիվը կազմել է 73, իսկ 2010թ.-ից մինչև 2018թ. ընկած ժամանակահատվածում՝ 50: Ընդ որում՝ վերջին տասնամյակում /2008-2018թթ./ սպանության դեպքերը նվազել են շուրջ 53.8%-ով /78-36/:

Նշենք, որ 2018թ. 100.000 բնակչին բաժին է ընկնում սպանության 1.2 դեպք, իսկ 1995-2017թթ. ՀՀ-ում գրանցված սպանությունների միջին գործակիցը 100.000 բնակչի հաշվով կազմել է 2.2 դեպք:

Սպանությունների վիճակագրությունը, դրա շարժընթացի միտումները, ի թիվս այլ հանգամանքների, կարևորագույն ցուցիչ ու ելակետ են յուրաքանչյուր երկրում հանցավորության ընդհանուր վիճակի, դրա դեմ տարվող պայքարի, հատկապես կանխարգելիչ միջոցների, ինչպես նաև հասարակության իրավագիտակցության, սուցիալ-հոգեբանական բազում գործոնների մակարդակի գնահատման համար:

Ի տարբերություն սպանության դեպքերի՝ 2018թ. սպանության փորձի դեպքերը նախորդ տարվա համեմատ աճել են 7-ով կամ 30.4%-ով /23-30/: